Ceny transferowe pod lupą urzędników skarbowych

Urzędnicy skarbowi sprawdzają dokumentację podatników dotyczącą cen transferowych. Najczęściej kontrolowane branże to m.in.: handel, górnictwo, obrót nieruchomościami. Eksperci: kontrole się nasilą, bo urzędnicy specjalizują się w transakcjach między firmami.

Jednym z priorytetów kontroli skarbowej w 2009 roku jest sprawdzanie czynności dokonywanych między podmiotami powiązanymi i stosowanymi między nimi cenami transferowymi. Kontrole w tym zakresie są coraz częstsze i obejmują głównie dokumentację podatkową. W niektórych urzędach kontroli skarbowej (UKS) tworzone są specjalne komórki, które zajmują się tylko tego typu kontrolami. Tak wynika z sondy przeprowadzonej przez DGP w UKS w całej Polsce.

Specjalizacja urzędników

Urzędy kontroli skarbowej zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Finansów kontrolują podmioty powiązane i badają problematykę cen transferowych. Potwierdza to m.in. Grażyna Hermann-Perek z UKS w Poznaniu.

Joanna Kruz z UKS w Katowicach wskazuje, że w katowickim UKS od wielu lat istnieje wydział kontroli transakcji między pomiotami powiązanymi, który został powołany do kontroli podmiotów o powiązaniach zarówno krajowych, jak i zagranicznych.

– Najczęściej prowadzone kontrole dotyczą przedsiębiorców działających w branżach: handel, górnictwo, obrót nieruchomościami, transport, logistyka, przemysł samochodowy – wymienia Joanna Kruz.

Również Alicja Jurkowska z UKS w Warszawie wyjaśnia, że podmioty powiązane sprawdzane są zarówno pod kątem charakteru transakcji, jak też prawidłowości prowadzenia dokumentacji podatkowej w zakresie cen transferowych.

Z kolei Mariola Grabowska z UKS w Łodzi dodaje, że w trakcie czynności kontrolnych inspektorzy kontroli skarbowej sprawdzają, czy powiązania o charakterze osobowym i kapitałowym, istniejące między kontrolowanym podatnikiem a innymi podmiotami, mają wpływ na prawidłowość rozliczania zobowiązań podatkowych przez kontrolowanego przedsiębiorcę.

– Inspektorzy kontroli skarbowej sprawdzają, czy prowadzona przez podmiot gospodarczy dokumentacja podatkowa transakcji jest zgodna z obowiązującymi przepisami, a ponadto czy ustalone lub narzucone w wyniku powiązań warunki transakcji różnią się od warunków, które ustaliłyby podmioty niezależne – mówi Mariola Grabowska.

Jak podkreśla Mirosława Torenc z UKS w Olsztynie, kontrole podmiotów powiązanych i stosowanych przez nich cen transferowych prowadzone były przez UKS w Olsztynie w latach ubiegłych, nie tylko w 2009 roku.

Schemat działania

Sprawdziliśmy też, jak wygląda schemat kontroli u podmiotów powiązanych. Jak tłumaczy Bogusław Jóźwik z UKS w Szczecinie, kontrola rozpoczyna się od ustalenia struktury sprzedaży i zastosowania cen dla poszczególnych kontrahentów. Następnie ustalane są powiązania kontrolowanego z kontrahentami pod kątem powiązań kapitałowych, osobowych, zarządczych. Potem urzędnicy porównują ceny stosowane dla podmiotów powiązanych z cenami dla innych kontrahentów.

Andrzej Bartyska z UKS w Gdańsku dodaje, że pierwszy element, który jest sprawdzany podczas kontroli to to, czy w CIT-8 prawidłowo wykazywane są transakcje między podmiotami powiązanymi. Kolejnym etapem kontroli jest sprawdzenie, czy firma dokumentuje zawarte transakcje oraz czy zapisy w dokumentach są rzetelne, to znaczy czy odzwierciedlają warunki zawartych transakcji. Trzeci element badany podczas takiej kontroli to warunki, na jakich transakcje zostały zawarte.

– Etap ten jest szczególnie istotny. Sprawdzamy, czy warunki dokonanych transakcji odbiegają od zasad rynkowych, a jeżeli tak – przechodzimy do kolejnego etapu, jakim jest oszacowanie uzyskanego dochodu – wyjaśnia Andrzej Bartyska.

Wykryte błędy

Przeprowadzenie procesu dowodowego w zakresie stosowania przez podmiot krajowy cen transferowych, tj. udowodnienie stosowania zaniżonych (nierynkowych) cen sprzedaży lub zawyżanie kosztów podatkowych poprzez zawieranie niekorzystnych umów z podmiotami powiązanymi, jest pracochłonne i czasochłonne. Na ten aspekt zwraca uwagę Janusz Kozłowski z UKS we Wrocławiu, który wyjaśnia, że wstępna analiza przeprowadzonych kontroli podmiotów powiązanych wykazała, że kontrolowane podmioty niekoniecznie stosowały zasady rynkowe.

– Na 36 przeprowadzonych kontroli w 2008 roku nie- prawidłowości stwierdzono w ośmiu kontrolach, a na 18 kontroli przeprowadzonych w I półroczu 2009 r. nieprawidłowości stwierdzono w trzech kontrolach – wymienia Janusz Kozłowski.

Również Jolanta Strojna z UKS w Kielcach podaje nam, że od stycznia 2007 r. do czerwca 2009 r. kielecki UKS przeprowadził 25 kontroli w podmiotach, w których występowały powiązania. Łączne ustalenia w tych kontrolach wyniosły ponad 1,35 mln zł w tym 269 tys. zł z tytułu cen transferowych.

– Do typowych obszarów pozostających w zainteresowaniu kontroli należą usługi niematerialne, przychody i koszty finansowe, dochody wolne od opodatkowania – wskazuje Jolanta Strojna.

OPINIA

Tomasz Adamski

doradca ds. cen transferowych w MDDP

Ceny transferowe są od wielu lat żelaznym tematem podnoszonym przez organy podatkowe w trakcie kontroli podatników należących do grup kapitałowych.

Warte podkreślenia jest zainteresowanie organów restrukturyzacjami grup kapitałowych. Szczególną uwagę przyciągają zmiany, w rezultacie których na skutek przesunięcia funkcji (aktywów i ryzyk) pomiędzy poszczególnymi podmiotami dochodzi do obniżenia poziomu zyskowności polskich spółek.

Przedmiotem zainteresowania są same restrukturyzacje – czy nie towarzyszą im przesunięcia aktywów (wartości niematerialnych), za które polski podatnik powinien uzyskać wynagrodzenie, a także transakcje realizowane po restrukturyzacji – czy obniżenie poziomu wynagrodzenia polskiego podatnika znajduje uzasadnienie w rzeczywistej zmianie profilu jego działalności w ramach grupy.

Warto podkreślić, że zainteresowanie naszych organów podatkowych restrukturyzacjami wpisuje się w ogólnoświatowy trend, którego przejawami są np. dokument roboczy OECD dotyczący dyskusji na temat cen transferowych w kontekście restrukturyzacji oraz praktyka zagranicznych organów podatkowych i nowe przepisy (np. niemiecki Funktionsverlagerungsverordnung).

Agnieszka Mitoraj

menedżer w zespole cen transferowych Deloitte

Praktyka wskazuje, że organy podatkowe skupiają się na takich transakcjach, gdzie mogą doszacować przychód bez przeprowadzania skomplikowanych analiz ekonomicznych, prowadzących do określenia rynkowego charakteru danej transakcji.

Jednym z głównych obszarów kontroli są wydatki ponoszone przez polskich podatników z tytułu usług niematerialnych, gdzie zazwyczaj organy podatkowe badają przede wszystkim fakt rzeczywistego wykonania usług oraz ich związek z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą.

Kolejnym obszarem jest sytuacja, gdzie podatnik zawiera podobne transakcje jednocześnie z podmiotem powiązanym, jak też niepowiązanym. Organy podatkowe przeprowadzają tzw. proste porównanie transakcji, pomijając niejednokrotnie kryterium porównywalności, i na tej podstawie dokonują doszacowania przychodu w przypadku różnic.

Nasiliły się też przypadki analizowania dokumentacji cen transferowych i weryfikowania podanych tam informacji ze stanem faktycznym, w szczególności opisanej metodologii ustalania cen. Przykładowo, gdy podatnik przedstawił metodę koszt plus, organy podatkowe ponownie kalkulują cenę i w przypadku rozbieżności pomiędzy cenami faktycznie stosowanymi a cenami wynikającymi z kalkulacji dokonują doszacowania przychodu.

Aneta Błażejewska-Gaczyńska

partner, szefowa Zespołu Cen Transferowych w Ernst & Young

Nie zauważyliśmy ostatnio wzmożonych kontroli w zakresie cen transferowych w Polsce. Dużą aktywność wykazuje natomiast niemiecki fiskus, który skontrolował np. wiele spółek powiązanych z polskimi firmami, stawiając zarzuty o zawyżenie cen zakupu towarów bądź usług z Polski. Nie oznacza to jednak, że nasze władze skarbowe są na tym polu bezczynne. Kontrole skupiają się obecnie na następujących branżach: produkty konsumenckie, przemysł farmaceutyczny, nieruchomości, technologia, energetyka, przemysł budowlany i chemiczny. Z najnowszego globalnego badania przeprowadzonego w 2009 roku przez Ernst & Young wynika, że w urzędach kontroli skarbowej w naszym kraju zatrudnionych jest około 250 osób kontrolujących transakcje między podmiotami powiązanymi, a miarą skuteczności podejmowanych działań jest dla polskich władz zwiększenie wpływów podatkowych. Według raportu w 2008 roku przeprowadzono 338 kontroli, w wyniku których w 41 przypadkach dokonano korekty cen transferowych.