Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Założenie jest proste: każdy, kto nie zapłaci podatków, składek na ZUS, cła albo mandatów czy grzywien na kwotę powyżej 5000 zł, trafi na czarną listę. Będzie ona pełnić podobną funkcję, co rejestry dłużników prowadzone przez biura informacji gospodarczej: ryzyko publicznego napiętnowania (dane będą dostępne w internecie) ma skłaniać nierzetelnych podatników do szybszego regulowania zobowiązań.
Resorty finansów i rozwoju, które wspólnie przygotowały projekt, utrzymują, że zależy im na poprawie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego. Wysoki próg zaległości (5000 zł, podczas gdy w BIG-ach jest to 500 zł dla firm i 200 zł dla osób fizycznych) spowoduje, że w praktyce ujawniane będą przede wszystkim zaległości przedsiębiorców.
/>
Obecna wersja projektu jest bardziej zachowawcza niż ta przygotowana przez rząd PO–PSL. Tam próg wynosił 500 zł, co wzbudzało liczne kontrowersje.
Ministerstwa chcą, by lista dłużników podatkowych została uruchomiona z początkiem 2018 r.
Rejestr ma być czarną listą dłużników podatkowych, podobną do list długów komercyjnych prowadzonych dziś przez biura informacji gospodarczej. Ruszy 1 stycznia 2018 r. Ma obejmować nie tylko podatki, lecz także składki na ubezpieczenie społeczne, zaległe mandaty i grzywny, jak i niezapłacone podatki i opłaty lokalne. Choć autorzy projektu z ministerstw finansów i rozwoju zostawili samorządom decyzje, czy wpisywać dłużników do rejestru, czy nie.
Projekt to już drugie podejście do ujawniania długów podatkowych. Pierwsze wykonał jeszcze rząd PO– –PSL – ale pomysł, uznany za zbyt kontrowersyjny w czasie kampanii wyborczej, ostatecznie został zarzucony. Obecny rząd wpisał rejestr do zestawu elementów planu zwiększania ściągalności podatków. Ministerstwo Finansów szacowało, że dzięki jego wprowadzeniu w pierwszym roku działania fiskus może zyskać od 814 mln zł do 1,63 mld zł dodatkowych wpływów. Teraz nie udziela jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o budżetowe wpływy. Sugeruje jednak, że nie muszą być one bardzo duże, bo skuteczność takiej miękkiej windykacji, jak wpisanie na listę dłużników, maleje wraz ze wzrostem zadłużenia. Resort finansów zakłada, że przy kwotach zaległości do 10 tys. zł można będzie odzyskać około 20 proc. więcej zaległości niż w przypadku stosowania typowej windykacji. Przy kwotach rzędu 100 tys. odsetek spada do 10 proc. Ale już przy długach ok. 1 mln zł „oddziaływanie rejestru nie przekroczy kilku procent aktualnego stanu zaległości”. Tymczasem to właśnie tego typu długi stanowią większość zaległości pod względem wartości. Na koniec 2015 r. (ostatnie dostępne dane MF) przedsiębiorcy z ponad milionowym balastem zalegali fiskusowi na ponad 73 mld zł (licząc z odsetkami). To tylko dług podatkowy, nie uwzględnia zaległości np. wobec ZUS. Firm – podatkowych dłużników – było zaledwie niecałe 10 tys., ale to i tak dwukrotnie więcej niż jeszcze pięć lat temu. Gwałtownie przyrasta też sama wielkości długu: na koniec 2010 r. wynosiła ona – wliczając odsetki – 25,3 mld zł.
Ustawienie progu zadłużenia na dość wysokim poziomie – 5000 zł – powoduje, że piętnowani będą przede wszystkim dłużnicy przedsiębiorcy. Ale teoretycznie do Rejestru Należności Publicznoprawnych może też trafić osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej. Jednak dostęp do danych takiej osoby będzie ograniczony. Tak jak w przypadku list prowadzonych przez biura informacji gospodarczej każdy, kto chciałby sprawdzić w portalu podatkowym dane przeciętnego Kowalskiego, będzie musiał mieć jego zgodę.
W przypadku przedsiębiorców sprawdzenie będzie prostsze. Dostęp do danych będzie mógł uzyskać każdy, kto przejdzie proces uwierzytelniania na portalu podatkowym. Lista nie będzie tablicą ogłoszeń: informacje sprawdzą jedynie ci, którzy mają w tym bezpośredni interes, np. kontrahenci biznesowi czy banki udzielające kredytów. W uzyskiwaniu danych będą pośredniczyć biura informacji gospodarczej – ale pozyskanych informacji o zaległościach nie będą mogły dowolnie przetwarzać. Przekażą je jedynie tym, którzy je u nich zamówili.
Resort finansów podkreśla, że dostęp BIG-ów do rejestru też nie będzie w pełni swobodny. Podobnie jak biur informacji kredytowej, wierzycieli i komorników. Ograniczenia będą miały także sądy, organy prokuratury i szef Centralnego Biura Antykorupcyjnego.
Mimo to przedstawiciele BIG-ów cieszą się z projektu. Przypominają, że od dawna postulowali udostępnienie danych o należnościach publicznoprawnych. Anna Marcinkowska, dyrektor Departamentu Prawnego Krajowego Rejestru Długów, uważa, że pomoże to w odzyskaniu części należności Skarbu Państwa.
– Zwiększy też poziom bezpieczeństwa w obrocie gospodarczym przez ujawnienie informacji o długach, które dotychczas były dla przedsiębiorców niedostępne – mówi. Dodaje, że proponowane rozwiązania dotyczące sposobu ujawnienia tych danych są zbliżone do tych, jakie obowiązują już teraz w biurach informacji gospodarczej: pozwalają więc na wgląd w informacje o długach tylko tym, którzy mają do tego uzasadnione prawo, by balans między prawami wierzyciela i dłużnika został zachowany.
Konkurencyjny wobec KRD BIG InfoMonitor także chwali rządowy projekt.
– Z naszych analiz wynika, iż przedsiębiorca, który nie płaci na rzecz ZUS czy US, na pewno nie zapłaci innym kontrahentom, nie opłaci czynszu, rachunków za telefon i media. Dlatego informacja o zaległościach podatkowych ma istotne znaczenie – mówi Mariusz Hildebrand, wiceprezes BIG InfoMonitor.
Jego zastrzeżenia budzi wysoko ustawiony próg wejścia do tego rejestru. – Zaległość 5 tys. zł to już spora kwota. Tymczasem jak wynika z naszych doświadczeń, najlepszą skuteczność mają wpisy wprowadzane od razu po powstaniu zaległości, informujące już o niewielkim zobowiązaniu. Niewykluczone jednak, że po pewnym okresie działania rejestru należności publicznoprawnych minimalna kwota uprawniająca do wpisu zostanie obniżona. Zgodnie z przepisami dla BIG w przypadku osób fizycznych jest to kwota 200 zł, a dla firm 500 zł. Byłoby dobrze, gdyby te same reguły obowiązywały również tutaj – ocenia wiceprezes Hildebrand.
