Branża odnawialnych źródeł energii (OZE) przeżywa obecnie intensywny rozwój napędzany rosnącym zapotrzebowaniem na czystą energię i szybkim postępem technologicznym. Wraz z tym wzrostem pojawiają się liczne wyzwania, szczególnie w zakresie przepisów podatkowych, prawnych i księgowych. Zmienność regulacji – zwłaszcza w obszarze rozliczania podatków, finansowania projektów oraz strukturyzacji rozliczeń – wymaga od uczestników rynku stałego monitorowania i adaptacji do nowych realiów. Na najczęściej pojawiające się pytania dotyczące branży OZE odpowiadają eksperci, którzy prowadzą szkolenia na ten temat.

rozwiń ›

O co pytają na szkoleniach?

Sposoby finansowania i ich konsekwencje podatkowe

PROBLEM Jesteśmy grupą kapitałową specjalizującą się w fotowoltaice. Niedługo startujemy z nowymi projektami. Jakie mamy możliwości ich finansowania (poza kredytem bankowym oraz dofinansowaniami)?

ODPOWIEDŹ Jedną z form jest wkład pieniężny, który stanowi podstawę wielu inwestycji. Druga możliwość to pożyczki wewnątrzgrupowe, które oferują elastyczne warunki dla podmiotów powiązanych. Warto również wskazać na mechanizm finansowania poprzez wnoszenie dopłat, będący korzystną i coraz popularniejszą formą finansowania w branży OZE.

PROBLEM Planujemy założenie spółki celowej do inwestycji w farmy wiatrowe, którą będziemy finansować wkładem pieniężnym. Co z podatkami?

ODPOWIEDŹ Wkład pieniężny powoduje konieczność zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych w wysokości 0,5 proc. od wartości wkładu przekazanego na podwyższenie kapitału zakładowego. Istotne jest, że agio (czyli nadwyżka ponad wartość nominalną udziałów) nie podlega opodatkowaniu PCC. Ponadto wkłady pieniężne pozostają neutralne w CIT oraz VAT.

PROBLEM Poruszamy się w ramach grupy, która działa w sektorze OZE i rozważa finansowanie pożyczkami wewnątrzgrupowymi. Jakie są podatkowe konsekwencje takiego rozwiązania?

ODPOWIEDŹ O ile samo udzielenie pożyczki (oraz zwrot kwoty głównej) jest w CIT neutralne, o tyle w przypadku odsetek wystąpią w nim określone skutki podatkowe. Zasadniczo odsetki stanowią koszt podatkowy w momencie ich spłaty/kapitalizacji. Przy ich rozliczeniu zastosowanie znajdzie ograniczenie kosztów finansowania dłużnego w części przewyższającej kwotę 3 mln zł lub 30 proc. podatkowej EBITDA podatnika (bierzemy pod uwagę wyższą wartość). Jednocześnie projekty OZE mogą się kwalifikować do wyłączenia z ww. regulacji dla długoterminowych projektów infrastruktury publicznej. Potwierdza to np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 czerwca 2024 r. (sygn. akt II FSK 1194/21) oraz interpretacja dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 17 czerwca 2024 r. (sygn. 0111-KDIB1-2.4010.203.2024.1.EJ). Niestety tutaj wciąż pojawiają się też rozstrzygnięcia niekorzystne dla podatników.

W przypadku wypłat odsetek do podmiotów z zagranicy trzeba poświęcić szczególną uwagę podatkowi u źródła. Zagadnienie to powoduje liczne wątpliwości u podatników, a niebawem można się spodziewać się nowego projektu objaśnień ministra finansów w owym zakresie. Należy również pamiętać o przepisach dotyczących rozbieżności hybrydowych oraz podatku od przerzuconych dochodów, a także o obowiązującym od 2024 r. podatku minimalnym dla spółek wykazujących straty lub osiągających niską dochodowość.

Istotny jest brak PCC przy pożyczce od bezpośredniego udziałowca na rzecz spółki kapitałowej. W pozostałych sytuacjach należy zbadać, czy pożyczka może podlegać VAT (będąc usługą zwolnioną), a tym samym może nie być opodatkowana PCC. Jednak w przypadku incydentalnego udzielenia pożyczek mogą one nie być opodatkowane VAT. Tym samym pożyczka taka może podlegać opodatkowaniu PCC.

Ważnym aspektem są również przepisy o cenach transferowych, obejmujące m.in. poziom oprocentowania, a także to, czy spółki są wystarczająco zasilone kapitałem, a nie tylko długiem.

PROBLEM Zastanawiamy się nad wykorzystaniem dopłat do finansowania naszych projektów OZE. Czy jest to atrakcyjna forma finansowania z perspektywy podatkowej?

ODPOWIEDŹ Dopłaty to elastyczna forma łączącą cechy finansowania długiem i kapitałem. Umożliwiają umowne wyłączenie części przepisów kodeksu spółek handlowych, co z kolei pozwala na dostosowanie finansowania do potrzeb projektu. Dopłaty mogą być neutralne w CIT zarówno przy udzieleniu, jak i zwrocie, ale podlegają PCC – w wysokości 0,5 proc. od ich wartości. Ważną zaletą takiego finansowania jest brak konieczności naliczania odsetek oraz – co się z tym wiąże – brak limitu kosztów finansowania dłużnego (a także wszelkich innych ograniczeń i wyłączeń w tym zakresie), co może być szczególnie korzystne przy długoterminowych projektach. Do dopłat można także stosować odliczenie hipotetycznych odsetek z limitem 250 tys. zł na dany rok podatkowy.

Jak reforma planistyczna wpłynęła na planowanie instalacji OZE przez gminę?
Jak reforma planistyczna wpłynęła na planowanie instalacji OZE przez gminę?

Zobacz również

VAT

PROBLEM Jako spółka matka udzielamy pożyczek spółkom celowym na inwestycje w obszarze OZE. Czy musimy stosować współczynnik do odliczenia VAT naliczonego od naszych zakupów?

ODPOWIEDŹ Udzielenie przez firmę pożyczki na gruncie VAT jest traktowane jako usługa finansowa zwolniona z VAT, zatem w rozliczeniach VAT należy wykazać sprzedaż zwolnioną w wysokości otrzymanych lub skapitalizowanych odsetek od pożyczki. Przepisy pozwalają wyłączyć z kalkulacji współczynnika obrót z tytułu usług finansowych, jeśli te usługi mają charakter pomocniczy. Pojęcie „usług pomocniczych” budzi wątpliwości interpretacyjne. Niestety organy podatkowe interpretują „pomocniczość” jako transakcje sporadyczne (rzadkie). Jest to jednak wykładnia nieprawidłowa, niezgodna z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE i polskich sądów administracyjnych. Z wyroków tych wynika, że transakcje pomocnicze dotyczą działalności pobocznej, niestanowiącej głównej działalności firmy i nieangażującej jej istotnych aktywów. Jeśli zatem spółka matka prowadzi działalność główną np. w zakresie obrotu energią i dodatkowo udziela pożyczek spółkom celowym, można argumentować, że obrót zwolniony z tytułu pożyczek nie powinien być brany pod uwagę w kalkulacji współczynnika. Takie stanowisko z dużym prawdopodobieństwem zostanie jednak zakwestionowane przez organy podatkowe i szansa na wygraną byłaby dopiero przed sądem.

Łatwiejszym w praktyce i bezpieczniejszym sposobem na uniknięcie negatywnego wpływu pożyczek na współczynnik i odliczenie VAT naliczonego od kosztów ogólnych jest wybór opcji opodatkowania usług finansowych. Taka możliwość pojawiła się w przepisach o VAT od 2022 r. i dotyczy usług finansowych w transakcjach B2B. Jedynym wymogiem jest wcześniejsze zawiadomienie naczelnika urzędu skarbowego. Co istotne, jeśli firma zrezygnuje ze zwolnienia, musi opodatkować wszystkie transakcje finansowe B2B, nie może stosować obu form jednocześnie (zwolnienia i opodatkowania) dla różnych podmiotów. Oznacza to konieczność wystawiania faktur i naliczenia VAT od kwoty odsetek od pożyczki, z tym że będą one wówczas wykazywane w rozliczeniach VAT według ogólnych zasad powstania obowiązku podatkowego, tj. w miesiącu wykonania usługi bądź w okresach rozliczeniowych, a nie na zasadzie kasowej. Z kolei spółki korzystające z finansowania pożyczką będą uprawnione do odliczenia VAT naliczonego.

PROBLEM Przy okazji inwestycji w OZE ponosimy wiele dodatkowych wydatków, np. na wybudowanie kawałka nowej drogi dojazdowej, naprawę uszkodzonej drogi w związku z transportem turbiny wiatrowej czy działania typowo prospołeczne, jak np. postawienie ławek w parku. Czy od tego typu wydatków możemy odliczyć VAT?

ODPOWIEDŹ Nie powinno być problemu z odliczeniem VAT od tego typu wydatków, które wprawdzie bezpośrednio nie wchodzą w skład inwestycji, jednak są z nią ściśle związane, a tym samym istnieje związek z przyszłymi czynnościami opodatkowanymi spółki. Jedynie w zakresie wydatków o charakterze prospołecznym, takich jak zakup ławek w parku, organy podatkowe niekiedy przyjmują niekorzystne stanowisko i odmawiają prawa do odliczenia VAT. Nie jest to jednak zasadne. Wydatki w tym zakresie stanowią typowe działania z zakresu CSR (społecznej odpowiedzialności biznesu, ang. corporate social responsibility), których związek z czynnościami opodatkowanymi realizowany jest poprzez budowę pozytywnego wizerunku spółki.

Ceny transferowe

PROBLEM Projekty OZE wymagają bardzo dużych nakładów finansowych, a w strukturę finansowania często jest zaangażowanych wiele podmiotów. O jakich kwestiach należy pamiętać przy finansowaniu wewnątrzgrupowym? Czy w zakresie finansowania zewnętrznego również spotkamy się z problematyką cen transferowych?

ODPOWIEDŹ Ceny transferowe odgrywają kluczową rolę zarówno przy uzyskiwaniu finansowania wewnętrznego, jak i zewnętrznego. Istotne jest, aby wynagrodzenie między podmiotami powiązanymi było ustalane zgodnie z zasadą ceny rynkowej, co pozwala uniknąć ryzyka podatkowego i zwiększa przejrzystość finansową projektu.

W przypadku finansowania wewnętrznego najczęściej mamy do czynienia z wielopoziomową strukturą. Konstrukcja może się opierać na udzieleniu przez udziałowca finansowania głównej spółce działającej w Polsce, która przekazuje środki spółkom celowym. Aktywa pochodzą wówczas od podmiotu powiązanego i w celu zapewnienia rynkowości transakcji na każdym poziomie należy uwzględnić różnice pomiędzy etapami finansowania, w tym rozgraniczyć pożyczki od odpożyczenia. W praktyce bowiem poziomy ryzyka ponoszonego przez strony są zróżnicowane, a jednolity poziom oprocentowania w ramach wielopoziomowej struktury finansowania może nieść ryzyko na gruncie TP. Zabezpieczeniem tego ryzyka jest analiza porównawcza ustalająca rynkowy poziom oprocentowania dla poszczególnych etapów finansowania.

Ceny transferowe odgrywają ważną rolę w finansowaniu zewnętrznym, np. przy uzyskaniu przez SPV (ang. Special Purpose Vehicle, spółka specjalnego przeznaczenia, spółka celowa) środków pochodzących od niezależnych inwestorów. Kluczowym czynnikiem decyzyjnym przy udzielaniu finansowania jest wsparcie grupowe w postaci poręczeń z grupy. W takich przypadkach – bez względu na to, czy ustalono wynagrodzenie za udzielone poręczenie, czy przypisany zostaje przychód z nieodpłatnych świadczeń – należy zapewnić rynkowość transakcji oraz wypełnić obowiązki wynikające z cen transferowych (sporządzenie dokumentacji z analizą porównawczą oraz zaraportowanie transakcji w TPR).

PROBLEM Jakie są główne wyzwania związane ze sporządzeniem dokumentacji cen transferowych dla projektu energetycznego w sektorze OZE, biorąc pod uwagę zaangażowanie wielu podmiotów, w tym spółek celowych?

ODPOWIEDŹ Sporządzenie lokalnej dokumentacji cen transferowych dla transakcji z sektora OZE przy zaangażowaniu wielu podmiotów, w tym spółek celowych, może wiązać się z licznymi wyzwaniami.

Złożoność struktury organizacyjnej wymaga precyzyjnego określenia ról, odpowiedzialności oraz ryzyk ponoszonych przez każdego z uczestników. Każda SPV może pełnić inne funkcje, ponosić odmienne ryzyka i angażować różne aktywa, co komplikuje proces ustalania odpowiedniego poziomu wynagrodzenia w poszczególnych transakcjach. Harmonizację grupowego podejścia do TP utrudniają również różnice w regulacjach prawnych pomiędzy jurysdykcjami.

Ograniczona liczba danych rynkowych nieraz uniemożliwia zastosowanie standardowych metod wyceny. Technologie i modele biznesowe są często innowacyjne i unikalne, a znalezienie odpowiednich danych porównawczych może być szczególnie trudne. Jednocześnie dynamicznie zmieniające się otoczenie regulacyjne, środowiskowe i społeczne wymaga ciągłego monitorowania oraz aktualizacji warunków transakcji.

W efekcie sporządzenie dokumentacji TP dla projektów w sektorze OZE jest zadaniem wymagającym i czasochłonnym, a prace powinny się rozpoczynać niezwłocznie po zakończeniu dokumentowanego roku.

Uzyskanie koncesji

PROBLEM Czy prowadzenie działalności w zakresie wytwarzania energii elektrycznej w instalacji OZE zawsze wymaga uzyskania koncesji?

ODPOWIEDŹ Generalną zasadą jest, że wytwarzanie energii elektrycznej stanowi działalność regulowaną. Oznacza to, że tego rodzaju aktywność może wiązać się ze szczególnymi obowiązkami regulacyjnymi, w szczególności koniecznością uzyskania specjalnego zezwolenia (koncesji lub wpisu do odpowiedniego rejestru). Zasada ta nie ma jednak charakteru bezwzględnego. Przede wszystkim obowiązek uzyskania koncesji lub wpisu do rejestru dotyczy prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania energii elektrycznej. Za działalność gospodarczą przepisy uznają: zorganizowaną działalność zarobkową wykonywaną we własnym imieniu i w sposób ciągły. W szczególności istotny jest zarobkowy charakter prowadzonej działalności gospodarczej, przez co uznaje się, że obowiązkiem koncesyjnym (analogicznie obowiązkiem uzyskania wpisu do rejestru) nie jest objęta działalność służąca wyłącznie zaspokajaniu potrzeb własnych. Taka działalność nie stanowi działalności gospodarczej. Dotyczy to np. przypadków wytwarzania energii wyłącznie na potrzeby własne wytwórcy w ramach modelu autogeneracji (autokonsumpcji). Instalacje OZE możemy podzielić na:

  • mikroinstalacje – instalacje o łącznej mocy zainstalowanej nie większej niż 50 kW,
  • małe instalacje – instalacje o łącznej mocy zainstalowanej większej niż 50 kW i nie większej niż 1 MW, oraz
  • pozostałe instalacje o łącznej mocy zainstalowanej większej niż 1 MW.

Wskazany podział ma istotne znaczenie z punktu widzenia obowiązków regulacyjnych. Tylko prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania energii elektrycznej w instalacji o mocy powyżej 1 MW będzie wymagać uzyskania przez wytwórcę koncesji. Wytwarzanie energii elektrycznej w małej instalacji jest zwolnione z obowiązku uzyskania koncesji, jednak będzie się wiązało się z koniecznością uzyskania wpisu do rejestru wytwórców energii w małej instalacji. Warto mieć na uwadze, że dokonanie wpisu do rejestru jest dalece prostsze i przede wszystkim szybsze niż uzyskanie decyzji administracyjnej w postaci koncesji.

System aukcyjny

PROBLEM Czy całość energii elektrycznej wytworzonej w instalacji OZE jest objęta mechanizmem wsparcia w ramach systemu aukcyjnego?

ODPOWIEDŹ Wytwórca, który wygrał aukcję, a następnie spełnił ustawowe wymogi związane z wejściem do systemu wsparcia, otrzymuje gwarancję stałego przychodu w postaci dopłat. Odbywa się to w drodze pokrycia tzw. ujemnego salda. Środki na jego pokrycie są wypłacane przez Zarządcę Rozliczeń S.A., spółkę pełniącą funkcję operatora rozliczeń. Ujemne saldo stanowi różnicę pomiędzy wartością netto sprzedaży energii w danym miesiącu (obliczoną na podstawie giełdowych cen energii elektrycznej) a wartością netto tej energii obliczoną przy przyjęciu cen wskazanych przez wytwórcę energii w ofercie, która wygrała aukcję (cena ta podlega corocznej waloryzacji wskaźnikiem inflacji). Należy mieć na uwadze, że saldo może być także dodatnie, w szczególności w przypadku wzrostu rynkowych cen energii. Im wyższe ceny energii, tym większe dodatnie saldo wytwórcy energii muszą zapłacić. Wytwórca w ramach systemu aukcyjnego jedynie deklaruje sprzedaż określonej ilości energii w celu objęcia jej wsparciem, a w praktyce wytworzona przez niego energia sprzedawana jest na zasadach rynkowych np. w ramach zawartej umowy sprzedaży energii (tzw. umowy PPA, ang. Power Purchase Agreement) lub na Towarowej Giełdzie Energii. Wytwórca może swobodnie decydować, którą część energii sprzedaje w ramach systemu aukcyjnego, a którą część poza nim. Jednak należy pamiętać o obowiązkach wynikających z ustawy z 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1361), w tym obowiązku wytwórcy dotyczącego sprzedaży zadeklarowanej w aukcji ilości energii elektrycznej oraz możliwych konsekwencjach wynikających z jego niespełnienia w postaci kary pieniężnej. ©℗