Ryczałty samochodowe. NSA: Urzędnik miejski płaci podatek dochodowy od zwrotu kosztów używania prywatnego samochodu w służbowych jazdach lokalnych

Urzędnik miejski płaci podatek dochodowy od zwrotu kosztów używania prywatnego samochodu w służbowych jazdach lokalnych – orzekł właśnie NSA. W czerwcu identycznie wypowiedział się w sprawie pracowników izb rzemieślniczych.

Wykładnia Naczelnego Sądu Administracyjnego jest w tej kwestii niemal jedno lita (z nielicznymi tylko wyjątkami, o czym dalej) – jeżeli zwrot kosztów nie przysługuje wprost na podstawie innej, szczególnej ustawy, to nie jest zwolniony z podatku dochodowego. Pracodawca musi więc potrącić PIT i odprowadzić do urzędu skarbowego.

Dlatego pod koniec czerwca br. Klub Parlamentarny Polska 2050 – Trzecia Droga zaproponował zmianę ustawową. Jednak tylko w odniesieniu do jednej grupy zatrudnionych – pracowników Służby Parku Narodowego.

Cel jest identyczny jak w przypadku starań pozostałych grup zawodowych – by nie było podatku od takiego zwrotu kosztów niezależnie od tego, czy jest on wypłacany w formie ryczałtu, czy na podstawie faktycznego przebiegu pojazdu (kilometrówka).

Tylko w innej ustawie

Posłowie doskonale wiedzą, że bez zmian ustawowych się nie obejdzie. Ustawa o PIT, owszem, zwalnia z podatku taki zwrot, ale tylko gdy „obowiązek ponoszenia tych kosztów przez zakład pracy albo możliwość przyznania prawa do zwrotu tych kosztów wynika wprost z przepisów innych ustaw”. Tak stanowi art. 21 ust. 1 pkt 23b ustawy o PIT.

Potrzebne są więc nowe przepisy, które przyznawały by pracownikowi prawo do takiej rekompensaty.

Fiskus i znaczna część sądów uważają, że obecnie przysługuje ona tylko:

■ pracownikom socjalnym – na podstawie art. 121 ust. 3c ustawy o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 901 ze zm.),

■ listonoszom Poczty Polskiej – na podstawie art. 19 ustawy o komercjalizacji państwowego przedsiębiorstwa użyteczności publicznej „Poczta Polska” (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2064),

■ pracownikom Służby Leśnej w Lasach Państwowych (w tym strażnikom leśnym) – na podstawie art. 46a ustawy o lasach (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 530),

■ kuratorom sądowym – na podstawie art. 14 ust. 5a ustawy o kuratorach sądowych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1095).

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej traktuje te wyjątki bardzo dosłownie. Uważa np., że zwolnienie na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 23b ustawy o PIT nie przysługuje koordynatorom rodzinnej pieczy zastępczej ani pozostałym pracow nikom powiatowych centrów pomocy rodzinie.

Powód? Nie są oni pracow nikami socjalnymi w myśl ustawy o pomocy społecznej – stwierdził organ w interpretacji z 6 marca 2023 r. (sygn. 0112-KDIL2-1.4011.936.2023.2.KP).

Co to za zwrot

Mowa o kosztach, które ponosi pracownik, gdy używa swojego prywatnego samochodu (lub motocykla albo motoroweru) na potrzeby zakładu pracy w jazdach lokalnych (nie chodzi o podróże służbowe). Zwrot jest zryczałtowany (zgodnie z określonym przez ministra infrastruktury miesięcznym limitem kilometrów) albo ustalany na podstawie kilometrówki, czyli faktycznego przebiegu pojazdu (wyjątek dotyczy kuratorów sądowych, dla których ryczałt ustala się na odrębnych zasadach).

Do wyliczenia zarówno ryczałtu, jak i kilometrówki przyjmuje się stawki za 1 km podane w rozporządzeniu ministra infrastruktury z 25 marca 2002 r. (Dz.U. poz. 271 ze zm.). Obecnie obowiązują stawki określone przez ministra w rozporządzeniu zmieniającym z 22 grudnia 2022 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 5 – patrz: ramka).

W urzędach…

W najnowszym wyroku – z 10 lipca 2024 r. (II FSK 1329/21) – Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że ryczałt wypłacany urzędnikom miejskim nie jest zwolniony z PIT. Żadne przepisy rangi ustawowej nie przewidują bowiem obowiązku zwracania pracownikom samorządowym kosztów używania prywatnego samochodu do służbowych jazd lokalnych.

Urząd miasta, który spierał się o to z fiskusem, uważał, że w tym wypadku w ogóle nie można mówić o przychodzie, bo pracownik nie uzyskuje żadnego przysporzenia. Otrzymuje od pracodawcy kwotę, która ma mu tylko zrekompensować poniesione wydatki. Nie zgodzili się z tym dyrektor KIS i Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim (I SA/Go 241/21). Rację przyznał fiskusowi również NSA. Za kluczowy uznał fragment art. 21 ust. 1 pkt 23b ustawy o PIT, który zwalnia z podatku tylko taki zwrot kosztów, który „wynika wprost z przepisów innych ustaw”.

– Ten element był najważniejszy. Zwolnienie wynikające z art. 21 ust. 1 pkt 23b ustawy o PIT ma charakter reglamentacyjny i nie może być stosowane szerzej, niż wynika to z wyraźnego unormowania – podkreślił sędzia Krzysztof Kandut.

Zwrócił uwagę na to, że urząd miasta nie wskazał przepisów odrębnych ustaw, na podstawie których pracownikowi samorządowemu przysługiwałby zwrot kosztów używania prywatnego pojazdu w służbowych jazdach lokalnych. To nie pierwszy urząd miasta, który przegrał z fiskusem spór o ryczałty. Podobny był finał sprawy zakończonej wyrokiem NSA z 12 czerwca 2024 r. (II FSK 1203/21). Pisaliśmy o tym w artykule „Linia NSA w sprawie aut prywatnych utrzymana” (DGP nr 116/2024). Sąd przywołał wtedy swoje wcześniejsze orzeczenia, zapadłe w podobnych sprawach, m.in. z: 10 listopada 2020 r. (II FSK 1863/18), 6 października 2023 r. (II FSK 294/21) i 12 października 2023 r. (II FSK 397/22).

– Problem został już dostatecznie wyjaśniony w tych wyrokach, linia orzecznicza na tym tle jest ugruntowana i sąd w tym składzie ją podziela – zwróciła wtedy uwagę sędzia Renata Kantecka.

…izbach rzemieślniczych, spółkach komunalnych...

Linię tę podtrzymał NSA w wyroku z 25 czerwca 2024 r. (II FSK 1278/21). Tym razem chodziło o ryczałt samochodowy dla pracowników izb rzemieślniczych. Argumentem sądu – jak relacjonują eksperci KPMG – było to, że z ustawy o rzemiośle (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2159) nie wynika, aby pracownikom izb przysługiwał od zatrudniającej ich izby zwrot kosztów używania prywatnego samochodu do celów służbowych.

Podobnie skończył się spór, który toczył z fiskusem zarząd gospodarki komunalnej. Początkowo ZGK wygrał. Sąd I instancji orzekł, że w ogóle nie można w takich przypadkach mówić o przychodzie pracownika.

W przeciwnym razie – jak argumentował warszawski WSA – całość kwoty uzyskiwanej przez pracownika musiałaby być uznana za jego dochód. Dlaczego? „Bo nie byłoby podstaw do odliczenia jako kosztu uzyskania przychodów choćby wydatków na paliwo, nie mówiąc o innego rodzaju kosztach, które właściciel samochodu ponosi w związku z jego używaniem” – zauważył sąd. Wyrok ten jednak uchylił 13 marca 2024 r. sąd kasacyjny (II FSK 762/21).

…i spółdzielniach

Spór ze skarbówką przegrała również jedna ze spółdzielni. W wyroku z 6 października 2023 r. (II FSK 294/21) NSA przypomniał, że szersze zwolnienie z PIT przysługiwało przed 2023 r., ale od 2004 r. uchylono art. 21 ust. 1 pkt 20a–23 ustawy o PIT. Był to zamierzony zabieg legislacyjny – podkreślił NSA.

Jako wyjątki od zasady opodatkowania ryczałtów i kilometrówek wskazał wspomniane już zwroty przysługujące m.in. listonoszom Poczty Polskiej i pracownikom Służby Leśnej.

Nie ma przychodu

Bywa jednak – choć są to rzadkie wyjątki – że NSA uważa inaczej. Przykładem mogą być wyroki z: 14 wrześ nia 2023 r. (II FSK 2632/20), 1 grudnia 2020 r. (II FSK 1995/18) i 16 października 2019 r. (II FSK 3531/17). Argumenty są zazwyczaj dwa. Po pierwsze, przepisy prawa pracy nie nakładają na pracownika obowiązku ponoszenia wydatków związanych ze świadczeniem pracy. Wszelkie koszty związane ze świadczeniem pracy przez pracownika, szczególnie dotyczące organizacji pracy w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, tj. zgodnie z art. 94 pkt 2 i 4 kodeksu pracy, pokrywa pracodawca.

Jako drugi argument jest przywoływany wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 8 lipca 2014 r. (K 7/13). TK wyjaśnił wtedy, że otrzymywane przez pracownika świadczenia (wyrok TK dotyczył świadczeń nieodpłatnych) są przychodem, tylko jeżeli:

■ zostały spełnione za zgodą pracownika (skorzystał z nich w pełni dobrowolnie),

■ zostały spełnione w jego interesie (a nie w interesie pracodawcy) i przyniosły mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść,

■ korzyść jest wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów).

– Kryteria te mają charakter uniwersalny. Dotyczą zatem także świadczeń o charakterze zwrotnym – stwierdził sąd kasacyjny 16 października 2019 r. (II FSK 3531/17). Jednak w przeważającej większości orzeczeń uważa inaczej – że wyrok TK wcale nie prowadzi do wniosku o zwolnieniu z PIT samochodowych ryczałtów. ©℗