Subskrybuj nas na Youtube
NSA stoi na stanowisku, że nie można odliczać podatku naliczonego od wydatków, które poprawiają wizerunek gmin. Jednostki liczą na to, że mógłby to zmienić Trybunał Sprawiedliwości UE.
Problemem jest to, że do tej pory NSA odmawiał zadania pytania prejudycjalnego w sprawie prawa do odliczenia VAT od wydatków samorządów na promocję (m.in. w wyroku z 28 czerwca 2016 r., sygn. akt I FSK 59/15). Zdaniem ekspertów są jednak do tego podstawy. Jak twierdzą, im więcej tego typu spraw trafi do NSA, tym większa szansa, że któryś ze składów orzekających zdecyduje się skierować pytanie do TSUE. Trybunał mógłby wyjaśnić, czy organ władzy publicznej (gmina), który nabywa usługi pośrednio związane z działalnością gospodarczą, rzeczywiście nie ma prawa do odliczenia – jak twierdzi NSA w większości wyroków – czy też posiada takie prawo – jak twierdzą samorządy i eksperci podatkowi. Tylko w jednostkowych sprawach (jeden wyrok NSA i wyroki WSA) sądy przyznawały rację gminom.
Linia sporu
Problem dotyczy wszystkich gmin, które ponoszą wydatki na promocję czy zagospodarowanie przestrzeni. Zobowiązuje je do tego ustawa o samorządzie gminnym – zgodnie z nią muszą utrzymywać zieleń, czystość, budować i remontować chodniki, organizować wydarzenia promocyjne, np. imprezy pod patronatem prezydenta. Jednocześnie prowadzą działalność opodatkowaną – sprzedają oraz dzierżawią gminne nieruchomości.
Twierdzą więc, że przysługuje im prawo do odliczenia VAT od poniesionych wydatków na promocję i utrzymanie zieleni, ponieważ wykorzystują je zarówno do działalności niepodlegającej, jak i opodatkowanej VAT.
Organy podatkowe i sądy nie zgadzają się jednak z gminami. Uważają, że ich wydatki mogą wpływać na wartość nieruchomości i zainteresowanie nabywców, ale gmina i tak musiałaby je ponieść, nawet gdyby nie prowadziła działalności, bo obowiązek ich ponoszenia wynika z ustawy. Co więcej, wydatki na promocję i zieleń mają pośredni związek z działalnością gospodarczą gmin. – Gminie jest więc bliżej do osoby fizycznej, która nie może odliczać VAT, niż do przedsiębiorcy, który korzysta z takiego prawa – przyznał NSA w wyroku z 28 czerwca 2016 r. Podobne orzeczenia zapadały wcześniej (np. wyrok o sygn. akt I FSK 491/16 czy I FSK 943/14).
Promocja z odliczeniem
Są jednak wyjątki od powyższej, dominującej linii orzeczniczej. Przykładem jest wyrok NSA z 16 kwietnia 2015 r. (sygn. akt I FSK 109/14). Chodziło w nim o możliwość odliczenia VAT przez gminę od wydatków na promocję w mediach. NSA uznał, że działania promocyjne służą całościowej działalności gminy, a więc publicznej i gospodarczej. – Nie ma żadnych racjonalnych podstaw do twierdzenia, że działania promocyjne gminy mają służyć jedynie jej celom publicznym z wyłączeniem celów gospodarczych, gdyż obydwa te cele są ze sobą ściśle sprzężone i oddziaływują na siebie – przyznał NSA. Sąd powołał się na art. 86 ust. 1 ustawy o VAT i stwierdził, że nie definiuje on charakteru związku pomiędzy zakupami a sprzedażą opodatkowaną. Przyznał więc, że gmina mogła odliczyć VAT od wydatków promocyjnych. NSA powołał się też na orzecznictwo TSUE (m.in. wyrok z 13 marca 2008 r. w sprawie C-437/06 Securenta).
Prawo do odliczenia jest
Zdaniem ekspertów rację w sporach mają gminy. Lesław Mazur, doradca podatkowy, radca prawny i wspólnik w Thedy & Partners, wskazuje, iż przesłanka, że tylko „typowi” przedsiębiorcy mogą odliczać VAT, nie wynika w żadnym stopniu z ustawy ani innych aktów prawnych. – Prawo do odliczenia VAT jest immanentną cechą podatników VAT czynnych, a tacy funkcjonują w różnych formach (w tym również jako gminy, czasem też jako stowarzyszenia czy fundacje itd.) – stwierdza ekspert.
Agnieszka Bieńkowska, doradca podatkowy i partner w MDDP, dodaje, że fakt, iż ponoszenie wydatków stanowi przejaw realizacji zadań własnych jednostki samorządu terytorialnego, z punktu widzenia rozliczeń VAT nie ma żadnego znaczenia (na co zwrócił uwagę NSA w wyroku o sygn. akt I FSK 109/14).
/>
– Istotne jest to, czy dany wydatek ma związek z czynnościami opodatkowanymi, nie zaś to, czy czynności gminy stanowią realizację takich czy innych zadań – stwierdza rozmówczyni. Jak dodaje, argumentacja fiskusa i sądów prowadzi do wniosku, że w zasadzie samorządy nie mogą odliczyć żadnego podatku naliczonego – wszystko bowiem, co robią, wykonują w ramach realizacji zadań nałożonych na nie przepisami ustawy.
– Ciekawe jest również to, że argumentacja fiskusa i sądów o braku możliwości odliczenia VAT naliczonego z tego powodu, że wydatki są związane z realizacją zadań własnych, pojawia się jedynie w odniesieniu do wydatków promocyjnych oraz – w innych wyrokach – wydatków na uzbrojenie terenów przeznaczonych na sprzedaż – zwraca uwagę Agnieszka Bieńkowska. Nikt nie ma bowiem wątpliwości, że gminy mogą odliczać VAT przykładowo od wydatków związanych z funkcjonowaniem urzędu, a – jak zauważa ekspertka – to również są wydatki, które gmina ponosi w związku z realizacją zadań nałożonych przepisami prawa i również ponosiłaby je, nawet gdyby sprzedaży opodatkowanej nie prowadziła.
Może rozstrzygnąć TSUE
Andrzej Kapczuk, doradca podatkowy i wspólnik w Thedy & Partners, przyznaje, że jeśli chodzi o promocję gmin, sprawa sprawie nie jest równa. – Znam przypadki, gdzie związek promocji z czynnościami opodatkowanymi nie budził żadnej wątpliwości, a więc możliwe było jednoznaczne powiązanie kosztu usług z osiągniętymi dochodami. Są też sprawy bardziej złożone, w których pomimo wątpliwości MF udało się nam uzyskać jednoznaczne orzeczenia (prawomocne WSA) wskazujące na możliwość odliczania VAT – przyznaje ekspert.
Zdaniem Radosława Baraniewicza, starszego konsultanta w PwC, rozbieżność stanowisk sądów administracyjnych w sprawie odliczenia VAT od wydatków promocyjnych gmin powinna skłonić NSA do zadania pytania prawnego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Podkreśla on, że orzecznictwo trybunału akceptuje rozwiązanie, że o ile uchwytny jest komercyjny charakter danego wydatku, to prawo do odliczenia powinno przysługiwać. Potwierdza to m.in. wyrok trybunału w sprawie C-126/14 Sveda UAB. Co więcej, również w wyroku z 2 czerwca 2016 r. (C-263/15) trybunał stwierdził, że jeżeli sprzedaż opodatkowana ma jedynie charakter uzupełniający niekomercyjną działalność podatnika VAT, to nie można automatycznie pozbawić go prawa do odliczenia VAT.