Rodzice zwracają 500 i 800 plus, by rozliczyć PIT wspólnie z dzieckiem. To się bardziej opłaca

Z kolejnego wyroku wynika, że jeżeli ojciec zrzeknie się przyznanej mu połowy 800 plus (wcześniej 500 plus), to może się rozliczyć z PIT jako osoba samotnie wychowująca dziecko.Nawet gdy z byłą żoną sprawują naprzemienną opiekę nad małoletnimi dziećmi.

Tym razem orzekł tak Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku. W wyroku z 11 marca 2025 r. (sygn. akt I SA/Gd 1030/24) uchylił niekorzystną dla ojca interpretację fiskusa. Wyrok jest nieprawomocny, ale w podobnej sprawie zapadło już prawomocne orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego. W styczniu 2025 r. NSA również stanął po stronie rozwiedzionego rodzica (sygn. akt II FSK 633/240). Pisaliśmy o tym w artykule „Polski Ład mocno namieszał w preferencji dla samotnych rodziców” (DGP nr 17/2025).

Przypomnijmy, że preferencja dla samotnych rodziców wynika z art. 6 ust. 4c i 4d ustawy o PIT. Polega na rozliczeniu się z PIT wspólnie z dzieckiem. To pozwala:

• podwójnie wykorzystać kwotę wolną od podatku (30 tys. zł rocznie x 2 = 60 tys. zł),
• uniknąć przekroczenia progu dochodów (120 tys. zł rocznie), powyżej którego stawka PIT wynosi 32 proc.

Rozliczenie PIT z dzieckiem - namieszał Polski Ład

Polski Ład wprowadził przepis, z którego wynika, że podatkowa preferencja jest wykluczona, gdy podatnik „wychowuje wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom zostało ustalone świadczenie wychowawcze” (art. 6 ust. 4f ustawy o PIT).

Chodzi o 800 plus (a wcześniej 500 plus). Ustala się je każdemu z rodziców po połowie, „gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu, sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach” . Tak wynika z art. 5 ust. 2a ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1576).

Samo sprawowanie opieki naprzemiennej nie pozbawia rodziców prawa do preferencji w PIT. Jest tak dopiero wtedy, gdy obojgu z nich zostało ustalone świadczenie wychowawcze. Potwierdza to odpowiedź Ministerstwa Finansów z 6 lutego 2025 r. na pytanie mediów. Wynika z niej, że tylko jedno z rodziców sprawujących opiekę naprzemienną może się rozliczyć preferencyjnie. „A i to pod warunkiem, że nie zostało mu ustalone świadczenie 800 plus na zasadach przewidzianych dla rodziców sprawujących naprzemienną opiekę, czyli każdemu z rodziców w wysokości połowy kwoty przysługującego za dany miesiąc świadczenia wychowawczego” – tłumaczy resort.

Fiskusowi wystarczy opieka naprzemienna

Jeżeli 800 plus zostało przyznane obojgu rodzicom, to podatkowa preferencja nie przysługuje, choćby każde z rodziców zajmowało się pociechą w innym czasie i w innym miejscu – wyjaśnił dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 5 listopada 2024 r. (sygn. 0113-KDIPT2- 2.4011.580.2024.2.EC). Kłopot polega na tym, że według fiskusa już samo ustanowienie przez sąd rodzinny opieki naprzemiennej skutkuje podziałem świadczenia wychowawczego pomiędzy rodziców. Argumentem ma być właśnie art. 5 ust. 2a ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci.

„Ustawodawca zastrzegł, że w przypadku opieki naprzemiennej orzeczonej przez sąd kwotę świadczenia wychowawczego ustala się w wysokości połowy kwoty przysługującego za dany miesiąc świadczenia. Zatem według tego przepisu każdemu z rodziców, który na mocy orzeczenia sądu wykonuje opiekę naprzemienną nad małoletnim dzieckiem, przysługuje świadczenie wychowawcze ustalone w sposób wskazany w tym przepisie – stwierdził dyrektor KIS w interpretacji z 29 października 2024 r. (0115-KDIT2.4011.429.2024.1.KC). W tej sytuacji – uznał – „niezależnie od ustaleń pomiędzy rodzicami (że świadczenie będzie pobierał jeden z nich) lub braku takich ustaleń (jeden z rodziców nie zajmuje się dzieckiem i to drugi pobiera świadczenie), prawo do preferencyjnego rozliczenia nie przysługuje”. Taką interpretację uchylił właśnie WSA w Gdańsku.

Jest też drugi problem. Polega on na tym, że art. 6 ust. 4f ustawy o PIT został wprowadzony dopiero w połowie 2022 r., nowelizacją z 9 czerwca 2022 r. (Dz.U. poz. 1265). Było to zaskoczeniem dla wielu rodziców, którzy w pierwszych miesiącach 2022 r. wystąpili już o ówczesne 500 plus. Nie przypuszczali, że w połowie roku wejdzie w życie przepis, który pozbawi ich z tego powodu prawa do podatkowej preferencji.

Dostali 500 plus, ale chcą zwrócić

Dlatego ci, których zaskoczyła ta zmiana, chcą zwrócić pobrane wówczas świadczenie wychowawcze, by odzyskać prawo do podatkowej preferencji. Może im się to opłacać, bo samo tylko skorzystanie z podwójnej kwoty wolnej daje oszczędność 30 tys. zł. To zdecydowanie więcej niż połowa świadczenia wychowawczego za 12 miesięcy (400 zł x 12 = 4800 zł). Nie mówiąc już o wspomnianej możliwości uniknięcia zapłaty PIT według stawki 32 proc. (mającej zastosowanie do dochodów powyżej 120 tys. zł rocznie).

Tak też chciał zrobić podatnik, którego sprawa trafiła na wokandę gdańskiego sądu – chciał zwrócić pobraną połowę 800 plus. Tłumaczył, że składając w 2022 r. wniosek o świadczenie wychowawcze (wówczas było to 500 plus), nie mógł przewidzieć, iż w związku ze zmianą stanu prawnego straci prawo do podatkowej preferencji.

Rozwiódł się z żoną rok wcześniej – w 2021 r. Sąd rodzinny powierzył obojgu rodzicom wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi. Obie strony zobowiązał do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania córki oraz syna. Pieczę nad dziećmi ustalił w trybie opieki naprzemiennej, w tygodniowych okresach, od godz. 19 w niedzielę do godz. 19 w kolejną niedzielę. Co prawda od 1 czerwca 2022 r. oboje z byłą żoną pobierają świadczenie wychowawcze, ale mężczyzna uważał, że:

• nie może być to przeszkodą do tego, aby w rozliczeniu za 2022 r. mógł rozliczyć się na preferencyjnych zasadach, skoro wniosek o 500 plus złożył, zanim jeszcze wszedł w życie art. 6 ust. 4f ustawy o PIT,
• za lata 2023 i 2024 odzyska status samotnego rodzica, jak tylko zwróci wypłacone mu za ten okres świadczenie wychowawcze.

Podobnie – uważał – będzie w 2025 r., jeżeli o świadczenie wychowawcze wystąpi tylko matka dzieci.

Fiskus przeciw, sąd za

Nie zgodził się z nim dyrektor KIS we wspomnianej interpretacji z 29 października 2024 r. Stwierdził, że mężczyzna nie może być uznany za osobę samotnie wychowującą dziecko ani w 2021 r., ani w następnych latach. Dyrektor KIS uznał, że nie mają znaczenia ustalenia pomiędzy rodzicami, które z nich będzie pobierać świadczenie wychowawcze. Już samo orzeczenie przez sąd rodzinny opieki naprzemiennej nad małoletnimi dziećmi prowadzi do wniosku, iż ojciec nie może zostać uznany za osobę samotnie wychowującą dziecko – podsumował dyrektor KIS.

Nie zgodził się z nim WSA w Gdańsku. Orzekł, że ojciec spełnia warunek, aby być uznanym za rodzica samotnie wychowującego dzieci. „Podatnik przedstawił dokładnie, jak wygląda wychowywanie małoletnich dzieci, a za utrwaloną już linię orzeczniczą można uznać tę, która mówi, że w takim wypadku rodzic ma przymiot samotnie wychowującego dziecko mimo opieki naprzemiennej” – uzasadniła wyrok sędzia Małgorzata Gorzeń.

Prawo musi być przewidywalne

Wyrok jest nieprawomocny, ale podobną sprawę rozstrzygnął 21 stycznia 2025 r. sąd kasacyjny (II FSK 633/24). Utrzymał w mocy orzeczenie (I SA/Wr 126/23), w którym sąd I instancji zauważył, że podatnik złożył wniosek o przyznanie 500 plus jeszcze przed zmianą przepisów. Nie mógł więc przewidzieć, że przepisy się zmienią i że może z tego powodu utracić prawo do preferencyjnego opodatkowania.

Dlatego – zdaniem wrocławskiego sądu – zastosowanie w tym wypadku wobec ojca art. 6 ust. 4f ustawy o PIT mogłoby naruszyć zasady przewidywalności prawa i bezpieczeństwa prawnego. „Jako sprzeczne z tymi zasadami należy bowiem ocenić takie stosowanie przepisów przez organy podatkowe, które wobec podatnika działającego w oparciu o obowiązujące regulacje prawne wyciągają negatywne skutki prawne z uwagi na późniejsze wejście w życie przepisów podatkowych” – stwierdził WSA.

Nakazał więc dyrektorowi KIS, by, po pierwsze, wydał nową interpretację – przy założeniu, że podatnik jest osobą samotnie wychowującą dziecko w rozumieniu ustawy o PIT. I, po drugie, by odpowiedział wprost na pytanie podatnika o konsekwencje zwrotu świadczeń. Fiskus złożył skargę kasacyjną od tego wyroku, ale NSA ją oddalił.

Wiele wyroków na korzyść podatników

O tym, że opieka naprzemienna nie wykluczała prawa do skorzystania z preferencji dla samotnych rodziców również przed 2022 r. (czyli zanim wszedł w życie Polski Ład), wielokrotnie orzekały już sądy. Przykładem są wyroki NSA z: 21 stycznia 2025 r. (II FSK 517/22 i II FSK 1167/23), 17 października 2024 r. (II FSK 109/22), 10 lipca 2024 r. (II FSK 972/21), 19 marca 2024 r. (II FSK 795/21 i II FSK 82/22), 20 grudnia 2023 r. (II FSK 426/21), 27 października 2023 r. (II FSK 376/21), 2 grudnia 2021 r. (II FSK 775/19), 20 maja 2020 r. (II FSK 383/20), 20 lutego 2020 r. (II FSK 573/15), 5 kwietnia 2017 r. (II FSK 573/15). ©℗