Gmina i jej spółki oraz instytucje. Kiedy są powiązane?

Gmina wywiera znaczący wpływ na samorządowe instytucje kultury i spółki, w których ma udziały, gdy spełniona jest przesłanka wymieniona w art. 11a ust. 2 ustawy o CIT - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.

Dlatego zgodził się z fiskusem, że spółka, w której samorząd ma co najmniej 25 proc. udziałów, jest dla gminy podmiotem powiązanym. NSA uznał natomiast – w ślad za sądem I instancji – że dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej nie uzasadnił powiązania między gminą a samorządowymi instytucjami kultury.

Co z JPK_VAT

Spór z fiskusem dotyczył właściwego oznaczenia w JPK_V7M transakcji pomiędzy gminą a samorządowymi instytucjami kultury oraz spółkami, w których gmina ma co najmniej 25 proc. udziałów.

O tym, jakie dane powinny się znaleźć w deklaracjach i ewidencji dla celów VAT, mówi rozporządzenie ministra finansów, inwestycji i rozwoju z 15 października 2019 r. (Dz.U. poz. 1988). Paragraf 10 ust. 4 pkt 3 nakazuje oznaczać symbolem „TP” transakcje między podmiotami powiązanymi, o których mowa art. 32 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT.

W świetle tego przepisu są to m.in. powiązania w rozumieniu art. 23m ust. 1 pkt 5 ustawy o PIT i art. 11a ust. 1 pkt 5 ustawy o CIT. Z kolei z tych przepisów wynika, że podmioty są powiązane, jeśli np. jeden z nich „wywiera znaczący wpływ” na drugi.

Gmina uważała, że takie powiązania nie występują w jej transakcjach z samorządowymi instytucjami kultury oraz spółkami, w których posiada ona co najmniej 25 proc. udziałów. Dlatego uważała, że nie ma obowiązku oznaczania ich symbolem „TP”.

Argumentowała, że instytucje kultury są odrębnymi podmiotami prawnymi, mają pełną autonomię finansową i organizacyjną, a gmina nie jest wobec nich jednostką nadrzędną. Jeśli idzie natomiast o spółki, to – jak twierdziła gmina – samo posiadanie co najmniej 25 proc. udziałów nie oznacza jeszcze wywierania znaczącego wpływu na decyzje spółek.

To podmioty powiązane

Nie zgodził się z nią dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Uznał, że gmina ma realny wpływ na funkcjonowanie samorządowych instytucji kultury, bo może powoływać ich dyrektorów, opiniować regulaminy organizacyjne, zatwierdzać roczne sprawozdania finansowe.

Również posiadanie co najmniej 25 proc. udziałów w spółkach oznacza istnienie powiązań, o których mowa w art. 32 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT – stwierdził dyrektor KIS.

Fiskus tego nie uzasadnił

Jego interpretację uchylił WSA w Kielcach (sygn. akt I SA/Ke 364/21). Uznał, że fiskus nie w pełni przeanalizował stan faktyczny i nie uzasadnił jednoznacznie swojego stanowiska w kontekście transakcji między gminą a instytucjami kultury.

Przede wszystkim nie wskazał - zdaniem sądu – z której przesłanki ma wynikać znaczący wpływ gminy na samorządowe instytucje kultury. Stwierdził jedynie, że gmina poprzez swoje organy wywiera znaczący wpływ na samorządowe instytucje kultury, ma więc zdolność do wpływania na podejmowane przez nie kluczowe decyzje gospodarcze. Ale taka przesłanka – jak zauważył sąd - nie została wymieniona w art. 11a ust. 2 ustawy o CIT.

Wywieranie znaczącego wpływu

Zgodnie z art. 11a ust. 2 ustawy o CIT przez wywieranie znaczącego wpływu, o którym mowa w ust. 1 pkt 4 lit. a i b, rozumie się:

1) posiadanie bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 25 proc.:

a) udziałów w kapitale lub

b) praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub

c) udziałów lub praw do udziału w zyskach, stratach, lub majątku, lub ich ekspektatywy, w tym jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych, lub

2) faktyczną zdolność osoby fizycznej do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, lub

3) pozostawanie w związku małżeńskim albo występowanie pokrewieństwa lub powinowactwa do drugiego stopnia.

Wyrok sądu I instancji utrzymał w mocy Naczelny Sąd Administracyjny. Zgodził się z WSA, że dyrektor KIS nie przedstawił wystarczającego uzasadnienia swojego stanowiska.

- Organ tylko przywołał przepisy i zawarł stanowisko, że gmina jako organizator ma wpływ na funkcjonowanie instytucji kultury. Ale skąd to wywodzi? Z której konkretnie regulacji? Jakie jest tego uzasadnienie? Takiego stanowiska w interpretacji zabrakło – tłumaczyła sędzia Elżbieta Olechniewicz.

Co najmniej 25 proc. udziałów

Sądy przyznały natomiast rację dyrektorowi KIS w części dotyczącej transakcji między gminą a spółkami, w których posiada ona co najmniej 25 proc. udziałów. Uznały, że przy spełnieniu tej ustawowej przesłanki gmina faktycznie ma istotny wpływ na spółki, m.in. poprzez radę nadzorczą.

W efekcie między gminą a omawianymi spółkami zachodzą powiązania określone w art. 32 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT. Transakcje między nimi powinny być więc oznaczane symbolem „TP”.