Dobrowolne umorzenie udziałów bez wynagrodzenia mieści się w pojęciu transakcji kontrolowanej w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 6 ustawy o CIT – orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.

Chodziło o spółkę z o.o., w której obaj udziałowcy posiadają po 50 proc. udziałów. Jeden z nich postanowił wystąpić ze spółki. Miało dojść do dobrowolnego umorzenia wszystkich jego udziałów bez wynagrodzenia.

Kluczowe było rozstrzygnięcie, czy planowane umorzenie udziałów stanowi transakcję kontrolowaną w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 6 ustawy o CIT. Gdyby tak było, miałyby do niego zastosowanie przepisy o cenach transferowych.

Spółka uważała, że tak nie będzie, bo nie zostaną spełnione kryteria, by uznać dobrowolne nieodpłatne umorzenie udziałów za transakcję kontrolowaną. Podkreśliła, że do umorzenia dojdzie wyłącznie wskutek zgody wspólnika i uchwały podjętej przez zgromadzenie wspólników.

To transakcja kontrolowana

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej nie zgodził się ze spółką. Zwrócił uwagę na to, że dobrowolne umorzenie udziałów składa się z dwóch etapów. Najpierw dochodzi do nabycia udziałów przez spółkę, a dopiero następnie do ich umorzenia. Dlatego wartość zbywanych udziałów może podlegać weryfikacji w kontekście cen transferowych, zwłaszcza jeśli istotnie odbiega od wartości rynkowej – stwierdził dyrektor KIS.

Wyjaśnił, że przedmiotem obrotu gospodarczego są nie tylko towary i usługi, ale wszelkie rzeczy i prawa mające wartość ekonomiczną, w tym papiery wartościowe. W efekcie, za transakcję należy przyjąć wszelkiego rodzaju czynności prawne powodujące przeniesienie własności dóbr. Natomiast pojęcie „transakcja” jest synonimem terminu „umowa” – argumentował fiskus.

Dodał też, że spółka i jej udziałowiec spełniają kryteria podmiotów powiązanych określone w art. 11a ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT. A zgodnie z art. 11a ust. 1 pkt 6 ustawy o CIT za transakcję kontrolowaną uznaje się takie działania o charakterze gospodarczym, których warunki ustalono lub narzucono w wyniku powiązań.

Nie są spełnione warunki

Interpretację fiskusa uchylił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy (sygn. akt I SA/Bd 22/22). Uznał, że dobrowolne umorzenie udziałów bez wynagrodzenia nie jest transakcją kontrolowaną, ponieważ jego warunki nie będą ustalone ani narzucone w wyniku powiązań.

Sąd zwrócił uwagę na to, że umorzenie udziałów jest procesem wynikającym z przepisów kodeksu spółek handlowych, który nie zabrania, a wręcz umożliwia umorzenie bez wynagrodzenia, jeśli tylko wspólnik wyrazi na to zgodę. W związku z tym, regulacje o cenach transferowych nie mają w tej sytuacji zastosowania – orzekł WSA. Zarzucił też fiskusowi, że odwołał się do potocznego rozumienia pojęcia „transakcji”, podczas gdy w art. 11a ust. 1 pkt 6 ustawy o CIT wprost zawarto definicję pojęcia transakcji kontrolowanej.

NSA za szerszym rozumieniem

Z taką wykładnią nie zgodził się z kolei NSA i uchylił wyrok sądu I instancji. Zgodził się z fiskusem, że dobrowolne umorzenie udziałów bez wynagrodzenia mieści się w pojęciu transakcji kontrolowanej w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 6 ustawy o CIT.

- Sąd I instancji, powołując się na przepisy kodeksu spółek handlowych, przedstawił wąskie rozumienie pojęcia „transakcja kontrolowana”, co w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego jest nieuprawnione – uzasadnił wyrok sędzia Artur Kot.

Wyrok NSA z 19 marca 2025 r., sygn. akt II FSK 791/22