Na gruncie dzierżawionym od gminy w 1/4 zbudowano segment z czterema samodzielnymi lokalami. Podatnik nie posiada aktu notarialnego na budynek, a jedynie na dzierżawę gruntu. Jest właścicielem mieszkania o największej powierzchni. Każdy z lokatorów finansował oddzielnie budowę swojego mieszkania i w równych kwotach powierzchnię wspólną, np. klatkę schodową, dach, fundamenty. Obecnie podatnicy chcą znieść współwłasność, a przy okazji sporządzić akt notarialny budynku. Notariusz twierdzi, że jedynie właściciel największego mieszkania jest zobowiązany zapłacić podatek od spadku i darowizny od nadwyżki powierzchni mieszkania ponad 1/4. Czy rzeczywiście przy zniesieniu współwłasności tylko lokator dysponujący największą powierzchnią jest zobowiązany zapłacić podatek od spadków i darowizn?
MINISTERSTWO FINANSÓW ODPOWIEDZIAŁO GP
Opodatkowaniu podlegają jedynie takie czynności, które prowadzą do całkowitego zniesienia współwłasności. W przypadku ustanowienia odrębnej własności lokali nie powstaje obowiązek podatkowy.
W obowiązującym stanie prawnym, w przypadku gdy dokonywane jest zniesienie współwłasności opodatkowane jest ono na podstawie przepisów ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 68, poz. 450), gdy dotyczy odpłatnego zniesienia współwłasności, w wyniku którego następuje nabycie rzeczy lub praw majątkowych ponad wartość udziału we współwłasności oraz na podstawie przepisów ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 142, poz. 1514 z późn. zm.), gdy zniesienie współwłasności jest dokonywane nieodpłatnie, a jego efektem jest nabycie rzeczy lub praw majątkowych w części przekraczającej wartość udziału we współwłasności, który przed jej zniesieniem przysługiwał nabywcy.
Należy jednak wskazać, że opodatkowaniu podlegają wyłącznie takie czynności, które prowadzą do całkowitego zniesienia stosunków współwłasności. W przypadku ustanowienia odrębnej własności lokali nie dochodzi do całkowitego zniesienia współwłasności, gdyż nadal stosunkiem współwłasności objęte są np. części wspólne budynku. Oznacza to, iż czynność taka nie podlega opodatkowaniu.
EKSPERT WYJAŚNIA
MACIEJ MASTALERZ
doradca podatkowy, Morison Finansista Podatki Maciej Mastalerz
Jeżeli wartość lokalu pomniejszona o nakłady poniesione na jego wybudowanie będzie mniejsza lub równa wartości 1/4 udziałów w całości budynków, podatnik nie będzie miał obowiązku uiszczenia podatku.
W polskim prawie obok instytucji własności ustawodawca dopuścił możliwość ustanowienia współwłasności. Wyróżnia się jej dwie podstawowe formy: współwłasność łączną i ułamkową. W przedstawionym stanie faktycznym mamy do czynienia ze współwłasnością ułamkową. W takiej sytuacji należy podkreślić, że ustawodawca dał prawo każdemu ze współwłaścicieli do swobodnego rozporządzania swoimi udziałami w danej rzeczy, ograniczył natomiast ich prawo do zarządzania przedmiotem współwłasności jako całości. Do tego wymagana jest zgoda co najmniej większości współwłaścicieli. Dopuszcza się natomiast ustanowienie udziałów poszczególnych współwłaścicieli w częściach nierównych. W przypadku braku szczegółowych uregulowań dotyczących wielkości udziałów współwłaścicieli przepis art. 197 kodeksu cywilnego każe domniemywać, że są one równe. Ustawodawca dopuszcza możliwość zniesienia współwłasności na drodze sądowej w przypadku braku porozumienia między współwłaścicielami albo polubownie u notariusza. Generalnie taka czynność prawna może rodzić obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z art. 7 ust. 6 ustawy o podatku od spadków i darowizn opodatkowaniu podlega bowiem wartość rzeczy lub praw majątkowych, w części przekraczającej wartość udziału we współwłasności, który przed jej zniesieniem przysługiwał nabywcy.
W opisywanej przez czytelnika sytuacji niekoniecznie musi jednak dojść do powstania przychodu opodatkowanego podatkiem od spadków i darowizn. Nie wiemy, czy w opisywanym stanie faktycznym ustalono różną wielkość udziałów przypadających poszczególnym współwłaścicielom. W konsekwencji, stosownie do art. 197 kodeksu cywilnego, można domniemywać, że wspomniane udziały są równe, czyli w omawianej sprawie każdemu ze współwłaścicieli nieruchomości przypada 1/4 budynku. W takiej sytuacji, przy zawieraniu umowy o zniesienie współwłasności, podatnik teoretycznie byłby zobowiązany na mocy art. 7 ust. 6 ustawy o podatku od spadków i darowizn do zapłaty podatku od tej części lokalu, która stanowi nadwyżkę ponad 1/4 jego domniemanego udziału w całości budynku. Niemniej należy zwrócić uwagę, iż opodatkowaniu podlega jedynie ta wartość rzeczy i praw, która przewyższa wartość rzeczy i praw należnych podatnikowi przed podziałem. W takiej sytuacji pierwszorzędne znaczenie ma ustalenie, czy współwłaściciele nabyli w drodze zniesienia współwłasności nieruchomość o wartości przewyższającej dotychczasowe udziały we współwłasności.
Oznacza to, że podatnik może uniknąć płacenia podatku, gdy wykaże, że po zniesieniu współwłasności nie otrzyma więcej niż posiadał przed zawarciem umowy. Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn podstawę opodatkowania stanowi wartość czysta rzeczy, czyli wartość nabytych rzeczy po potrąceniu długów i ciężarów. Pojęcie długu obejmuje wszelkie pieniężne roszczenia cywilnoprawne związane z nabywanym przedmiotem łącznie z roszczeniami nabywcy z tytułu poczynionych przez niego nakładów na przedmiot nabycia. Równowartość tych roszczeń podlega odliczeniu od wartości przedmiotu nabycia. Podobne stanowisko zajęły organy podatkowe w interpretacjach prawa podatkowego udzielonych podatnikom, w tym naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego Łódź- Bałuty (nr I USB IV 436/3/07) oraz naczel- nik Urzędu Skarbowego w Otwocku (nr US.17.PO.I/436/01/R/07/05). W związku z powyższym, jeżeli wartość lokalu pomniejszona o nakłady poniesione na jego wybudowanie będzie mniejsza lub równa wartości 1/4 udziałów w całości budynków, nie będzie obowiązku uiszczenia podatku.
Należy zaznaczyć, że przytoczone interpretacje prawa podatkowego są wiążące jedynie w indywidualnych przypadkach osób, które zwróciły się do urzędu o interpretację. Podatnik nie sprecyzował w pytaniu, jaki dokument ustanawia współwłasność i czy jest w nim mowa o wielkości udziałów poszczególnych współwłaścicieli. Z tego względu nie można jednoznacznie rozstrzygnąć kwestii opodatkowania.
Opracował ŁUKASZ ZALEWSKI
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 7 ust. 1 i 6 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 142, poz. 1514 z późn. zm.).
■ Art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. f) oraz art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 68, poz. 450).
■ Art. 197 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
