W kwietniu 2021 r. gmina zawarła sądową ugodę, na podstawie której za jednorazowym wynagrodzeniem ustanowiona została służebność przesyłu na działce należącej do gminy. Zgodnie z ugodą wynagrodzenie to jest płatne do 15 czerwca 2021 r. Ugoda stała się prawomocna i wykonalna 5 maja 2021 r. Kiedy w tej sytuacji powstał obowiązek podatkowy w VAT? W jakim terminie gmina powinna wystawić fakturę i jaką datę należy wskazać na tej fakturze jako datę sprzedaży?

TEMAT: Opodatkowanie ustanowienia służebności przesyłu
PROBLEM: Kiedy powstaje obowiązek podatkowy w przypadku zawarcia ugody sądowej
Opodatkowaniu VAT podlega m.in. odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju (art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). Przez świadczenie usług rozumie się przy tym każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów (art. 8 ust. 1 ustawy o VAT). Z przytoczonego przepisu wynika, że na gruncie VAT pojęcie świadczenia usług rozumie się bardzo szeroko (np. świadczeniem usług w rozumieniu VAT jest zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji – zob. art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT). W konsekwencji świadczeniem usługi w rozumieniu VAT jest również ustanowienie służebności przesyłu. W przedstawionej sytuacji gmina wykonała więc usługę podlegającą opodatkowaniu VAT.
Przyjmuje się, że obowiązek podatkowy z tytułu świadczenia usług służebności przesyłu powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4 lit. b ustawy o VAT. W związku z tym faktury dokumentujące świadczenie tych usług wystawia się nie później niż z upływem terminu płatności (art. 106i ust. 3 pkt 4 ustawy o VAT). Jak czytamy w interpretacji indywidualnej dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 3 marca 2015 r. (nr ILPP2/443-1279/14-2/EN), „moment powstania obowiązku podatkowego z tytułu świadczenia usługi ustanowienia służebności przesyłu, powstaje – zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4 lit. b ustawy – z chwilą wystawienia faktury dokumentującej tę usługę. Zatem w przypadku gdy podatnik udokumentuje świadczoną usługę poprzez wystawienie faktury VAT, z zachowaniem terminów określonych przepisami art. 106i ust. 3 pkt 4 ustawy – obowiązek podatkowy powstanie z dniem wystawienia faktury. Jeżeli natomiast faktura dokumentująca usługę służebności gruntowej zostanie wystawiona w terminie późniejszym, niż określony przepisami art. 106i ust. 3 pkt 4 ustawy lub nie zostanie wystawiona w ogóle – w takim przypadku, obowiązek podatkowy powstanie z upływem terminu wystawienia faktury określonego w art. 106i ust. 4, a w przypadku gdy nie określono takiego terminu – z chwilą upływu terminu płatności, na podstawie art. 19a ust. 7 ustawy”.
Powoduje to, że w przedstawionej sytuacji gmina powinna wystawić fakturę dokumentującą świadczenie usługi ustanowienia przesyłu do 15 czerwca 2021 r. Oznacza to również, że obowiązek podatkowy powstanie w przedstawionej sytuacji w dniu wystawienia faktury, nie później jednak niż 15 czerwca 2021 r.
Jednocześnie należy wyjaśnić, że z art. 106e ust. 1 pkt 6 ustawy o VAT wynika, iż faktura powinna zawierać datę dokonania lub zakończenia dostawy towarów lub wykonania usługi (względnie – w przypadku tzw. faktur zaliczkowych – datę otrzymania zapłaty), jeżeli taka data jest określona i różni się od daty wystawienia faktury. Przy czym dopuszcza się stosowanie na fakturach nazwy „data sprzedaży” zamiast „data dokonania dostawy towarów”, „data zakończenia dostawy towarów” albo „data wykonania usługi” (zob. interpretacja indywidualna dyrektora IS w Poznaniu z 22 maja 2014 r., nr ILPP2/443-208/14-2/AD). W przedstawionej sytuacji datą wykonania usługi jest moim zdaniem data uprawomocnienia się ugody. W konsekwencji uważam, że jako data wykonania usługi (data sprzedaży) na wystawianej fakturze powinien być wskazany 5 maja 2021 r.
Podstawa prawna
art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 19a ust. 5 pkt 4 lit. b, art. 106e ust. 1 pkt 6, art. 106i ust. 3 pkt 4 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685)