Pracodawca udzielający pożyczek z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie działa w imieniu własnym. Jest tylko administratorem środków zgromadzonych na funduszu. Dlatego przy takich pożyczkach nie może być mowy o obowiązkach VAT.
ROZMOWA
• Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (ZFŚS) ma obowiązek tworzyć każdy pracodawca zatrudniający co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełny etat. Jak wygląda zarządzanie środkami zgromadzonymi na funduszu?
- Środki tego funduszu przechowuje się na specjalnie wyodrębnionym na ten cel rachunku bankowym, zaś pracodawca jest uprawniony do dysponowania tymi środkami tylko w sposób przewidziany w przepisach, tj. ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych oraz w przyjętym u danego pracodawcy regulaminie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Pracodawca nie może więc swobodnie wykorzystywać środków ZFŚS, gdyż jego rola sprowadza się do administrowania tymi środkami.
• Z ZFŚS pracodawcy często udzielają oprocentowanych pożyczek mieszkaniowych pracownikom. Czy podlegają one VAT?
- Do momentu wprowadzenia w lipcu 2007 r. reformy w sprawie udzielania indywidualnych interpretacji podatkowych organy podatkowe zajmowały różne stanowiska w kwestii tego, czy oprocentowana pożyczka udzielona przez pracodawcę z ZFŚS na cele mieszkaniowe jest czynnością opodatkowaną VAT.
• Czy możemy podać jakiś przykład?
- Tak. Przykładowo, naczelnik Drugiego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie w interpretacji z 23 lutego 2007 r. (nr 1472/RPP1/443-791/06/SAPI) nie miał wątpliwości, że pracodawca nie wykonuje czynności podlegających ustawie o VAT przy udzielaniu takich pożyczek, podczas gdy naczelnik Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie w interpretacji z 24 września 2007 r. (nr 1471/VTR1/443-64a/ 07/MSt) uważał, że czynności te są objęte zakresem VAT.
• A co na to Ministerstwo Finansów?
- Resort finansów podtrzymał tę drugą linię interpretacyjną (np. w interpretacjach z 22 stycznia 2008 r. nr IPPP1-443-595/07-2/JB czy 20 marca 2008 r. nr IBPP2/443-4/08 /WN/KAN-3299/12/ 07/KAN-2815/03/08). Praktyczne znaczenie stanowiska MF jest takie, że zwolniony z VAT obrót, jaki powstaje w związku z udzielaniem oprocentowanych pożyczek z ZFŚS, powinien być uwzględniany przy wyliczaniu proporcji stosowanej przy odliczaniu VAT naliczonego oraz wykazywany w deklaracjach VAT-7.
• To jeszcze zostało nam stanowisko sądów administracyjnych. Co one na to?
- Sądy administracyjne prezentują odmienne od ministerialnego stanowisko. Ze znanych mi dwóch wyroków wynika, że sądy te nie mają wątpliwości o niewystępowaniu związku pomiędzy pożyczkami z ZFŚS a VAT. W uzasadnieniu wyroku WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 12 kwietnia 2007 r. (sygn. akt I SA/Go 1250/06), który po oddaleniu przez NSA skargi kasacyjnej wyrokiem z 2 września 2008 r. (sygn. akt I FSK 1076/07) stał się prawomocny, podkreślone zostało, że pracodawca udzielający pożyczek z ZFŚS nie działa w imieniu własnym. Sąd faktycznie reprezentuje przy udzielaniu pożyczek ZFŚS jako jego administrator. Stąd też, na co zwrócił uwagę sąd, wszystkie wpływy związane ze spłatą pożyczki udzielonej ze źródeł środków ZFŚS wracają z powrotem do tego funduszu.
• Czyli pracodawca, udzielając pożyczek z ZFŚS, realizuje jedynie ustawowe obowiązki?
- Oczywiście. W nieprawomocnym wyroku WSA we Wrocławiu z 26 października 2007 r. (sygn. akt I SA/Wr 917/07) sąd słusznie zauważył, że pracodawca udzielający oprocentowanych pożyczek z ZFŚS nie występuje w relacjach z pracownikiem jako podatnik VAT, o którym jest mowa w art. 15 ustawy o VAT, gdyż faktycznie pracodawca realizuje w takiej sytuacji obowiązek ustawowy obligujący go do administrowania środkami ZFŚS, z czym nierozerwalnie łączy się udzielanie oprocentowanych pożyczek na cele mieszkaniowe.
• Kto ma rację?
- Należy w pełni podzielić stanowisko sądów administracyjnych w omawianej materii. Nie może być mowy o wykonywaniu przez pracodawcę odpłatnego świadczenia usług na rzecz pracownika w związku z administrowaniem przez pracodawcę środkami z ZFŚS, polegającym na udzielaniu pracownikom pożyczek z tego funduszu. Pracodawca administruje ZFŚS, a więc faktycznie sam nie udziela pracownikom pożyczek, gdyż nie pożycza swoich pieniędzy, a jedynie dokonuje czynności o charakterze technicznym w postaci przekazania uprawnionym kwoty przyznanej im pożyczki ze środków znajdujących się na wyodrębnionym rachunku bankowym ZFŚS.
• Co mogą zrobić podatnicy?
- Po wydaniu przez Naczelny Sąd Administracyjny wyroku przyznającego słuszność poglądowi o neutralności dla VAT udzielania oprocentowanych pożyczek z ZFŚS podatnicy zyskują silny argument w razie sporu z organami skarbowymi.