Kary dla doradców podatkowych za pomoc oszustom, sankcje za błędne rozliczenia, trudniejsza rejestracja oraz szybsze wykreślanie z rejestru podatników – to najważniejsze modyfikacje w projekcie zmian do ustawy o VAT.
Przy okazji znowelizowane mają być też: ordynacja podatkowa i kodeks karny skarbowy. Ministerstwo Finansów chce, aby zmiany weszły w życie od 2017 r.
Do 2019 r. nie ma co jednak liczyć na obniżkę stawek VAT. Pozostawienie ich na poziomie 8 i 23 proc. (miał być przejściowy, do 2017 r.) resort finansów tłumaczy stanem finansów państwa. Liczy na to, że projekt przyniesie efekty (uszczelnieni, dochodów) i w 2019 r. obniżka będzie już możliwa.
Sankcje dla podatników
Wróci 30-proc. sankcja za błędne rozliczenie (zaniżenie zobowiązania w deklaracji). Taka kara obowiązywała do 30 listopada 2008 r.
Wprowadzona zostanie również sankcja w wysokości 100 proc. podatku naliczonego za wystawianie fikcyjnych faktur. Jerzy Martini, doradca podatkowy i partner w Martini i Wspólnicy, uważa ten pomysł za bardzo niepokojący. Zwraca uwagę na to, że nowa sankcja może dotknąć np. podatnika, który nieświadomie kupi towar od firmy słupa. Wtedy urzędnicy fiskusa będą mogli wyciągnąć negatywne konsekwencje wobec uczciwego nabywcy, nawet bez badania, czy zachował on „należytą staranność biznesową”. Dziś jest to wymagane w świetle orzecznictwa TSUE.
Łukasz Czucharski z Komitetu Podatkowego Pracodawców zgadza się, że w projekcie próżno szukać rozwiązań, które chroniłyby uczciwych podatników. Dziś urzędnicy fiskusa mają trudności z dotarciem do faktycznych organizatorów przestępczego procederu, a skupiają się na podatnikach, którzy często nieświadomie w nim uczestniczą. Teraz będą oni narażeni na nowe sankcje.
Niezależnie od tego w kodeksie karnym skarbowym zaostrzone zostaną kary za wystawianie lub posługiwanie się pustymi fakturami w celu odliczenia VAT. Przewidziana będzie kara więzienia – nie mniej niż rok, co będzie skorelowane z karami z kodeksu karnego (projekt jego nowelizacji jest już w Sejmie). Niezależnie od tego nadal będzie też grozić grzywna (obie kary będą mogły być zasądzone łącznie).
Zostają korekty
Wbrew wcześniejszym planom MF nie zdecydował się na wykreślenie art. 16a kks. Przepis ten pozwala dziś uniknąć kary po złożeniu korekty deklaracji i zapłaceniu zaległej daniny. Jego likwidacja miała uderzyć w nieuczciwych podatników, którzy odmówili wystawienia faktury, nierzetelnie prowadzili księgi lub nie zarejestrowali sprzedaży na kasie fiskalnej.
Kary dla doradców
Sankcje będą dotyczyć nie tylko podatników. Narażeni na nie będą także doradcy podatkowi i inni pełnomocnicy. Mają oni odpowiadać solidarnie z podatnikiem, któremu pomogli zarejestrować się na VAT, za jego zaległości podatkowe powstałe w ciągu pierwszych sześciu miesięcy jego działalności. Taka solidarna odpowiedzialność nie przekroczy 10-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z kwartału poprzedzającego datę rejestracji.
Pomysł już zdążył wzbudzić kontrowersje w środowisku doradczym. Eksperci zastanawiają się, w jaki sposób będzie można uniknąć takiej odpowiedzialności. Padają pomysły żądania weksli od klienta albo wypełniania zgłoszeń do rejestracji, które podpisywać miałby podatnik, a nie pełnomocnik.
Zmiany w rejestracji
Do rejestru podatników VAT nie trafią firmy, które nie spełnią obowiązków dokumentacyjnych, albo nie będą się w ogóle kontaktować z przedstawicielami skarbówki. Fiskus szybciej będzie też wykreślał z tego rejestru.
Wykreślany będzie m.in. podatnik, który zawiesi działalność na co najmniej sześć kolejnych miesięcy. Po jej „odwieszeniu” będzie z urzędu rejestrowany jako podatnik o poprzednim statusie (zwolniony, czynny itp.). Firmy generujące zaległości podatkowe będą musiały złożyć specjalną kaucję w wysokości od 20 tys. zł do 200 tys. zł.
Trudniej będzie podatnikom skorzystać z kwartalnego rozliczenia. Takie prawo nie będzie już przysługiwać ani dużym podatnikom (roczny obrót powyżej 1,2 mln euro), ani nowym firmom przez pierwszy rok ich działalności.
Inne modyfikacje
Usługi pomocnicze do finansowych i ubezpieczeniowych będą opodatkowane według najwyższej stawki 23 proc.
Rozszerzony zostanie też zakres odwrotnego obciążenia, m.in. o niektóre usługi budowlane.
Niektórym podmiotom będzie trudniej uniknąć odpowiedzialności solidarnej. Będzie to dotyczyć np. sprzedawców znajdujących się w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego. W takiej sytuacji jest np. znana firma Action S.A., od której fiskus stara się wyegzekwować kilkadziesiąt milionów zł VAT.
Z projektu wynika także, że trudniej będzie odzyskać podatek w przyśpieszonym 25-dniowym terminie.
MF zdecydował się za to na podwyższenie limitu zwolnienia dla małych podatników. Obecnie wynosi on 150 tys. zł, a po zmianie wyniesie 200 tys. zł.
OPINIA
Projekt to nie przełom. W dodatku jest niejasny
Rozwiąz ania zaprezentowane w projekcie tzw. pakietu uszczelniającego nie zwiastują przełomu w zakresie ograniczenia oszustw i nadużyć w podatku od towarów i usług. W projekcie zabrakło przede wszystkim rozwiązań systemowych, które dawałyby szansę na rzeczywiste ograniczenie skali nieprawidłowości i ukaranie osób odpowiedzialnych za oszustwa. Ponadto, niektóre przepisy są niejasne i wymagają doprecyzowania.
Niezrozumiałe jest np., z jakich powodów odwróconym obciążeniem objęto wyłącznie obrót takimi towarami jak srebro, złoto, biżuteria i procesory, a pominięto inne branże, w których już dawno zostały zdiagnozowane poważne nieprawidłowości i związane z nimi negatywne skutki dla budżetu Skarbu Państwa. W projekcie ustawy, wbrew wcześniejszym zapewnieniom resortu finansów, nie przewidziano żadnych rozwiązań m. in. dla branży związanej z produkcją i obrotem olejem rzepakowym.
Dużą uwagę poświęcono zaostrzeniu sankcji dla osób biorących udział w oszustwach podatkowych. Jednak dotychczas największym problemem było samo dotarcie do faktycznych organizatorów i beneficjentów przestępczych procederów, nie zaś niski wymiar grożącej kary. Projektodawca nie przedstawił żadnych propozycji zmian, które pozwoliłyby na ochronę uczciwych podmiotów działających w branżach szczególnie narażonych na działalność przestępczą.
| Tak jest | Tak będzie | |||
| Sankcje w VAT | ||||
| Jeżeli organ wykaże zaniżenie podatku, to po otrzymaniu protokołu kontroli przedsiębiorca może złożyć korektę deklaracji i uregulować podatek wraz z podwyższonymi odsetkami, które wynoszą 150 proc. stawki podstawowej. Wcześniej była dodatkowa sankcja; początkowo, gdy wprowadzano VAT w Polsce, nawet w wysokości pięciokrotności podatku należnego. Potem stopniowo ją redukowano: najpierw do 300 proc. (w 1994 r.), a potem do 30 proc. (w 1997 r.). Następnie sankcja w VAT została całkiem zlikwidowana. | Zostanie wprowadzona sankcja w wysokości: - 30 proc. kwoty zaniżenia lub zawyżenia – za zaniżenie podatku należnego, zawyżenie podatku naliczonego oraz niezłożenie deklaracji z wykazanym podatkiem należnym będzie grozić sankcja w wysokości; - 100 proc. podatku naliczonego – za stwierdzone naruszenie prawa (np. posługiwanie się fikcyjnymi fakturami). Sankcje nie będą miały zastosowania do okresów rozliczeniowych przed 1 stycznia 2017 r. Dlatego, według Janiny Fornalik, doradcy podatkowego w MDDP, podatnicy, którzy przenoszą nadwyżkę VAT naliczonego na następne okresy, powinni wystąpić o jej zwrot jeszcze w 2016 r. | |||
| Limit zwolnienia podmiotowego z VAT | ||||
| 150 tys. zł | 200 tys. zł | |||
| Kwartalne rozliczenie VAT | ||||
| Mogą z niego korzystać firmy zarówno małe, duże, jak i te rozpoczynające działalność gospodarczą | Nie będą mogły z niego korzystać firmy rozpoczynające działalność oraz duzi podatnicy (o obrotach przekraczających 1,2 mln euro). | |||
| Składanie deklaracji VAT | ||||
| Deklarację można składać zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej. | Zostanie wprowadzony obowiązek składania deklaracji w formie elektronicznej: ● od 1 stycznia 2017 r. w stosunku do podatników: - którzy mają obowiązek elektronicznego składania dokumentów do ZUS i określonych deklaracji, informacji z zakresu PIT i CIT - sprzedających lub kupujący towary w systemie odwrotnego obciążenia, - VAT UE ● od 1 stycznia 2018 r. w stosunku do pozostałych podatników. | |||
| Tak jest | Tak będzie | |||
| Odwrotne obciążenie | ||||
| Tym mechanizmem są objęte m.in.: - złom, odpady, pręty stalowe; - elektronika, np. telefony komórkowe, tablety, konsole do gier; - niektóre produkty ze złota i srebra, biżuteria i jej części. | Katalog towarów objętych odwróconym obciążeniem zostanie rozszerzony o: - kolejne wyroby ze złota, srebra i metali szlachetnych; - procesory. Mechanizmem zostaną też objęte niektóre usługi budowlane (np. betoniarskie, malarskie, szklarskie). | |||
| Solidarna odpowiedzialność i kaucja gwarancyjna | ||||
| Obecnie solidarną odpowiedzialnością są objęte głównie paliwa, niektóre wyroby stalowe (np. pręty), złoto, srebro. W przypadku zakupu paliwa z solidarnej odpowiedzialności może zwalniać zakup od sprzedawcy, który uiścił kaucje gwarancyjną i jest wpisany na listę prowadzoną przez ministra finansów. | Katalog towarów objętych solidarną odpowiedzialnością zostanie rozszerzony np. o: folie typu stretch, dyski twarde (HDD), dyski SSD. Wprowadzona zostanie odpowiedzialność solidarna pełnomocnika – do 10-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Chodzi o przypadki, gdy w wyniku oszustwa w ciągu pierwszych 6 miesięcy powstaną zaległości podatkowe. Zostaną wprowadzone: - dodatkowe przesłanki zwolnienia z odpowiedzialności, np. płatność będzie musiała być uiszczona na konto banku, który ma siedzibę w kraju, lub kasy oszczędnościowo-kredytowej; w przypadku zakupu paliwa sprzedawca będzie musiał mieć koncesję; - dodatkowe wymogi dla podmiotów składających kaucję gwarancyjną, np. nie będą mogli być oni w trakcie restrukturyzacji i będą musieli posiadać koncesję na obrót paliwem. Zostaną doprecyzowane zasady usuwania z wykazu sprzedawców paliwa, którzy uiścili kaucję. Minister finansów będzie mógł usunąć z listy podmioty, gdy będą w trakcie restrukturyzacji, upadłości, likwidacji lub wygasnie im koncesja | |||
| Odmowa rejestracji podatnika VAT | ||||
| Nie ma przepisów regulujących tę kwestię. W praktyce organy odmawiają zarejestrowania podmiotu jako podatnika VAT, gdy stwierdzają, że podmiot nie wykonuje rzeczywistej działalności gospodarczej (ma jedynie adres w wirtualnym biurze). | Organ będzie mógł odmówić wpisu do rejestru, gdy podmiot nie istnieje, albo nie można się z nim skontaktować (mimo udokumentowanych prób). | |||
| Wykreślenie podatnika z rejestru VAT | ||||
| Podatnika wykreśla się z rejestru z urzędu, jeżeli w wyniku podjętych czynności sprawdzających okaże się, że nie istnieje lub mimo podjętych udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z nim albo jego pełnomocnikiem. | Organ będzie mógł wykreślić podatnika VAT z rejestru, gdy ten: - nie będzie składał deklaracji przez pół roku (6 deklaracji miesięcznych lub 2 deklaracji kwartalnych); - będzie wystawiał puste faktury; - będzie uczestniczył w oszustwie lub nadużyciu podatkowym; - zawiesi działalność (po wznowieniu działalności podatnik byłby automatycznie ponownie rejestrowany jako podatnik VAT). | |||
| Dodatkowe warunki rejestracji jako podatnik VAT | ||||
| Brak | Wprowadzenie obowiązku złożenia kaucji rejestracyjnej (20 tys. zł – 200 tys. zł.) dla: - podmiotów, co do których będzie istniało ryzyko wystąpienia zaległości podatkowych (według oceny naczelnika urzędu skarbowego na podstawie analizy powiązań z innymi podmiotami); - podmiotów, które przez dwa kolejne lata zalegają w podatkach na kwotę powyżej 20 tys. zł; - podmiotów, które zostały wyrejestrowane z innych powodów niż zawieszenie działalności; - pomiotów, w których osoby składające zgłoszenie lub zaangażowane w działalność zostały prawomocnie skazane za przestępstwo skarbowe. | |||
| Przyśpieszony zwrot VAT | ||||
| 25 dni od złożenia deklaracji, jeśli kwoty podatku naliczonego wynikają z : - faktur dokumentujących kwoty w całości opłacone z uwzględnieniem art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej; - dokumentów celnych, deklaracji importowej i innych decyzji przy założeniu, że podatnikopłacił zapisane w nich kwoty; - importu towarów, WNT, świadczenia usług, gdzie podatnikiem jest usługobiorca, albo dostawy, którą rozlicza nabywca. W deklaracji podatkowej musi być wykazany VAT należny od tych transakcji. | 25 dni od złożenia deklaracji, jeśli: - kwoty podatku naliczonego będą wynikać z faktur dokumentujących nabyte towary i usługi opłacone za pośrednictwem konta firmowego – podatnik powinien przedstawić dowody potwierdzające zapłatę; - łączna kwota należności wynikających z pozostałych faktur (nieopłaconych z konta firmowego) nie przekroczy 15 tys. zł; - podatnik przez kolejne dwa lata poprzedzające okres, kiedy chce odzyskać VAT w przyśpieszonym terminie, był zarejestrowany ze statusem „czynny”, składał deklaracje i terminowo rozliczał podatki. W terminie 25 dni nie odzyska VAT podatnik, u którego kwota daniny do przeniesienia z poprzedniej deklaracji przekroczy 3 tys. zł. | |||
| Preferencje dla pomocniczych usług finansowych | ||||
| Zgodnie z art. 43 ust. 13 i ust. 14 ustawy o VAT wolne od podatku są usługi pomocnicze do finansowych i ubezpieczeniowych, np. zlecana na zewnątrz likwidacja szkód (obejmująca szacowanie szkody, dokumentację fotograficzną itp.). Tak rozumiane zwolnienie jest często kwestionowane przez polskie sądy administracyjne, które uważają je za niezgodne z unijną dyrektywą. Przepisy zostały też zakwestionowane przez Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 17 marca 2016 r. (C-40/15). | Usługi pomocnicze do finansowych i ubezpieczeniowych nie będą już zwolnione z podatku (zostaną uchylone art. 43 ust. 13-14 ustawy o VAT). Zwolnienie dotyczące głównych usług pozostanie. Zdaniem Janiny Fornalik uchylenie to nie spowoduje likwidacji zwolnienia dla usług agentów czy brokerów ubezpieczeniowych. Tego rodzaju usługi korzystają bowiem ze zwolnienia na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy (który jest zgodny z unijną dyrektywą), a nie uchylanego ust. 13. Potwierdza to też wyrok TSUE (C-40/15). | |||
| Wysokość stawek VAT | ||||
| Podwyższone stawki 8 i 23 proc. mają obowiązywać do końca 2016 r. Potem automatycznie miały wrócić do starego poziomu 7 i 22 proc. | Stawki VAT 8 i 23 proc. mają być utrzymane do końca 2018 r. | |||
Etap legislacyjny
Projekt nowelizacji ustawy o VAT i niektórych innych ustaw – w konsultacjach