Jak rozliczyć w VAT i PIT poniesione w wyniku powodzi straty w środkach trwałych, wyposażeniu oraz towarach handlowych?

Przedsiębiorca (podatnik VAT czynny) prowadzi od września 2023 r. niewielki butik z ubraniami. Rozlicza on PIT na zasadach podatku liniowego, prowadząc podatkową księgę przychodów i rozchodów (dalej: PKPiR) metodą kasową. W wyniku powodzi we wrześniu 2024 r. podatnik poniósł straty w środku trwałym, wyposażeniu oraz towarach handlowych. W wyniku zalania wodą zostały zniszczone: lada sklepowa (środek trwały), 4 wieszaki i 2 regały (wyposażenie) oraz towary handlowe (2 sukienki, 4 koszule, 12 bluzek, 3 pary spodni, 2 kurtki i 1 płaszcz).

Lada sklepowa była kupiona we wrześniu 2023 r. (faktura wystawiona i otrzymana 4 września 2023 r. na kwotę 3690 zł, w tym VAT: 690 zł). Przedsiębiorca odliczył podatek naliczony od zakupu lady w całości (tj. 690 zł) w JPK_V7M za wrzesień 2023 r. Została ona zaliczona do środków trwałych (808 Klasyfikacji Środków Trwałych) we wrześniu 2023 r., a jej wartość początkowa wyniosła 3000 zł. Przedsiębiorca amortyzuje ją według metody liniowej i ustawowej 20-proc. rocznej stawki amortyzacyjnej. Miesięczny odpis amortyzacyjny wynosi 50 zł [(3000 zł x 20 proc.) : 12 miesięcy)]. Pierwszego odpisu amortyzacyjnego przedsiębiorca dokonał za październik 2023 r.

Kolejna grupa zniszczonych towarów to wyposażenie (4 wieszaki i 2 regały). Sprzęty te przedsiębiorca kupił także we wrześniu 2023 r. (faktura wystawiona i otrzymana 4 września 2023 r. na łączną kwotę 2460 zł, w tym VAT 460 zł). Podatek naliczony od zakupu tego wyposażenia podatnik odliczył w całości (tj. 460 zł) także w JPK_V7M za wrzesień 2023 r., natomiast wydatek w kwocie netto (tj. 2000 zł) zaliczył w ciężar kosztów uzyskania przychodów w dacie oddania ich do użytku, tj. we wrześniu 2023 r.

Z kolei zakup towarów handlowych został udokumentowany kilkoma fakturami wystawionymi i otrzymanymi w okresie od maja do lipca 2024 r. na łączną kwotę 12 300 zł, w tym VAT: 2300 zł. Podatek naliczony (2300 zł) od zakupu tych towarów handlowych został odliczony w odpowiednich JPK_V7M za miesiące od maja do lipca 2024 r. Poniesione na ich zakup wydatki w kwocie netto 10 000 zł zostały zaliczone w ciężar kosztów uzyskania przychodów i zaewidencjonowane w PKPiR w odpowiednich miesiącach z okresu od maja do lipca 2024 r. Przedsiębiorca zamierza kontynuować prowadzenie działalności gospodarczej (butiku). Zakup środka trwałego, wyposażenia, towarów nie był finansowany lub współfinansowany ze środków publicznych. Przedsiębiorca ma następujące pytania:

• czy może zaliczyć w ciężar kosztów uzyskania przychodów stratę w środku trwałym?

• czy w związku ze zniszczeniem wyposażenia oraz towarów handlowych musi korygować koszty uzyskania przychodów?

• czy w związku ze zniszczeniem tych składników majątku (tj. środka trwałego, wyposażenia, towarów handlowych) musi skorygować odliczony (w miesiącach zakupu tych towarów) podatek naliczony?

VAT

Zgodnie z regułą ogólną zawartą w art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15 ustawy o VAT, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu m.in. nabycia towarów i usług (art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o VAT). W analizowanym przypadku łączna kwota podatku naliczonego od wszystkich towarów zniszczonych w wyniku powodzi wyniosła 3450 zł (690 zł + 460 zł + 2300 zł). Wszystkie te towary (lada sklepowa – środek trwały, regały i wieszaki – wyposażenie, ubrania – towary handlowe) wykazywały związek z działalnością opodatkowaną. Jak rozumiem, w analizowanym przypadku nie zachodziły przesłanki wyłączające prawo do odliczenia podatku naliczonego zawarte w art. 88 ustawy o VAT. Zatem przedsiębiorca był uprawniony do odliczenia przedmiotowego naliczonego i dokonał tego w terminach określonych w art. 86 ust. 10–11 ustawy o VAT.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że przedsiębiorca odliczenia podatku naliczonego dokonał w JPK_V7M za wrzesień 2023 r. (środek trwały i wyposażenie) oraz za odpowiednie miesiące od maja do lipca 2024 r. (towary handlowe).

Ustawa o VAT opiera się na zasadzie niezwłocznego odliczenia podatku naliczonego. Zatem decydujące znaczenie dla oceny istnienia prawa do odliczenia miał zamierzony (zadeklarowany) związek podatku naliczonego z czynnościami opodatkowanymi. Jeśli podatnik zamierzał przeznaczyć dane towary lub usługi na cele działalności opodatkowanej, to był uprawniony do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu tych towarów. W analizowanym przypadku w momencie zakupu towarów (środka trwałego, wyposażenia, towarów handlowych) taki związek z działalnością opodatkowaną VAT istniał, a zatem przedsiębiorca prawidłowo skorzystał z tego prawa. To, że w późniejszym okresie towary te zostały zniszczone w wyniku powodzi (tj. wskutek działań niezależnych od podatnika i przez niego niezawinionych), nie skutkuje koniecznością skorygowania deklaracji za okresy, w których podatnik z tego prawa skorzystał.

Co prawda konieczność dokonania korekty podatku naliczonego może powstawać także w sytuacji, gdy dochodzi do zmiany przeznaczenia towarów, tj. gdy towary nie są już przeznaczone do wykonywania czynności opodatkowanych (art. 91 ust. 7–8 ustawy o VAT). Należy jednak zauważyć, że w przypadku zniszczenia tych towarów w wyniku powodzi (tj. wskutek działań niezależnych od podatnika i przez niego niezawinionych) nie zachodzi konieczność korekty odliczonego podatku naliczonego także w trybie art. 91 ust. 7–8 ustawy o VAT. Jak wskazał bowiem Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 6 października 2015 r., sygn. akt I FSK 889/14: „(…) zatem Sąd dokonał wykładni obowiązujących przepisów – art. 91 ust. 7 i 7d w związku z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT – że prawo do odliczenia podatku naliczonego wykazanego na fakturach zakupu towarów czy materiałów nabytych pierwotnie w celu ich wykorzystania w prowadzonej działalności gospodarczej, a uznanych następnie za niedobory – może nadal przysługiwać podatnikowi, tylko wtedy, gdy niedobory te powstały niezależnie od woli podatnika, zaś okoliczności i przyczyny ich powstania zostały wyczerpująco udokumentowane”. Wyrok ten dotyczył wprawdzie niedoborów ujawnionych podczas inwentaryzacji, lecz może być pomocny również przy analizowanie strat powstałych w wyniku powodzi, tj. wskutek działań niezależnych od podatnika i przez niego niezawinionych.

Należy więc uznać, że w związku ze zniszczeniem wskazanych towarów (środka trwałego, wyposażenia, towarów handlowych) przedsiębiorca nie jest zobligowany do dokonania korekty odliczonego podatku naliczonego: ani poprzez korekty deklaracji (JPK_V7M) za okresy, w których dokonała tego odliczenia, ani na bieżąco w trybie art. 91 ust. 7–8 ustawy o VAT w JPK_V7M za wrzesień 2024 r. (tj. za miesiąc, w którym doszło do ich zniszczenia).

PIT

Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o PIT kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy o PIT. Zatem, aby wydatek poniesiony przez podatnika stanowił dla niego koszt uzyskania przychodu, musi on spełniać łącznie następujące warunki:

• zostać poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on być pokryty z zasobów majątkowych podatnika (nie stanowią kosztu uzyskania przychodu podatnika wydatki, które zostały poniesione na działalność podatnika przez osoby inne niż podatnik);
• być definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona;
• pozostawać w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą;
• zostać poniesiony w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia przychodów lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów;
• być właściwie udokumentowany;
• nie znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 23 ustawy o PIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Środek trwały

Wydatki na nabycie środków trwałych, co do zasady, nie stanowią kosztów uzyskania przychodów (art. 23 ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT). Przy czym zgodnie z art. 22 ust. 8 ustawy o PIT kosztem uzyskania przychodów są odpisy amortyzacyjne z tytułu zużycia środków trwałych. W myśl art. 22a ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT amortyzacji podlegają stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania przedmioty inne niż budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością, maszyny, urządzenia i środki transportu – o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, m.in. wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że przedsiębiorca zaliczył ladę sklepową do środków trwałych, wprowadzając ją do ewidencji środków trwałych we wrześniu 2023 r. i amortyzując na zasadach ogólnych, tj. według metody liniowej z zastosowaniem 20-proc. rocznej stawki amortyzacyjnej właściwej dla środków trwałych z grupy 808 KŚT (art. 22i ust. 1 w zw. z art. 22h ust. 1 ustawy o PIT). Wartość początkowa lady wyniosła 3000 zł (jak rozumiem, przedsiębiorca ustalił ją zgodnie z art. 22g ust. 1 pkt 1 i ust. 3 ustawy o PIT). Przedsiębiorca dokonuje też odpisów amortyzacyjnych za okresy miesięczne (art. 22h ust. 4 ustawy o PIT), a zatem prawidłowo obliczył miesięczny odpis amortyzacyjny na kwotę 50 zł [(3000 zł × 20 proc.) : 12 miesięcy)].

Stosownie do art. 22h ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych (z zastrzeżeniem art. 22k ustawy o PIT):

• począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten środek lub wartość wprowadzono do ewidencji (z zastrzeżeniem art. 22e ustawy o PIT);
• do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową lub w którym postawiono je w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono ich niedobór.

Przy czym suma odpisów amortyzacyjnych obejmuje również odpisy, których zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o PIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Termin „likwidacja” nie został zdefiniowany w prawie podatkowym, dlatego należy odnieść się do rozumienia tego terminu w języku potocznym, który jest wieloznaczny i oznacza zasadniczo zniesienie, usunięcie, rozwiązanie czegoś (https://sjp.pwn.pl). Likwidacją będzie więc definitywne pozbycie się środka trwałego (wykreślenie z ewidencji), np. poprzez jego zniszczenie, usunięcie (por. interpretacja indywidualna dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 15 marca 2023 r., sygn. 0111-KDIB1-1.4010.40.2023.2.AND; wyrok NSA z 1 stycznia 2013 r., sygn. akt II FSK 1288/11).

W analizowanej sprawie lada sklepowa została oddana do używania i wprowadzona do ewidencji środków trwałych we wrześniu 2023 r. Zatem przedsiębiorca pierwszego odpisu amortyzacyjnego prawidłowo dokonał za październik 2023 r. Odpis amortyzacyjny powinien być wykazany w kolumnie 13 PKPiR.

Ewidencja środków trwałych, prowadzona przez podatnika prowadzącego PKPiR (takiego jak nasz przedsiębiorca), powinna zawierać m.in. datę likwidacji oraz jej przyczynę albo datę zbycia (art. 22n ust. 2 pkt 13 ustawy o PIT).

Łączne odpisy amortyzacyjne od lady za okres od października 2023 r. do sierpnia 2024 r. wyniosły 550 zł (11 miesięcy × 50 zł). W tym okresie przedmiotowy środek trwały był wykorzystywany przez przedsiębiorcę w prowadzonej działalności, a zatem nie ma podstaw do tego, aby korygować dokonane za ten okres odpisy amortyzacyjne z uwagi na zniszczenie tego środka trwałego w wyniku powodzi we wrześniu 2024 r. Co więcej, także za wrzesień 2024 r. przedsiębiorca będzie mógł dokonać odpisu amortyzacyjnego (ostatniego) za tę ladę w wysokości 50 zł.

Zatem lada sklepowa zostanie zamortyzowana jedynie częściowo, tj. łącznie w kwocie 600 zł.

Uwaga! Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy o PIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat w środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i prawnych w części pokrytej sumą odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 22h ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT.

Zatem kosztem uzyskania przychodów, co do zasady, będzie zatem strata w środkach trwałych w części, która nie została pokryta odpisami amortyzacyjnymi (interpretacje indywidualne dyrektora KIS z 1 lipca 2021 r., sygn. 0111-KDIB1-2.4010.174.2021.3.AW; z 13 marca 2024 r., sygn. 0111-KDIB1-2.4010.20.2024.1.EJ).

W analizowanym przypadku nie stosujemy wyłączeń możliwości zaliczenia strat w likwidowanych nie w pełni zamortyzowanych środkach trwałych zawarte w:

• art. 23 ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT – środki te nie utraciły bowiem przydatności gospodarczej na skutek zmiany rodzaju działalności;
• art. 23 ust. 1 pkt 6a ustawy o PIT – nie są to bowiem środki przeniesione poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zatem w analizowanej sprawie niezamortyzowana część wartości początkowej środka trwałego (lady) w wysokości 2400 zł (3000 zł – 600 zł) będzie mogła stanowić dla przedsiębiorcy koszt uzyskania przychodów – jako strata w środku trwałym. Stratę z tego tytułu podatnik powinien wykazać w kolumnie 13 PKPiR.

Na potrzeby schematu rozliczenia zakładam, że stosowny protokół likwidacji zostanie sporządzony we wrześniu 2024 r. Zatem przedmiotową stratę w wysokości 2400 zł przedsiębiorca może zaliczyć w ciężar kosztów uzyskania przychodów we wrześniu 2024 r.

Wyposażenie

Z opisu stanu faktycznego wynika, że wydatki na wyposażenie (wieszaki i regały) w wysokości 2000 zł zostały zaliczone w ciężar kosztów uzyskania przychodów w dacie oddania ich do użytku – stosownie do art. 22d ust. 1 ustawy o PIT (zatem jako tzw. niskocenne składniki majątku trwałego) – tj. we wrześniu 2023 r. Te składniki majątku (wyposażenie) zostały zniszczone we wrześniu 2024 r. w wyniku powodzi. Nie zachodzi zatem konieczność dokonania korekty kosztów uzyskania przychodów w tym zakresie.

Towary handlowe

Z opisu stanu faktycznego wynika, że wydatki na towary handlowe (w łącznej kwocie 10 000 zł) zostały zaliczone w ciężar kosztów uzyskania przychodów i zaewidencjonowane w prowadzonej metodzie kasowej PKPiR w odpowiednich miesiącach okresu od maja do lipca 2024 r., tj. w dacie ich poniesienia.

Przypomnijmy, że w przypadku podatników prowadzących PKPiR metodą kasową koszty uzyskania przychodów są potrącane tylko w tym roku podatkowym, w którym zostały poniesione (art. 22 ust. 4 ustawy o PIT), a za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów uważa się, co do zasady, dzień wystawienia faktury (rachunku) lub innego dowodu stanowiącego podstawę do zaksięgowania (ujęcia) kosztu (art. 22 ust. 6b ustawy o PIT). Z kolei towarami handlowymi są wyroby przeznaczone do sprzedaży w stanie nieprzerobionym. Towarami handlowymi są również produkty uboczne uzyskiwane przy prowadzeniu działów specjalnych produkcji rolnej (par. 3 ust. 1 lit. a rozporządzenia w sprawie PKPiR).

Ustawodawca dopuszcza możliwość zaliczenia strat w środkach obrotowych (np. towarach handlowych) w wyniku powodzi do kosztów uzyskania przychodów. Przy czym w kosztach uzyskania przychodów można uwzględnić jedynie te straty w towarach handlowych, które wystąpiły na skutek zdarzeń:

• zwyczajnych, które nie były zawinione przez przedsiębiorcę (lub jego pracowników) i nie są następstwem niedbalstwa podatnika oraz nie dotyczą naruszenia przepisów lub braku nadzoru (np. utrata ważności do spożycia, upływ terminu przydatności, zepsucie);
• nadzwyczajnych, czyli takich, których nie można przewidzieć i występują bez względu na działania podjęte przez przedsiębiorcę i zachowanie przez niego należytej staranności (np. powodzi, kradzieży, pożaru) – są one od niego niezależne i nie można ich uniknąć.

Jak wskazał dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 10 stycznia 2023 r., sygn. 0112-KDIL2-2.4011.666.2022.2.AG: „Zaliczenie strat w środkach obrotowych do kosztów uzyskania przychodów powinno być każdorazowo ocenione w aspekcie:

• całokształtu prowadzonej przez podatnika działalności,
• okoliczności, które spowodowały powstanie straty,
• udokumentowania straty oraz
• podjętych przez podatnika działań zabezpieczających.

Na ogół stratą jest zniszczenie, uszkodzenie, utracenie towarów lub maszyn, urządzeń i innych wartości w wyniku pożaru, powodzi lub kradzieży. Strata jest następstwem zdarzeń losowych i nie wynika z celowego działania danego podmiotu. Dla celów podatkowych natomiast uznaje się za stratę tylko taką, która dodatkowo powstała na skutek zdarzeń nieprzewidywalnych i będących nie do uniknięcia przez racjonalnie działającego podatnika. I tylko takie okoliczności mogą być uzasadnione dla zaliczenia powstałej straty w ciężar kosztów uzyskania przychodów”. Por. interpretacje indywidualne dyrektora KIS z 22 listopada 2021 r., sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.948.2021.1.MM; z 11 lutego 2020 r., sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.704.2019.1.KS; z 16 marca 2021 r., sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.1015.2020.2.MD.

Konieczny protokół strat

W związku z wystąpieniem strat w towarach handlowych w wyniku powodzi podatnik powinien sporządzić protokół. Prawidłowe udokumentowanie poniesionej straty jest bowiem jednym z podstawowych warunków zaliczenia jej wartości do kosztów uzyskania przychodów. Aby protokół strat mógł być podstawą zapisów w podatkowej księdze przychodów i rozchodów, musi zawierać co najmniej dane wskazane w par. 11 ust. 3 pkt 3 rozporządzenia w sprawie PKPiR, tj.:

• określenie wystawcy protokołu,
• wskazanie rodzaju utraconych towarów, ich ilości oraz wartości,
• przyczynę powstania straty,
• datę sporządzenia protokołu oraz likwidacji zniszczonych towarów,
• podpisy osób uprawnionych.

Jak ująć w PKPiR

Podatnicy prowadzący PKPiR mogą ujmować koszty uzyskania przychodów na dwa sposoby. Decyzje w tym zakresie podejmują sami.

Według pierwszej metody określonej jako metoda kasowa lub uproszczona (art. 22 ust. 4 ustawy o PIT) koszty uzyskania przychodów są potrącalne zasadniczo w dacie poniesienia.

Z kolei według drugiej metody, określanej jako metoda memoriałowa (art. 22 ust. 5–5c w zw. z ust. 6 ustawy o PIT), koszty uzyskania przychodów dzieli się na:

• koszty bezpośrednio związane z przychodami (zwane dalej: kosztami bezpośrednimi), czyli takie, które można powiązać z konkretnymi przychodami osiąganymi w ramach prowadzonej działalności, oraz
• koszty inne niż bezpośrednio związane z przychodami (zwane dalej: kosztami pośrednimi), które nie wykazują związku z konkretnymi przychodami, tylko z ogólnym funkcjonowaniem firmy (np. koszty ubezpieczenia majątku firmowego, opłaty za najem lub leasing, koszty energii, używania samochodów itp.).

Podatnicy prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów muszą uwzględniać – poza przepisami ustawy o PIT – także regulacje wynikające z rozporządzenia w sprawie PKPiR, m.in. w zakresie terminów ujmowania poszczególnych kategorii kosztów we właściwych kolumnach księgi.

Należy tutaj zauważyć, że przepisy rozporządzenia w sprawie PKPiR nie różnicują terminu ujęcia kosztów uzyskania przychodów z tytułu zakupu towarów handlowych w księdze w zależności od stosowanej przez podatników metody potrącalności kosztów.

Tak więc koszty zakupu towarów handlowych – bez względu na stosowaną zasadę potrącalności – podatnicy muszą ująć w PKPiR, co do zasady, niezwłocznie po ich otrzymaniu, najpóźniej przed przekazaniem do magazynu lub sprzedaży. Ujęcie w PKPiR powoduje, że te z nich, które nie zostaną sprzedane, są uwzględniane w kosztach na etapie ustalania dochodu za dany miesiąc. Natomiast są one wyłączane z tych kosztów poprzez różnice remanentowe. Jeżeli więc podatnicy stosujący metodę memoriałową rozliczania kosztów podatkowych, przy ustalaniu podstawy obliczenia zaliczki na PIT nie chcą uwzględniać kosztów towarów handlowych, które nie są związane z przychodami danego okresu rozliczeniowego, to na koniec każdego miesiąca powinni sporządzać spis z natury. Wtedy dochód ustalony na podstawie zapisów dokonanych w PKPiR będą mogli korygować o tzw. różnice remanentowe (art. 44 ust. 2 w związku z art. 24 ust. 2 ustawy o PIT).

Zakup towarów handlowych ujmuje się w kolumnie 10 PKPiR, która jest przeznaczona do wpisywania zakupu materiałów oraz towarów handlowych według cen zakupu.

W przypadku poniesienia straty w towarach handlowych przedsiębiorca powinien zmniejszyć kwotę kosztów ujętą uprzednio w kolumnie 10 PKPiR. Tak więc wartość straty w dacie jej poniesienia trzeba wpisać do PKPiR ze znakiem minus lub na czerwono w kolumnie 10 (par. 11 ust. 2 rozporządzenia w sprawie PKPiR).

Uwaga! Jeżeli strata dotyczyła towarów, których nabycie wiązało się z poniesieniem kosztów ubocznych ujętych w kolumnie 11 PKPiR, to ich wartość również trzeba wyksięgować z tej kolumny.

Należy dodać, że w sytuacji, gdy powstała strata w towarach handlowych jest wynikiem zaniedbań podatnika lub jego nieracjonalnego działania i wystąpiła, ponieważ nie dochował on należytej staranności, nie dokonuje się w PKPiR zapisów związanych z ujęciem straty w kosztach uzyskania przychodów. Wówczas straty nie można uwzględnić w rozrachunku podatkowym.

Natomiast jeśli strata nie została zawiniona przez podatnika (np. w wyniku powodzi) i można zaliczyć ją do kosztów uzyskania przychodów, jej kwotę ujmuje się w podatkowej księdze przychodów i rozchodów w kolumnie 13 „Pozostałe wydatki”. Kolumna 13 jest przeznaczona do wpisywania pozostałych kosztów (poza wymienionymi w kolumnach 10–12), z wyjątkiem kosztów, których zgodnie z art. 23 ustawy o PIT nie uznaje się za koszty uzyskania przychodów. To oznacza, że wartość utraconych towarów, które zostały ujęte w kolumnie 10 PKPiR, w momencie właściwego udokumentowania ich straty należy przeksięgować do kolumny 13 PKPiR. W ten sposób wartość tych towarów nie powiększy wartości remanentu sporządzanego na koniec roku podatkowego i w konsekwencji będzie stanowiła koszt uzyskania przychodu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej.

Zatem przedsiębiorca w prowadzonej PKPiR we wrześniu 2024 r. powinien zmniejszyć kwotę kosztów ujętą uprzednio w kolumnie 10 PKPiR. Tym samym wartość straty (tj. 10 000 zł), w dacie jej poniesienia (wrzesień 2024 r.) trzeba wpisać do księgi ze znakiem minus lub na czerwono w kolumnie 10. Natomiast w kolumnie 13 podatkowej księgi przychodów i rozchodów za wrzesień 2024 r. ma prawo wykazać poniesioną stratę w wysokości 10 000 zł. W praktyce oznacza to, że mimo wykonania wskazanych księgowań wydatki poniesione na zakup tych towarów handlowych pozostaną kosztem podatkowym, ale jako strata w towarach handlowych.

Podsumowanie

W podanym stanie faktycznym przedsiębiorca:

• nie musi korygować kosztów uzyskania przychodów w zakresie dokonanych w okresie od października 2023 r. do sierpnia 2023 r. odpisów amortyzacyjnych od zniszczonego środka trwałego (lady sklepowej) w łącznej kwocie 550 zł. Ostatniego odpisu amortyzacyjnego od tego środka trwałego w kwocie 50 zł przedsiębiorca może dokonać za wrzesień 2024 r., kiedy to środek ten został zniszczony. Strata w środku trwałym w niezamortyzowanej części, tj. 2400 zł może być zaliczona w ciężar kosztów uzyskania przychodów we wrześniu 2024 r.;
• nie musi korygować kosztów uzyskania przychodów dotyczących wydatków na wyposażenie (regały i wieszaki);
• w zakresie kosztów dotyczących towarów handlowych powinien w PKPiR z jednej strony zmniejszyć koszty o kwotę 10 000 zł w jej kolumnie 10 (tj. zakup towarów handlowych), a z drugiej strony w jej kolumnie 13 może ująć koszty w kwocie 10 000 zł z tytułu straty w tych towarach handlowych.

Uwaga! Należy pamiętać, że aby podatnik mógł zaliczyć stratę w środkach trwałych, wyposażeniu, towarach handlowych w ciężar kosztów uzyskania przychodów, nie może się przyczynić do jej powstania, choćby poprzez niedbalstwo. W analizowanym przypadku strata jednak powstała w wyniku powodzi, tj. zdarzenia niezależnego od podatnika. ©℗