Dyrektor Izby Skarbowej w Szczecinie nie podzielił jej stanowiska. Uznał, że umowę o ustanowieniu służebności oraz akt notarialny regulujący podział majątku należy analizować odrębnie.

Chodziło o dwójkę podatników, którzy rozwiedli się w 2004 r., a trzy lata później zdecydowali się podzielić wspólny majątek. W tym celu poszli do notariusza. Po upływie kolejnych trzech lat, w grudniu 2010 r., mężczyzna ustanowił na rzecz byłej żony dożywotnią nieodpłatną służebność osobistą na mieszkaniu, którego był właścicielem. W tym celu kobieta, działając w imieniu i na rzecz byłego męża, złożyła oświadczenie, że ustanawia nieodpłatnie na swoją rzecz dożywotnie prawo do wyłącznego korzystania z jednego pokoju i współdzielenia kuchni, łazienki, toalety i przedpokoju.
Umowa dożywocia jako forma zapewnienia dożywotniego utrzymania
Umowa dożywocia jako forma zapewnienia dożywotniego utrzymania

Zobacz również
Problem pojawił się rok później, gdy naczelnik urzędu skarbowego uznał, że była żona powinna zapłacić daninę z tytułu ustanowienia nieodpłatnej służebności mieszkaniowej. Podatek ustalił na podstawie wartości rynkowej mieszkania, na którym ustanowiono służebność.
Kobieta nie zgadzała się z tą decyzją. Argumentowała, że ustanowienie służebności osobistej było po prostu wykonaniem umowy o podział majątku wspólnego. Taka czynność nie mieści się w katalogu wskazanym w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2016 r. poz. 205 ze zm.) – twierdziła.
W skardze do sądu kobieta zarzucała organom, że poprzestały na analizie jednego aktu notarialnego, zamiast zbadać rzeczywistą treść czynności prawnej, przez co naruszyły art. 199a par. 1 ordynacji podatkowej. Przypomniała, że przepis ten nakazuje badać zamiar i cel stron umowy, a także ustalać faktyczny kontekst jej zawarcia. Wskazała, że poprzez ustanowienie służebności został zrealizowany zamierzony cel umowy, jakim był podział majątku.
Tego samego zdania był WSA w Szczecinie. Wyrok ten uchylił jednak Naczelny Sąd Administracyjny.
Sędzia Bogusław Dauter przyznał, że sprawa jest nietypowa. Podkreślił jednak, że żadne okoliczności nie wskazują, aby działania podatników zmierzały do obejścia prawa. – Gdyby spojrzeć na treść dokumentów zgromadzonych w tej sprawie, to należałoby zgodzić się z organami podatkowymi, że kobieta nie ma racji, bo akt notarialny z grudnia 2010 r. jednoznacznie świadczy o tym, że mamy do czynienia z nieodpłatną służebnością, która podlega podatkowi – stwierdził sędzia.
Wyjaśnił jednak, że trzeba spojrzeć na tę sprawę szerzej, nie można się ograniczyć tylko do analizy treści jednego aktu. – Ażby się prosiło, żeby sąd I instancji zbadał, jaka była rzeczywista treść stosunku prawnego dotyczącego tej służebności, czy faktycznie była ona nieodpłatna, czy też była konsekwencją ustaleń wynikających z podziału majątku wspólnego – powiedział sędzia.
NSA uznał zatem, że sąd I instancji będzie musiał ponownie zbadać, czy za służebnością nie kryje się w istocie realizacja umowy o podziale majątku.
ORZECZNICTWO
Wyrok NSA z 4 sierpnia 2016 r., sygn. akt II FSK 2047/14. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia