Gminy są coraz bliżej wygranej w sprawie pełnego odliczenia VAT od wydatków związanych z budową i utrzymaniem wypożyczalni rowerów. Ale to nie kończy ich sporów z fiskusem, bo otwarta pozostaje kwestia podatku należnego.
Z miejskimi wypożyczalniami rowerów mamy bowiem dwa podatkowe problemy. Jeden dotyczy VAT naliczonego, drugi – VAT należnego.
Zasady działania systemów wypożyczania rowerów są podobne w większości miast. Użytkownik rejestruje się, uiszcza opłatę inicjalną (wstępną) i może bezpłatnie jeździć przez pierwsze kilkadziesiąt minut (najczęściej 20 minut lub 30 minut). Opłata ta jest wykorzystywana jako zapłata za korzystanie z roweru dopiero po przekroczeniu limitu bezpłatnego czasu. Jeśli rowerzysta będzie jeździł dłużej, to musi jeszcze dopłacić.
Systemy wypożyczalni rowerowych są uruchamiane, zarządzane i eksploatowane przez specjalnych operatorów, którzy wystawiają faktury na rzecz gminy z tytułu świadczonych przez siebie usług.
Z jednej strony więc samorząd musi rozliczyć podatek należny z tytułu udostępniania rowerów użytkownikom (np. mieszkańcom), a z drugiej chciałby odliczyć podatek naliczony wynikający z faktur wystawianych przez operatora.
I tu zaczyna się problem, bo fiskus i samorządy nie zgadzają się co do tego, kiedy gmina uruchamiająca system wypożyczalni rowerów działa jako przedsiębiorca.
Fiskus kontra gminy
Przez długi czas dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej twierdził, że pierwsze bezpłatne minuty jazdy na rowerze to konsekwencja realizacji przez gminę zadań własnych niepodlegających VAT. Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 10 ustawy o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 609 ze zm.) jednym z zadań własnych gminy są sprawy dotyczące „kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych”. Uruchomienie systemu wypożyczania rowerów wpisuje się w takie zadania – uważała skarbówka.
Fiskus uważał więc, że inwestycja, którą zrealizowali samorządowcy, służy tylko częściowo działalności gospodarczej (płatne przejazdy rowerem). Reszta to niepodlegające opodatkowaniu bezpłatne przejazdy.
Ma to istotne znaczenie dla zakresu odliczenia przez gminy VAT naliczonego wynikającego z otrzymanych przez nie faktur. Oznaczało bowiem, że gmina mogła potrącić podatek tylko według specjalnie ustalonego prewspółczynnika.
Tak wynikało z interpretacji indywidualnych z: 8 stycznia 2024 r. (sygn. 0114 -KDIP4-1.4012.550.2023. 1.RMA), 1 września 2023 r. (sygn. 0113-KDIPT1-1.4012.474. 2023.2.MSU), 13 września 2022 r. (0114-KDIP4-1. 4012.333.2022. 2.APR) i 28 stycznia 2022 r. (0113-KDIPT1-1.4012.926. 2021.2.MSU).
Innego zdania były samorządy. Uważały, że od początku działają w tym zakresie jak przedsiębiorca, więc powinny móc odliczyć cały VAT naliczony z faktur wystawianych przez operatora.
W tym zakresie sądy administracyjne przyznały im rację. Przykładem są wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 marca 2021 r. (I FSK 1342/20) i z 9 maja 2023 r. (I FSK 740/20). Sąd kasacyjny orzekł, że gminy mają prawo do pełnego odliczenia VAT niezależnie od tego, jak długo mieszkaniec będzie korzystał z jednośladu i czy w konsekwencji za to zapłaci. Samorząd prowadzi bowiem w tym zakresie działalność gospodarczą, niezależnie od tego, jak długo użytkownik jeździ na rowerze.
Takie same wnioski płyną z prawomocnych orzeczeń sądów I instancji, np. WSA w Łodzi z 6 grudnia 2023 r. ( I SA/Łd 796/23), 10 maja 2022 r. (I SA/Łd 182/22), z 8 grudnia 2020 r. (I SA/Łd 414/20) i z 17 grudnia 2020 r. (I SA/Łd 415/20) oraz WSA w Poznaniu z 12 maja 2022 r. (I SA/Po 752/21).
We wszystkich tych sprawach, rozstrzygniętych przez sądy, fiskusowi nie pozostało nic innego, jak potwierdzić możliwość odliczenia przez gminę całego VAT naliczonego. Dyrektor KIS wycofał skargi kasacyjne od tych wyroków i przyznał rację sądom oraz gminom. Uczynił to w interpretacjach indywidualnych z:
- 14 sierpnia 2024 r. (0112-KDIL1-2.4012.180.2021.13.AW), wydanej na skutek wyroku o sygnaturze I SA/Po 752/21;
- 18 lipca 2024 r. (0113-KDIPT 1-1.4012.474.2023.11.MSU), wydanej na skutek wyroku o sygnaturze I SA/Łd 796/23;
- 10 czerwca 2024 r. (0113 KDIPT1-1.4012.926.2021. 11.MSU), wydanej na skutek wyroku o sygnaturze I SA/Łd 182/22;
Kiedy podatek należny?
Co do VAT należnego, to sądy nie są już tak jednomyślne jak w sprawie podatku naliczonego. O ile nie miały wątpliwości, że samorząd może odzyskać cały VAT naliczony, o tyle podzieliły się w kwestii tego, od którego momentu gmina powinna zapłacić podatek należny – od razu, gdy użytkownik uiści opłatę inicjalną (wstępną) za korzystanie z roweru, czy dopiero gdy minie bezpłatny limit czasu?
Gminy uważają, że obowiązek podatkowy powstaje dopiero z chwilą, gdy upłynie bezpłatny limit czasu korzystania z roweru, bo dopiero wtedy z konta użytkownika zostaje potrącona opłata. To oznaczałoby, że obowiązek podatkowy w ogóle nie powstaje, jeśli użytkownik zrezygnuje z usługi albo zsiądzie z roweru przed upływem 20 minut.
Zgodził się z tym WSA w Łodzi we wspomnianych wyrokach z 6 grudnia 2023 r. ( I SA/Łd 796/23) i 10 maja 2022 r. (I SA/Łd 182/22).
To korzystne dla gmin stanowisko powtórzył następnie dyrektor KIS w wymienionych interpretacjach z 10 czerwca 2024 r. i 18 lipca br.
Inaczej uznał natomiast WSA w Poznaniu w wyroku z 12 maja 2022 r. (I SA/Po 752/21). Sąd orzekł, że „usługa wynajmu roweru w ramach systemu jest usługą jednolitą i odpłatną już od momentu wniesienia opłaty inicjalnej”.
Tak samo stwierdził dyrektor KIS w najnowszej interpretacji z 14 sierpnia. Zwrócił uwagę na to, że opłata wstępna jest wnoszona przez użytkownika na poczet konkretnej jednolitej usługi (korzystania z roweru). Jest to więc rodzaj zaliczki na poczet konkretnej usługi, a więc obowiązek podatkowy powstanie co do zasady zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4 lit. b ustawy o VAT (z chwilą wystawienia faktury z tytułu świadczenia usług najmu, dzierżawy itp.). Jeśli faktura nie jest wystawiana, bo użytkownikami są zwykłe osoby fizyczne, to obowiązek podatkowy powstanie na zasadach określonych w art. 19a ust. 7 ustawy o VAT, a więc zasadniczo już z chwilą wpłaty opłaty wstępnej.©℗
Jeden problem znika, drugi ciągle żywy
/>
Wydaje się, że najważniejsza kwestia dotycząca odliczenia VAT przez gminy została już ostatecznie rozstrzygnięta i nie budzi wątpliwości. Nadal jednak problematyczne pozostaje prawidłowe określenie momentu, w którym gminy są zobowiązane do rozliczenia VAT należnego z tytułu usług wypożyczenia rowerów.
Moim zdaniem przeważają argumenty za tym, że sama opłata wstępna nie jest ani zaliczką na poczet usługi, ani wynagrodzeniem za gotowość jej świadczenia, ponieważ ma ona charakter zwrotny i użytkownik może w ogóle z odpłatnej usługi nie skorzystać. Jeśli więc klient nie korzysta z roweru wcale lub korzysta nieodpłatnie w określonym limicie czasowym, to niezasadne byłoby opodatkowanie wpłaconej opłaty wstępnej.
Wynagrodzenie podlegające VAT powinno pojawić się dopiero w momencie potrącenia odpowiedniej kwoty z konta klienta po przekroczeniu limitu bezpłatnych minut.
