Kontrole skarbowe są coraz skuteczniejsze – chwali się Ministerstwo Finansów. Chodzi głównie o skuteczniejsze ściganie oszustów wyłudzających VAT, ale również kontrolowanie rozliczeń podatników, a także ich kontrahentów.
Resort poinformował, że w ciągu trzech kwartałów 2016 r. urzędy kontroli skarbowej zatrzymały 566 mln zł nienależnych zwrotów VAT, czyli ponad trzy razy więcej niż w analogicznym okresie 2015 r. (wtedy organy zatrzymały 130 mln zł zwrotów VAT). O ponad 20 proc. wzrosły wpłaty od podatników, którzy otrzymali decyzje organów kontroli skarbowej (wyniosły 620 mln zł) i o 75 proc. wpłaty od podmiotów, które w wyniku kontroli same skorygowały deklaracje (wyniosły 234 mln zł). Resort wyjaśnił, że wzrost skuteczności kontroli skarbowej nie wynika ze zwiększonej ich liczby, ale z lepszego typowania podmiotów i efektywniejszego śledzenia nowych kanałów funkcjonowania grup przestępczych.
Wyniki, jakie podał resort, dotyczą kontroli skarbowych. W praktyce jednak organy – zarówno podatkowe, jak i skarbowe – nie muszą wszczynać formalnych działań (kontroli i postępowań podatkowych i skarbowych), aby sprawdzić rozliczenia podatników.
Służy do tego mniej sformalizowane narzędzie, jakim są czynności sprawdzające. Zakres działań, jakie mogą w ich ramach podjąć organy podatkowe, reguluje art. 272 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.; dalej o.p.).
Organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej mogą również w związku z postępowaniem kontrolnym lub kontrolą podatkową, a więc po wszczęciu formalnych działań, podejmować kontrole wobec kontrahentów podatnika (tzw. kontrole krzyżowe). Organy podatkowe mają taką możliwość na podstawie art. 274c o.p., a organy kontroli skarbowej – na podstawie art. 13b ustawy z 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 720 ze zm. dalej u.k.s.). Oznacza to, że czynności sprawdzające, o których mowa w art. 272 o.p., są niezależnym od 274c ordynacji i 13b u.k.s. postępowaniem. Inny jest też zakres działań organów, ponieważ art. 272 o.p. dotyczy rozliczeń podatnika w zakresie samowymiaru, a kontrola krzyżowa z art. 274c o.p. oraz 13b u.k.s. ma na celu m.in. w odniesieniu do dokumentów sprawdzenie ich prawidłowości i rzetelności. Wskażemy zarówno, jakie działania w ramach czynności sprawdzających mogą podejmować organy podatkowe wobec podatników, jak i działania, jakie mogą podejmować organy podatkowe i skarbowe w stosunku do kontrahentów (tzw. kontrole krzyżowe).
Wyjaśnijmy już na początku, że czynności sprawdzające często dotyczą rozliczeń VAT, w tym weryfikacji zasadności jego zwrotu. Z jednej strony jest to kanał, który wykorzystują przestępcy do wyłudzania podatku, a z drugiej jest to tryb, z którego korzystają legalnie działający przedsiębiorcy, u których podatek naliczony w danym okresie rozliczeniowym przewyższa podatek należny. Ze względu na wyłudzających cierpią jednak również uczciwi podatnicy, którzy muszą czekać na zakończenie czynności sprawdzających dotyczących zasadności zwrotu VAT. Często termin tego badania jest przedłużany, a przepisy nie określają, w jakim okresie organ powinien zakończyć weryfikację. Zdarza się, że przedłużenie terminu odbywa się pod byle pretekstem i trwa latami, co może doprowadzić np. do utraty płynności finansowej firmy. Warto więc wiedzieć, jak domagać się respektowania prawa od urzędników.
Zwróćmy też uwagę, że tzw. duża nowelizacja ustawy o VAT, która ma wejść w życie 1 stycznia 2017 r. (obecnie po I czytaniu w Sejmie), przewiduje istotną zmianę w o.p., właśnie w zakresie kontroli wobec kontrahentów podatnika. Wprowadza ona możliwość żądania przez organy podatkowe dokumentów oraz elektronicznego wyciągu z ksiąg podatkowych i dowodów księgowych od wszystkich podmiotów prowadzących działalność gospodarczą uczestniczących w dostawie tego samego towaru lub usługi będących zarówno dostawcami, jak i nabywcami biorącymi udział pośrednio lub bezpośrednio w dostawie towaru lub usługi. Innymi słowy, organy będą mogły żądać dokumentów od każdego podmiotu uczestniczącego w łańcuchu dostaw, a nie tylko bezpośredniego kontrahenta podatnika.
566 mln zł tyle nienależnych zwrotów VAT zatrzymały w ciągu trzech kwartałów 2016 r. organy skarbowe
