Prawo UE nie pozwala na systematyczne uniemożliwianie skorzystania z odliczenia VAT - orzekł w czwartek Trybunał Sprawiedliwości UE. Tłem sporu była decyzja polskiego organu podatkowego, odmawiająca prawa do odliczenia VAT w odniesieniu do sprzedaży znaków towarowych, która została uznana na pozorną czynność prawną.
Sprawa, którą rozstrzygnął Trybunał, została zainicjowana odesłaniem prejudycjalnym Naczelnego Sądu Administracyjnego. NSA, rozpoznając skargę dyrektora administracji skarbowej, powziął wątpliwość, czy podatnik może utracić prawo do odliczenia VAT ze względu na niezgodność transakcji z krajowym prawem cywilnym.
Jego zdaniem, autonomia systemu VAT oraz neutralność tego podatku każą przyjąć, że nieważność czynności prawnej, na gruncie prawa krajowego, nie powinna automatycznie prowadzić do wyłączenia prawa do odliczenia. W tych okolicznościach NSA zawiesił postępowanie i zwrócił się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym.
W ogłoszonym wyroku Trybunał przypomniał, że "prawo do odliczenia jest integralną częścią mechanizmu VAT i co do zasady nie może być ograniczane, jeśli formalne i materialne przesłanki powstania tego prawa zostały spełnione".
Trybunał przyjął, że "fikcyjne nabycie nie może uprawniać do odliczenia VAT, ponieważ taka transakcja nie może mieć żadnego związku z transakcjami obciążonymi należnym podatkiem VAT". Jest zatem konieczne, by w sprawie, w której zadano pytanie, sąd krajowy zbadał, czy "sporna sprzedaż znaków towarowych została faktycznie dokonana, i czy dane znaki towarowe były używane przez podatnika na potrzeby jego opodatkowanych transakcji".
Ciężar dowodu w zakresie dostarczenia towaru lub wyświadczenia usługi spoczywa na podatniku.
Jeśli na podstawie całościowej oceny sąd ustali, że sprzedaży nie została faktycznie dokonana, prawo do odliczenia nie może powstać. Jednak zdaniem Trybunału, "stwierdzenie nieważności pozornej czynności prawnej na podstawie normy prawa cywilnego – pociągające za sobą odmowę prawa do odliczenia VAT – bez konieczności wykazania, że spełnione zostały przesłanki uznania tej czynności za transakcję pozorną w świetle prawa Unii, narusza ten porządek prawny".
W drugiej kolejności Trybunał przypomniał, że prawa do odliczenia można odmówić, jeśli na podstawie obiektywnych przesłanek zostanie wykazane, że podatnik powołuje się na nie w sposób stanowiący oszustwo lub nadużycie".
TSUE zastrzegł jednak, że ogólne uznanie czynności prawnej za pozorną i na tej podstawie stwierdzenie jej nieważności w świetle prawa cywilnego nie odpowiada standardowi prawa UE.
"Pozorny charakter czynności prawnej może bowiem stanowić jedynie wskazówkę co do praktyk stanowiących oszustwo lub nadużycie, ale nie przesądza o takiej kwalifikacji" - podkreślił Trybunał.
W konsekwencji, odpowiadając na pytanie NSA, orzekł, że "prawo Unii stoi na przeszkodzie przepisom krajowym, na mocy których podatnik jest pozbawiony prawa do odliczenia naliczonego podatku VAT z tego tylko powodu, że podlegająca opodatkowaniu transakcja gospodarcza jest uważana za pozorną i dotknięta nieważnością na podstawie przepisów krajowego prawa cywilnego, bez konieczności wykazania, iż zostały spełnione przesłanki pozwalające na zakwalifikowanie, w świetle prawa Unii, tej transakcji jako pozornej lub, w przypadku, gdy owa transakcja została faktycznie dokonana, że jest ona wynikiem oszustwa w zakresie podatku od wartości dodanej lub nadużycia prawa".
Z Brukseli Artur Ciechanowicz (PAP)
asc/ mal/