Kryzys zmusił europejskie kraje do szukania dodatkowych dochodów. Jedne, jak Czechy, Węgry, Rumunia, znacznie podnoszą podatki. Inne, jak Bułgaria, rozszerzają zachęty podatkowe, by przyciągnąć inwestorów.
Na Węgrzech każdy zapłaci wyższe podatki dochodowe. Cypr pobierze 35-proc. PIT od zarobków powyżej 60 tys. euro. Rząd Rumunii uważnie sprawdzi rezydencję podatkową każdego, kto przyjedzie do tego kraju. Inne podejście do podatnika zastosowały Słowacja i Bułgaria. Zamiast wprost sięgać do kieszeni obywateli przez podwyżkę podatków, ułatwiają rozliczenia i wprowadzają dodatkowe preferencje, zwłaszcza dla przedsiębiorców. To im się opłaci i z pewnością zwiększy wpływy budżetowe. Bułgaria już postrzegana jest jako świetne miejsce na ulokowanie biznesu.
Polska niestety wpisuje się w trend podwyżkowy. Stawki VAT wzrosły u nas o 1 pkt proc. od 1 stycznia 2011 r. Gdy zadłużenie przekroczy próg ostrożnościowy (55 proc. PKB), stawki wzrosną o kolejny 1 proc. Zmiany w podatkach dochodowych dopiero przed nami. Resort finansów pracuje właśnie nad nowelizacją m.in. ustawy o PIT. Ma zniknąć ulga internetowa. Ograniczona będzie ulga na dzieci oraz 50-proc. koszty uzyskania przychodów dla twórców. Rolnicy mają płacić podatek dochodowy zamiast rolnego.
W Polsce zostaną też wprowadzone nowe podatki. Od początku roku już obowiązuje akcyza na węgiel i koks. W trakcie roku zostanie wprowadzony podatek od kopalin, a w dalszej kolejności od wydobycia węglowodorów.
Wspólnie z ekspertami firmy Accace przeanalizowaliśmy zmiany w ośmiu krajach: Czechach, Słowacji, Ukrainie, Bułgarii, Serbii, Węgrzech, Rumunii na Cyprze.
Czechy: wyższe ulgi i stawki VAT
Nasi południowi sąsiedzi zdecydowali, by od stycznia 2012 r. ponownie zwiększyć kwotę ulgi podatkowej (kwota wolna od PIT) dla osób fizycznych – do 24 840 koron czeskich (CZK) miesięcznie. Do końca 2011 r. było to 23 640 CZK. Ponadto odliczenie związane z ulgą z tytułu wychowywania dziecka wzrosło z 11 604 CZK do 13 404 CZK rocznie.
W zakresie CIT Czesi poza przepisami dotyczącymi zniesienia zwolnienia z opodatkowania dochodów osiąganych z loterii oraz innych podobnych gier nie wprowadzili innych znaczących zmian.
Więcej rewolucji nastąpiło w czeskim VAT. Od stycznia 2012 r. obniżona stawka VAT wynosi 14 proc., zamiast dotychczasowych 10 proc. Stawka ta stosowana jest w odniesieniu do żywności oraz napojów, książek i gazet, produktów medycznych itp. Ceny tych produktów na pewno wzrosną.
Ponadto zarówno obniżona, jak i podstawowa stawka VAT zostaną ujednolicone do 17,5 proc. od 1 stycznia 2013 r.
Od początku 2012 r. weszły w życie nowe regulacje w zakresie samonaliczania VAT w odniesieniu do prac budowlanych wykonywanych w Czechach. Podatnik VAT, nabywający prace budowlane, zobowiązany jest do zadeklarowania dostawy podlegającej opodatkowaniu tym podatkiem. Dostawca tych prac musi wystawić faktury VAT z adnotacją, że kwota VAT zostanie wykazana i zadeklarowana przez klienta. Dostawca oraz klient zobowiązani są do prowadzenia szczególnej ewidencji VAT w tym zakresie, w odniesieniu do odpowiednich okresów rozliczeniowych podatku.
Słowacja: rozliczenia elektroniczne
Rok 2012 na Słowacji to przede wszystkim obowiązek składania dokumentów drogą elektroniczną przez podatników VAT, doradców podatkowych lub prawników działających w imieniu klientów. Całościowe wdrożenie komunikacji elektronicznej z organami podatkowymi zakończone zostanie w 2013 r. wraz z wprowadzeniem obowiązku składania dokumentów kanałami elektronicznymi dedykowanymi podatnikom, a także utworzeniem osobistych stref podatników.
Od 2013 r. słowackie przedsiębiorstwa będą miały możliwość samonaliczania VAT w związku z importem towarów. Ułatwienie to ograniczone będzie do podatników, którzy nie zalegają z należnościami na rzecz organów podatkowych lub celnych, a wartość celna importowanych przez nich towarów w roku kalendarzowym poprzedzającym rok importu przekroczy 150 tys. euro lub też wartość pierwszego importu przekroczy 30 tys. euro, gdy dany podatnik nie prowadził działalności lub nie dokonywał importu w roku poprzednim.
Od 1 kwietnia 2012 r. powinny wejść w życie zmiany w opodatkowaniu VAT: wprowadzenie instytucji gwarancji podatkowej w kwocie od 1 tys. do 500 tys. euro dla pewnej grupy tzw. ryzykownych podatników; wprowadzenie gwarancji podatkowej udzielanej przez nabywcę towarów lub usług na rzecz ich dostawcy, jeżeli dostawca nie uiścił VAT od towarów lub usługi, zaś nabywca wiedział lub miał wystarczające powody, aby wiedzieć, że podatek nie został lub nie zostanie zapłacony w całości lub w części; wprowadzenie mechanizmu samonaliczania VAT w odniesieniu do niektórych dostaw krajowych; możliwość wpłacania VAT kwartalnie, gdy od rejestracji podatnika VAT minęło ponad 12 miesięcy, zaś osiągane przez niego obroty w ciągu ostatnich 12 następujących po sobie miesięcy nie przekroczyły 100 tys. euro; wprowadzenie definicji dokumentu podatkowego, zgodnie z którą paragon z elektronicznej kasy rejestrującej może zostać uznany za dokument podatkowy, jeżeli dotyczyć będzie sumy nieprzekraczającej 200 euro w przypadku płatności gotówką, lub 1600 euro w przypadku innej płatności.
Ukraina: uproszczone metody
Od 1 stycznia 2012 r. na Ukrainie zmieniły się procedury jednorazowego poboru podatku. Rozliczenie zależy od zysku firmy i liczby zatrudnionych pracowników. W odniesieniu do każdej grupy przewidziano oddzielne stawki opodatkowania.
Prywatni przedsiębiorcy, którzy nie zatrudniają pracowników i zajmują się handlem detalicznym lub świadczą usługi, a których zyski nie przekraczają 150 tys. hrywien ukraińskich (UAH) w ciągu roku kalendarzowego, podlegają opodatkowaniu liniowemu w wysokości ustalonej przez władze lokalne w przedziale od 1 do 10 proc. minimalnej pensji.
Prywatni przedsiębiorcy, którzy świadczą usługi na rzecz pojedynczych podatników i/lub ludności, produkują i/lub sprzedają produkty, prowadzą restauracje, nie zatrudniając pracowników lub ich liczba nie przekracza 10 osób, a realizowane przez nich zyski nie przekraczają 1 mln UAH w ciągu roku kalendarzowego, podlegają opodatkowaniu podatkiem liniowym w wysokości ustalonej przez władze lokalne w przedziale od 2 do 20 proc. minimalnej pensji.
Z kolei prywatni przedsiębiorcy, którzy nie zatrudniają pracowników lub ich liczba nie przekracza 20 osób, a których zyski nie przekraczają 3 mln UAH, są objęci systemem uproszczonym w ramach dowolnej działalności. Ta grupa podatników podlega opodatkowaniu podatkiem liniowym według stawki 3 proc., w przypadku podatników VAT lub 5 proc. w przypadku podmiotów niebędących podatnikami VAT.
Podmioty prawne zatrudniające nie więcej niż 50 pracowników, a których zyski nie przekraczają 5 mln UAH, płacą podatek liniowy według stawki 3-proc. w przypadku podatników VAT lub 5 proc. w przypadku podmiotów niebędących podatnikami VAT.
Bułgaria: korzystne miejsce do inwestycji
W dobie światowej recesji i w niekorzystnych dla firm warunków finansowych Bułgaria odnotowała znaczący wzrost liczby nowych firm, a także nowo zarejestrowanych firm zagranicznych. Lokalne i międzynarodowe raporty wskazują, że coraz więcej międzynarodowych przedsiębiorstw zakłada centrale w Bułgarii, ze względu na istotne możliwości optymalizacji podatkowej.
Bułgarski CIT ustalony jest liniowo w wysokości 10 proc. dochodu netto za dany rok. Dla porównania, obciążenia podatkowe firm działających w innych krajach członkowskich UE są znacząco wyższe. W Wielkiej Brytanii kształtują się one na poziomie od 21 do 28 proc., w Holandii – 25 proc., we Włoszech – 31,4 proc., w Niemczech – od 14 do 17,5 proc., w Grecji – 25 proc.
W Bułgarii istnieje też możliwość uzyskania 100-proc. zwolnienia z podatku, gdy przedsiębiorstwo prowadzi działalność w rejonie wysokiego bezrobocia.
Również bułgarski PIT jest liniowy i wynosi 10 proc. Stawka podatku pobieranego u źródła od dywidend ustalona jest w wysokości 0 proc., pod warunkiem, że dywidenda wypłacana jest na rzecz rezydentów krajów członkowskich UE.
Jeśli chodzi o VAT, stawka podstawowa wynosi 20 proc. Natomiast zwrot podatku naliczonego może zostać dokonany w okresach trzymiesięcznych lub co miesiąc, jeżeli spełnione zostaną określone warunki. Inwestorzy uczestniczący w istotnych projektach inwestycyjnych, w odniesieniu do których uzyskane zostało pozwolenie Ministerstwa Finansów, mogą otrzymać zwrot w ciągu 30 dni.
W 2012 r. podatki w Bułgarii praktycznie nie zostały zmienione. Rząd zastanawia się nad obniżką VAT o 2 proc. i o kolejne 2 proc. w 2013 r.
Serbia: najważniejsze oszczędności
Serbia nie zaplanowała zmian stawek podatkowych na 2012 r., a reforma systemu podatkowego będzie kontynuowana przez przyjęcie legislacji zgodnej z wytycznymi europejskimi.
Serbski rząd zlikwidował niektóre stawki podatkowe podczas poprzedniej fali kryzysu, np. podatek od oszczędności, a także obniżył o połowę stawkę podatku od zysków z transakcji finansowych.
Rada Fiskalna Republiki Serbskiej ogłosiła, że w celu stałego obniżania poziomu deficytu oraz długu publicznego konieczne są reformy systemu zdrowotnego, edukacyjnego, rządu oraz przedsiębiorstw publicznych, jak również podatków. W parlamencie serbskim trwają prace nad zmianami w podatku od nieruchomości. W 2012 r. jego stawki się nie zmienią. Jednak ma być wprowadzona zasada, zgodnie z którą opodatkowanie zależne będzie od zamożności obywateli.
Węgry: ostre podwyżki PIT, CIT i VAT
W obecnie trudnej sytuacji budżetowej na Węgrzech każda osoba fizyczna i prawna płaci wyższe podatki. Węgry zastosowały najwyższą stawkę VAT w całej UE – podatek ten ustalony jest na poziomie 27 proc. (25 proc. w 2011 r.).
Istotne zmiany wprowadzone zostały w PIT. Efektywna stawka podatkowa kształtuje się na poziomie 16 proc. dla dochodów do 2 424 000 forintów (HUF), czyli ok. 8 tys. euro, a powyżej tej kwoty stawka podatku wzrasta do 20,32 proc.
Węgierski rząd postanowił utrzymać przychody netto na niezmienionym poziomie, w związku z czym pracodawcy zmuszeni są do zastosowania tzw. rekompensaty pensji. Jednocześnie pracodawcy mogą ubiegać się o ulgę podatkową w tym zakresie (pracodawca kwalifikuje się do ulgi podatkowej, jeżeli wynagrodzenia wszystkich jego pracowników podwyższone zostały o określoną kwotę).
Zniesione zostały zwolnienia podatkowe z tytułu wydatków na rozrywkę oraz upominki biznesowe. W przeszłości tego typu wydatki nie mogły zostać odliczone w CIT, niemniej jednak pracodawcy nie byli zobowiązani do odprowadzania PIT z tego tytułu. Od 2012 r. wydatki te mnożone są przez 1,19, po czym podstawa opodatkowania podlega PIT w wysokości 16 proc. oraz podatkiem zdrowotnym w wysokości 27 proc. Bardzo popularny na Węgrzech dodatek stołówkowy także został ograniczony. W przeszłości zastosowanie tego rodzaju dodatek na rzecz pracowników nie podlegał ograniczeniom. Od 2012 r. dodatek stołówkowy jest ograniczony do 500 tys. HUF (ok. 1650 euro) rocznie.
Istotne zmiany wdrożone zostały także w zakresie CIT. Ogłoszony i uchwalony pod koniec ubiegłego roku podatek liniowy w wysokości 10 proc. nie został wprowadzony. W mocy pozostały zasady obowiązujące w 2011 r., co oznacza, że do dochodów przed opodatkowaniem w wysokości powyżej 500 mln HUF (1 660 000 euro) zastosowanie znajdzie stawka 19-proc. Poniżej tej kwoty obowiązywać będzie stawka podatku w wysokości 10 proc., która w warunkach europejskich jest stosunkowo niska. Wprowadzone zostaną także ograniczenia w zakresie strat ponoszonych w latach poprzednich i ich rozliczania w przyszłych okresach. Dodatnią podstawę opodatkowania obniżyć można jedynie o 50 proc. strat ponoszonych w latach poprzednich.
Tak jak w przypadku PIT podstawa opodatkowania dla celów CIT nie obejmuje wydatków ponoszonych na rozrywkę i upominki biznesowe (tzn. stanowić one będą koszty).
Węgry zdecydowały się też na wprowadzenie 12 nowych kategorii opodatkowania samochodów służbowych (dotychczas obowiązywały dwie). Ponadto Węgrzy ustanowili nowy podatek, tj. ubezpieczeniowy od wypadków. Wynosi on 30 proc. rocznej składki na obowiązkowe OC.
Kolejną zmianą wartą odnotowania jest wprowadzenie nowych podatków – podatku chipsowego oraz podatku kulturalnego od stycznia 2012 r. Zmieniło się też kilka innych przepisów w zakresie ceł, ubezpieczenia społecznego, podatku zdrowotnego, podatku od gier, podatku od instytucji finansowych i podatku środowiskowego. Znowelizowany został także cały ogólny kodeks podatkowy.
Rumunia: likwidacja wyłączeń
Od 2012 r. podatnicy CIT w Rumunii uiszczają podatek dochodowy od osób prawnych wyłącznie za pierwszy, drugi i trzeci kwartał, a następnie muszą dokonać rozliczenia rocznego. Rumunia zniosła przepisy w zakresie alternatywnego sposobu składania deklaracji dotyczącej CIT do 25 lutego kolejnego roku (zamiast standardowego terminu, do 25 kwietnia następnego roku). Ponadto ostatecznym terminem na roczne rozliczenie CIT będzie 25 marca następnego roku, zamiast dotychczasowego 25 kwietnia roku następnego.
W zakresie PIT rumuński rząd skupił się na rezydencji podatkowej. Osoba fizyczna, będąca rezydentem Rumunii, która zmieni miejsce rezydencji na kraj, który nie zawarł z Rumunią umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, podlega opodatkowaniu w Rumunii od całości swoich dochodów osiągniętych na całym świecie w roku, w którym doszło do zmiany rezydencji oraz przez trzy kolejne lata kalendarzowe. Z kolei obywatele innych krajów, którzy spełniają rumuńskie kryteria dotyczące rezydencji podatkowej (tj. przebywają w Rumunii ponad 183 dni w ciągu 12 kolejnych miesięcy) podlegają opodatkowaniu rumuńskim podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów osiągniętych na całym świecie, począwszy od roku następującego po roku, w którym kryteria te zostały spełnione.
Cypr: już nie taki raj dla podatników
Nie tylko kraje Europy Środkowo-Wschodniej szukają dodatkowych dochodów. Również Cypr, do niedawna postrzegany jako raj podatkowy, wprowadził kilka niekorzystnych dla podatników zmian. Przede wszystkim stawka PIT wzrosła do 35 proc. Obowiązuje ona w odniesieniu do osób zarabiających powyżej 60 tys. euro.
W celu zachęcenia do zakładania lub rozwijania na Cyprze nowych spółek stosowane są zachęty podatkowe związane z zatrudnieniem na Cyprze osób fizycznych, niebędących cypryjskimi rezydentami podatkowymi. W efekcie, jeżeli dochody z tytułu zatrudnienia przekroczą 100 tys. euro rocznie, zastosowanie znajdzie 50-proc. odliczenie od dochodu przez pierwszych 5 lat zatrudnienia.
Stawka szczególnego podatku na rzecz obronności (podatek obronny) od odsetek została podwyższona z 10 proc. do 15 proc. Podwyższona stawka obowiązuje zarówno w przypadku osób fizycznych, jak i prawnych. Stawka podatku obronnego z tytułu dywidend otrzymywanych przez rezydentów podatkowych Cypru została podwyższona z 15 proc. do 17 proc.
Polska postawiła na VAT i akcyzę
Radomir Graj, dyrektor departamentu podatkowego w Accace
Węgiel i koks, dotychczas objęte zwolnieniem z akcyzy, są już opodatkowane. Zostały one jednak wyłączone z grupy wyrobów objętych procedurą zawieszenia poboru akcyzy oraz nie zostały objęte obowiązkiem produkcji w składzie podatkowym, czego wcześniej się obawiano. Od 1 stycznia 2012 r. w Polsce weszły w życie zmienione stawki VAT na niektóre towary i usługi. Podwyżka dotyczy ubranek dla niemowląt, obuwia dziecięcego, wyrobów medycznych dotyczących in vitro, a także usług konserwatorskich i restauratorskich dotyczących zabytków i materiałów archiwalnych oraz usług świadczonych przez instytucje gospodarki budżetowej.
Zmniejszył się też limit łącznej wartości wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów, po przekroczeniu którego podatnicy zobowiązani są składać informacje podsumowujące (VAT-UE) za okresy miesięczne (250 tys. zł zamiast 500 tys. zł).
Przedsiębiorcy muszą przywyknąć do zmian w CIT
Petra Ftorková, dyrektor oddziału Accace w Polsce
Nowelizacja polskich ustaw o CIT i PIT ujednoliciła zasady ustalania różnic kursowych z przepisami o rachunkowości. Nowe przepisy przewidują, że od 1 stycznia 2012 r. przy ustalaniu różnic kursowych, w przypadku otrzymania należności lub zapłaty zobowiązań oraz sprzedaży lub kupna walut obcych, uwzględniane są kursy faktycznie zastosowane przez podatnika. W pozostałych przypadkach, gdy nie jest możliwe uwzględnienie faktycznie zastosowanego kursu waluty w danym dniu, podatnik powinien przyjąć kurs średni ogłaszany przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień.
Zmieniły się też przepisy dotyczące zwolnień przedmiotowych w zakresie dotacji, subwencji, dopłat i innych nieodpłatnych świadczeń. Teraz wolne od CIT są dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia otrzymane na pokrycie kosztów albo jako zwrot wydatków związanych z otrzymaniem, zakupem albo wytworzeniem we własnym zakresie środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, od których dokonuje się odpisów amortyzacyjnych.
