Zmiany w naliczaniu odsetek wcale nie takie korzystne

Powyżej sześciu miesięcy

Co innego jednak wynika z projektu, który trafił do Sejmu. Zapisano w nim, że odsetek nie będzie „w przypadku niezakończenia kontroli podatkowej albo kontroli celno-skarbowej w terminie sześciu miesięcy od dnia jej wszczęcia – za okres od dnia następnego po upływie tego terminu do dnia jej zakończenia” (nowy pkt 7c w par. 1 art. 54 ordynacji podatkowej).

– Jeśli zatem kontrola będzie trwała siedem miesięcy, to odsetki nie będą naliczane tylko za jeden, ostatni miesiąc. Za sześć wcześniejszych miesięcy organ je naliczy – tłumaczy Jakub Warnieło.

Co więcej, do tego sześciomiesięcznego terminu nie będą wliczane:

• terminy przewidziane w przepisach prawa podatkowego na dokonanie określonych czynności,
• okresy zawieszenia kontroli podatkowej i kontroli celno-skarbowej (z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 119gb par. 2 i art. 284a par. 5 ordynacji podatkowej),
• okresy opóźnień spowodowanych z winy strony lub jej przedstawiciela albo z przyczyn niezależnych od organu.

Jakub Warnieło podkreśla, że organ nadal będzie więc mógł twierdzić, iż opóźnienie powstało z niezależnych od niego przyczyn – wobec czego odsetki powinno się naliczać za cały okres kontroli. Z kolei Michał Goj, doradca podatkowy z EY, obawia się, że na tym tle będą powstawać spory z organami podatkowymi (patrz: opinia w ramce).

Postępowania podatkowe

Jest też i dobra informacja. Zrezygnowano z niekorzystnych zmian dotyczących naliczania odsetek za zwłokę w postępowaniu podatkowym. Zgodnie z obowiązującym art. 54 par. 1 pkt 7 ordynacji podatkowej nie nalicza się odsetek „za okres od dnia wszczęcia postępowania podatkowego do dnia doręczenia decyzji organu pierwszej instancji, jeżeli decyzja nie została doręczona w terminie trzech miesięcy od dnia wszczęcia postępowania”. Pierwotnie planowano zastąpić trzymiesięczny termin sześciomiesięcznym.

Natomiast w projekcie, który trafił na posiedzenie rządu, pojawiła się jeszcze inna wersja zmiany. Zgodnie z nią odsetek miało nie być tylko za okres od następnego dnia po upływie sześciu miesięcy od dnia wszczęcia postępowania podatkowego albo przekształcenia kontroli celno-skarbowej w postępowanie podatkowe do dnia doręczenia decyzji organu pierwszej instancji. Rząd postanowił jednak usunąć tę zmianę i pozostawić art. 54 par. 1 pkt 7 ordynacji podatkowej w obecnym brzmieniu.

Nowelizacja wejdzie w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. ©℗

Z dużej chmury mały deszcz

Po analizie projektu nowelizacji ordynacji podatkowej dotyczącego nienaliczania odsetek, który trafił do Sejmu, przychodzi mi na myśl stwierdzenie: „z dużej chmury mały deszcz”. Zmiany miały bowiem realnie poprawić sytuację podatników w trakcie kontroli, tymczasem ich praktyczny wymiar może okazać się niezbyt znaczący.

Zgodnie z projektem, który trafił do Sejmu, odsetki za zwłokę nie będą naliczane, w przypadku gdy kontrola potrwa dłużej niż sześć miesięcy. Jednak naliczanie odsetek zatrzyma się dopiero po upływie tego sześciomiesięcznego okresu. Jeśli zatem kontrola będzie trwała siedem miesięcy, to odsetki nie będą naliczane tylko za jeden, ostatni miesiąc. Za sześć wcześniejszych organ normalnie naliczy odsetki. Co więcej, nadal będzie mógł twierdzić, że opóźnienie powstało z niezależnych od niego przyczyn – wobec czego odsetki powinny naliczać się za cały okres kontroli.

Dość mylący jest więc oficjalny komunikat na stronie Ministerstwa Finansów, gdzie wprost wskazano, że przyjęty przez rząd projekt spowoduje, iż „odsetki za zwłokę za czas kontroli podatkowej lub celno-skarbowej nie będą naliczane, jeśli kontrola będzie trwała dłużej niż sześć miesięcy”.

Praktyczne znaczenie tych przepisów będzie niewielkie również dlatego, że mówimy o dość długim – sześciomiesięcznym – okresie. Jak wynika z raportu, który w MDDP przygotowaliśmy razem z Konfederacją Lewiatan, przeciętny czas trwania kontroli podatkowej w latach 2019–2024 wynosił 113 dni, czyli kontrole kończą się średnio w ciągu czterech miesięcy. W takich przypadkach nowe przepisy w ogóle nie znajdą zastosowania. Zaproponowane zmiany będą miały większe znaczenie dla kontroli celno-skarbowych, których średni czas trwania przekracza sześć miesięcy (ale wyniósł w 2024 r. mniej niż rok). ©℗

Mogą się pojawić spory dotyczące liczenia sześciomiesięcznego terminu

Ustawodawca stosuje co do zasady dwa modele ulg odsetkowych – taki, który ma na celu zniesienie skutków wydłużających się czynności po stronie organów podatkowych, oraz taki, który zawiera też element dyscyplinujący organy. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z nienaliczaniem odsetek za okres po upływie racjonalnego terminu na dokonanie czynności. Tak dzieje się np. w przypadku przedłużającego się postępowania odwoławczego, gdy odsetki biegną tylko przez pierwsze dwa miesiące, czy w przypadku błędów rachunkowych w deklaracji, gdy ustawodawca ograniczył bieg odsetek do dwóch pierwszych lat od złożenia tego dokumentu. Drugie rozwiązanie obowiązuje w odniesieniu do postępowań podatkowych – tam brak szybkiej decyzji powoduje, że odsetki nie są naliczane od początku postępowania podatkowego, a nie tylko za okres jego przedłużenia.

Takie samo rozwiązanie planowano wprowadzić w przypadku kontroli podatkowych i celno-skarbowych, ale ostateczne przepisy, które trafiły do Sejmu, przewidują ulgę tylko za czas po upływie sześciu miesięcy. Chociaż to mniej korzystne rozwiązanie, to na pewno różnica w porównaniu z obecnym stanem prawnym będzie odczuwalna. Dziś bowiem w ogóle nie ma przepisu, który wyłączałby odsetki za czas kontroli. Każdy taki krok jest zatem krokiem w dobrą stronę, choć szkoda, że projektodawca nie zdecydował się na utrzymanie pierwotnie proponowanego rozwiązania.

Stosując ten przepis, trzeba też będzie pamiętać, że sześć miesięcy nie jest okresem ostatecznym. Czas ten może być wydłużany o dodatkowe terminy na dokonanie określonych czynności czy o okresy opóźnienia spowodowane działaniem podatnika. Co do tych kwestii mogą pojawiać się spory i problemy praktyczne, ale z drugiej strony organ nie będzie mógł pryncypialnie odmówić ulgi, twierdząc, że wydłużenie kontroli wiązało się z działaniami podatnika. Trzeba będzie wskazać konkretne okresy, kiedy kontrola nie mogła się toczyć szybko z uwagi na działania pełnomocnika czy podatnika. Zależnie od przyjętej wykładni to może być ważne w kontekście np. wydłużania terminów na udzielenie odpowiedzi czy odbieranie korespondencji. ©℗