Czy trzeba płacić PCC przy tworzeniu projektów umów w ramach działalności nierejestrowanej?

Czytelnik ma zamiar prowadzić działalność nierejestrowaną, w ramach której będzie tworzyć dla klientów dokumenty o charakterze prawnym, takie jak umowy cywilnoprawne oraz dokumenty prawa handlowego, a także wewnątrzzakładowe akty prawa pracy (regulaminy pracy, regulaminy wynagrodzeń i in.).

Usługi będą świadczone dla nieograniczonej liczby odbiorców na terytorium Polski na indywidualne zamówienie, przy użyciu środków porozumiewania się na odległość (strona internetowa, telefon, Skype itp.) oraz w formie tradycyjnej (w pomieszczeniach biura). W ramach tej działalności czytelnik będzie odpłatnie przenosić na inne podmioty prawa do wykorzystywania wzorów dokumentów o charakterze prawnym (będzie figurował w tych stosunkach prawnych jako sprzedający). Usługi będą świadczone według zasad określonych w ogólnych warunkach umów. Wszelkie wpłaty od usługobiorców będą trafiać na rachunek bankowy czytelnika. Czynności te będzie on wykonywał zawodowo, jednak nie w ramach działalności gospodarczej. Zawodowy charakter działalności przemawia, zdaniem czytelnika, za opodatkowaniem tych czynności podatkiem VAT, a nie podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC). Czy czytelnik w okresie prowadzenia działalności nieewidencjonowanej będzie podatnikiem PCC z tytułu świadczonych usług, czy jednak ze względu na zawodowy charakter działalności wykonywane czynności będą opodatkowane VAT?

Ustawa o PCC zawiera zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. W interesującym nas zakresie należy wskazać, że stosownie do art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o PCC podatkowi temu podlegają umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych.

Zgodnie z art. 1 ust. 4 ustawy o PCC czynności cywilnoprawne podlegają PCC, z zastrzeżeniem art. 1 ust. 4a i 5 ustawy o PCC, jeżeli ich przedmiotem są:

„1) rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

2) rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”.

Wyłączenia przedmiotowe

Należy zwrócić uwagę, że na podstawie art. 2 pkt 4 ustawy o PCC nie podlegają temu podatkowi czynności cywil noprawne inne niż umowa spółki i jej zmiany:

a) w zakresie, w jakim są opodatkowane podatkiem od towarów i usług, z wyjątkiem umów sprzedaży, których przedmiotem jest lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość, opodatkowanych zgodnie z art. 7a ustawy o PCC,

b) jeżeli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona od podatku od towarów i usług z tytułu dokonania tej czynności, z wyjątkiem:

– umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część, albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach,

– umów sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych,

c) niepodlegające podatkowi od towarów i usług na podstawie art. 8c ust. 1 ustawy o VAT (dotyczącego członków grup VAT), z wyjątkiem:

– umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część, albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach,

– umów sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych.

Na marginesie warto zaznaczyć, że zgodnie z art. 1a pkt 7 ustawy o PCC podatek od towarów i usług oznacza podatek od towarów i usług w rozumieniu ustawy o VAT lub podatek od wartości dodanej pobierany na podstawie przepisów obowiązujących w państwach członkowskich UE lub państwach członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.

Z art. 2 pkt 4 ustawy o PCC wynika, że o wyłączeniu z opodatkowania PCC nie decyduje to, że strony tej umowy mają generalnie status podatnika VAT, lecz wyłącznie to, że konkretna czynność jest opodatkowana VAT lub przynajmniej jedna ze stron tej czynności jest z tego podatku zwolniona.

Czynności opodatkowane VAT

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT opodatkowaniu VAT podlegają m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. W myśl art. 8 ust. 1 ustawy o VAT przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT.

Czynności polegające na tworzeniu dla klientów na zamówienie dokumentów o charakterze prawnym wyczerpują znamiona usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT podlegają opodatkowaniu VAT. Aby jednak dana czynność podlega opodatkowaniu VAT, musi być dokonana przez podatnika VAT działającego w takim charakterze.

Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności (art. 15 ust. 1 ustawy o VAT). Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 ustawy o VAT).

Podkreślić należy, że definicja działalności gospodarczej zawarta w ustawie o VAT ma charakter autonomiczny i jest niezależna względem innych ustaw. [ramka] W interesującym nas zakresie należy wskazać, że osoby wykonujące działalność nierejestrowaną są podatnikami w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT (por. interpretacja indywidualna dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 29 czerwca 2023 r., sygn. 0112-KDIL3.4012.226.2023.2.AK). Ponadto trzeba zaznaczyć, że wyłączenia z kręgu podatników VAT osób, które uzyskują przychody wskazane w art. 15 ust. 3 i ust. 3a ustawy o VAT, nie dotyczą przychodów z innych źródłem, z jakimi mamy do czynienia u osób uzyskujących przychody z czynności wykonywanych w ramach działalności nierejestrowanej (art. 20 ust. 1ba ustawy o PIT).

Wydaje się zatem, że czytelnik z racji świadczenia ww. usług w ramach działalności nierejestrowanej będzie podatnikiem VAT. Oznaczałoby to, że te umowy sprzedaży byłyby wyłączone z opodatkowania PCC na mocy art. 2 pkt 4 ustawy o PCC. Szczegółowe ustalenie statusu czytelnika na gruncie VAT nie jest jednak przedmiotem analizy w niniejszej publikacji. Problem ten zatem jedynie sygnalizujemy.

Co z podatkiem od czynności cywilnoprawnych

Obowiązek zapłaty PCC ciąży na podatnikach tego podatku (art. 5 ust. 1 ustawy o PCC).

Należy wskazać, że stosownie do art. 4 pkt 1 ustawy o PCC przy umowie sprzedaży obowiązek podatkowy ciąży na kupującym. Zatem jak wskazał dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 2 września 219 r., sygn. 0111-KDIB4.4014.213.2019.4.DK: „Z treści wniosku wynika, że Wnioskodawca będzie występował przy zawieraniu umów sprzedaży w ramach świadczonych usług jako strona sprzedająca, dlatego też zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych nie będzie z tego tytułu ciążył obowiązek podatkowy na Wnioskodawcy, gdyż w myśl tego artykułu obowiązek podatkowy przy umowie sprzedaży ciąży na kupującym. Zatem niezależenie od tego czy czynność będzie opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych czy też nie – Wnioskodawca nie będzie z ww. tytułu podatnikiem podatku od czynności cywilnoprawnych”.

W analizowanym przypadku czytelnik niewątpliwie nie będzie więc podatnikiem PCC od zawieranych przez siebie umów sprzedaży (projektów umów i regulacji prawnych), gdyż ewentualny obowiązek w tym zakresie będzie ciążyć na kupującym. Zatem to dla kupującego istotne będzie ustalenie, czy czytelnik będzie działać jako podatnik VAT, gdyż wtedy przedmiotowe umowy sprzedaży nie będą podlegały PCC. ©℗