Potwierdził tym samym, że pośrednictwo w zawieraniu umów o zarządzanie PPK pomiędzy pracodawcą a instytucją finansową stanowi równocześnie pośrednictwo w zawieraniu przez podmiot zatrudniający, w imieniu i na rzecz pracowników, umów z instytucją finansową o prowadzenie PPK.

Wcześniej NSA stwierdził tak m.in. 2 lipca 2024 r. (sygn. akt I FSK 1359/20), 3 lipca 2024 r. (I FSK 1552/20) i 13 listopada 2024 r. (I FSK 1135/21).

Kolejność umów

Funkcjonowanie PPK opiera się na dwuetapowym procesie. W pierwszym etapie pracodawca zawiera z wybraną instytucją finansową umowę o zarządzanie PPK. Dopiero po zawarciu tej umowy możliwe jest przejście do drugiego etapu, czyli zawarcia umowy o prowadzenie PPK.

Ta druga umowa formalizuje przystąpienie konkretnego pracownika do PPK, z tym że zawiera ją pracodawca - w imieniu i na rzecz pracownika. Pracownik nie może samodzielnie zawrzeć takiej umowy ani wybrać innej instytucji finansowej niż ta, którą wybrał zatrudniający.

Umowy o zarządzanie PPK

Najnowsza sprawa, rozpatrzona przez NSA, dotyczyła banku, który pośredniczy w zawieraniu umów o zarządzanie PPK między pracodawcami a funduszem inwestycyjnym. Bank – jak sam podkreślił we wniosku o interpretację – otrzymuje wynagrodzenie tylko, jeśli jego działania skutkują zawarciem umów z pracownikami.

Bank uważał, że jego działania należy zakwalifikować jako pośrednictwo w świadczeniu usług finansowych, objęte zwolnieniem na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 41 ustawy o VAT. Argumentował, że środki gromadzone na rachunku PPK stanowią instrumenty finansowe w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (t.j. Dz.U. 2024 r. poz. 722 ze zm.).

Fiskus: nie ma zwolnienia przy pośrednictwie w zawieraniu umów o zarządzanie PPK

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał jednak, że zwolnienie z VAT nie wchodzi w grę, bo zakres pośrednictwa banku jest ograniczony do zawierania umowy o zarządzanie PPK, a taka umowa nie dotyczy instrumentów finansowych, a jedynie ogólnej organizacji systemu PPK w danym zakładzie pracy.

Dopiero kolejna umowa – o prowadzenie PPK faktycznie dotyczy już inwestowania środków pracowników i instrumentów finansowych, ale jest ona zawierana później i między instytucją finansową a pracownikiem – stwierdził organ.

To usługi pośrednictwa

Interpretację tę uchylił WSA w Warszawie (III SA/Wa 956/21). Orzekł, że usługi banku można uznać za pośrednictwo finansowe, ponieważ zmierzają one do zawarcia umów o zarządzanie PPK, które stanowią wstęp do procesu zawierania umów o prowadzenie PPK – a więc umów, których przedmiotem są instrumenty finansowe w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi.

Sąd zwrócił też uwagę na to, że wynagrodzenie banku zależy nie tylko od zawarcia umów o zarządzanie PPK, ale również od dokonywania wpłat przez pracodawcę, co dodatkowo wiąże świadczone usługi z dystrybucją instrumentów finansowych.

Jest zwolnienie z VAT

Podobnie orzekł sąd kasacyjny. - Nie ma prawnej możliwości, aby umowa o prowadzenie PPK była zawarta bez uprzedniego zawarcia umowy o zarządzanie PPK – zwróciła uwagę sędzia Małgorzata Niezgódka-Medek. Podkreśliła, że umowy te są funkcjonalnie i gospodarczo powiązane, a wyłącznym celem zawierania umowy o zarządzanie jest późniejsze zawarcie umów o prowadzenie PPK. Dlatego zwolnieniem, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 41 ustawy o VAT, należy objąć także czynności dokonywane przez bank.

Wyrok NSA z 13 czerwca 2025 r., sygn. akt I FSK 571/22