Zajmowałam się zawsze rachunkowością firm, teraz jednak zastanawiam się nad podjęciem pracy w sferze budżetowej, a konkretnie w księgowości zajmującej się prowadzeniem ewidencji jednostki budżetowej. Czy są duże różnice i jakie operacje warto poznać?

Zakres i zasady działania oraz organizację jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych określa ustawa o finansach publicznych. Różnice między firmą a jednostką bud żetową są bardzo duże. Zgodnie bowiem z art. 11 ust. 1 ustawy o finansach publicznych jednostkami budżetowymi są jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych nieposiadające osobowości prawnej, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów bud żetu państwa (państwowe jednostki budżetowe) lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego (samorządowe jednostki budżetowe). Tego typu jednostka działa na podstawie statutu określającego w szczególności jej nazwę, siedzibę i przedmiot działalności, zaś podstawą jej gospodarki finansowej jest plan dochodów i wydatków. Co ważne, sposób prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych (w tym sposób i tryb sporządzania planów finansowych, sposób dokonywania zmian w planach finansowych jednostek budżetowych oraz zatwierdzania tych zmian, tryb pobierania dochodów i dokonywania wydatków państwowych jednostek budżetowych) określa rozporządzenie w sprawie sposobu prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych.

Jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe prowadzą rachunkowość zgodnie z przepisami prawa bilansowego (art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o rachunkowości). I tak ich plany kont powinny uwzględniać, że:

  • dochody i wydatki ujmuje się w terminie ich zapłaty, niezależnie od rocznego budżetu, którego dotyczą;
  • ujmuje się również wszystkie etapy rozliczeń poprzedzające płatność dochodów i wydatków, a w zakresie wydatków i kosztów – także zaangażowanie środków;
  • odsetki od nieterminowych płatności nalicza się i ewidencjonuje nie później niż na koniec każdego kwartału;
  • wyceny składników aktywów i pasywów wyrażonych w walutach obcych dokonuje się nie później niż na koniec kwartału.

Szczególne zasady rachunkowości oraz plany kont dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych określa rozporządzenie w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

W pytaniu nie podano, czy chodzi o samorządową czy państwową jednostką budżetową. Warto zauważyć, że państwowe jednostki budżetowe ujmują w księgach rachunkowych podatkowe i niepodatkowe dochody budżetu państwa i wydatki budżetu państwa faktycznie (kasowo) zrealizowane na rachunkach bankowych dochodów lub wydatków budżetowych w danym roku budżetowym, a także wydatki budżetu środków europejskich faktycznie (kasowo) zrealizowane lub zrealizowane przez Bank Gospodarstwa Krajowego na podstawie zleceń płatności w danym roku budżetowym. Z kolei w celu ustalenia nadwyżki lub deficytu budżetów jednostek samorządu terytorialnego operacje dotyczące ich dochodów i wydatków są ujmowane w księgach rachunkowych na odrębnych kontach księgowych w zakresie faktycznie (kasowo) zrealizowanych wpływów i wydatków dokonanych na bankowych rachunkach budżetów oraz rachunkach bieżących dochodów i wydatków budżetowych jednostek budżetowych, z wyjątkiem operacji szczególnych określonych w odrębnych przepisach.

Tabela. Wybrane (typowe) operacje gospodarcze związane z obsługą finansową jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych, które wymagają ujęcia w księgach rachunkowych

1. Nieodpłatne otrzymanie poszczególnych składników aktywów trwałych:• Wn konto 011 „Środki trwałe” lub konto 020 „Wartości niematerialne i prawne” lub konto 080 „Środki trwałe w budowie”,• Ma konto 800 „Fundusz jednostki”.
2. Rozliczenie nadwyżki nowego środka trwałego ujawnionego w trakcie inwentaryzacji:• Wn konto 240 „Pozostałe rozrachunki”,• Ma konto 800 „Fundusz jednostki”.
3. Wartość aktywów przejętych od zlikwidowanych jednostek:► Należności:• Wn konto 221 „Należności z tytułu dochodów budżetowych” lub konto 225 „Rozrachunki z budżetami”,• Ma konto 800 „Fundusz jednostki”.► Środki trwałe:• Wn konto 011 „Środki trwałe”,• Ma konto 800 „Fundusz jednostki”.oraz równolegle• Wn konto 015 „Mienie zlikwidowanych jednostek”,• Ma konto 855 „Fundusz mienia zlikwidowanych jednostek”.
4. Wartość aktywów otrzymanych w ramach centralnego zaopatrzenia:• Wn konto 310 „Materiały”,• Ma konto 800 „Fundusz jednostki”.
5. Wartość objętych udziałów i akcji:• Wn konto 030 „Długoterminowe aktywa finansowe”,• Ma konto 800 „Fundusz jednostki”.
6. Przeksięgowanie zysku bilansowego roku ubiegłego:• Wn konto 860 „Wynik finansowy”,• Ma konto 800 „Fundusz jednostki”.
7. Przeksięgowanie, pod datą sprawozdania budżetowego, zrealizowanych wydatków budżetowych:• Wn konto 223 „Rozliczenie wydatków budżetowych”,• Ma konto 800 „Fundusz jednostki”.
8. Przeksięgowanie, pod datą sprawozdania budżetowego, zrealizowanych wydatków środków europejskich:Wn konto 227 „Rozliczenie wydatków z budżetu środków europejskich”,Ma konto 800 „Fundusz jednostki”.
9. Okresowe lub roczne przeniesienie zrealizowanych wydatków ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi:• Wn konto 228 „Rozliczenie środków pochodzących ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi”,• Ma konto 800 „Fundusz jednostki”.
10. Wpływ środków przeznaczonych na finansowanie inwestycji:• Wn konto 101 „Kasa” (darowizna) lub konto 131 „Rachunek bieżący samorządowych zakładów budżetowych” (dotacja celowa) lub konto 740 „Dotacje i środki na inwestycje”,• Ma konto 800 „Fundusz jednostki”.
11. Przeksięgowanie straty bilansowej roku ubiegłego:• Wn konto 800 „Fundusz jednostki”,• Ma konto 860 „Wynik finansowy”.
12. Przeksięgowanie, pod datą sprawozdania budżetowego, zrealizowanych dochodów budżetowych:• Wn konto 800 „Fundusz jednostki”,• Ma konto 222 „Rozliczenie dochodów budżetowych”.
13. Przeksięgowanie, w końcu roku obrotowego, dotacji z budżetu i środków budżetowych wykorzystanych na inwestycje:• Wn konto 800 „Fundusz jednostki”,• Ma konto 810 „Dotacje budżetowe, płatności z budżetu środków europejskich oraz środki z budżetu na inwestycje”.
14. Wartość sprzedanych, nieodpłatnie przekazanych oraz wniesionych w formie wkładu niepieniężnego (aportu) środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych oraz środków trwałych w budowie:• Wn konto 800 „Fundusz jednostki”,• Ma konto 011 „Środki trwałe” lub konto 020 „Wartości niematerialne i prawne” lub konto 080 „Środki trwałe w budowie”.
15. Wartość pasywów przejętych od zlikwidowanych jednostek:• Wn konto 800 „Fundusz jednostki”,• Ma konto 201 „Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami”,• Ma konto 231 „Rozrachunki z pracownikami”,• Ma konto 240 „Pozostałe rozrachunki”.
16. Wartość aktywów przekazanych w ramach centralnego zaopatrzenia:• Wn konto 800 „Fundusz jednostki”,• Ma konto 310 „Materiały”.
17. Równowartość odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych otrzymanych nieodpłatnie przez samorządowy zakład budżetowy, a także od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, na sfinansowanie których samorządowy zakład budżetowy otrzymał środki pieniężne:• Wn konto 800 „Fundusz jednostki”,• Ma konto 760 „Pozostałe przychody operacyjne”.
18. Wartość dotacji przekazanych z budżetu w części uznanej za wykorzystane lub rozliczone:• Wn konto 810 „Dotacje budżetowe, płatności z budżetu środków europejskich oraz środki z budżetu na inwestycje”,• Ma konto 224 „Rozliczenie dotacji budżetowych oraz płatności z budżetu środków europejskich”.
19. Wartość płatności z budżetu środków europejskich uznanych za rozliczone:• Wn konto 810 „Dotacje budżetowe, płatności z budżetu środków europejskich oraz środki z budżetu na inwestycje”,• Ma konto 224 „Rozliczenie dotacji budżetowych oraz płatności z budżetu środków europejskich”.
20. Równowartość wydatków dokonanych przez jednostki budżetowe ze środków budżetu na finansowanie środków trwałych w budowie, zakupu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych:• Wn konto 810 „Dotacje budżetowe, płatności z budżetu środków europejskich oraz środki z budżetu na inwestycje”,• Ma konto 800 „Fundusz jednostki”.
21. Dokonane wpłaty do budżetu z tytułu nadwyżki środków obroto¬wych samorządowych zakładów budżetowych:• Wn konto 820 „Rozliczenie wyniku finansowego”,• Ma konto 131 „Rachunek bieżący samorządowych zakładów budżetowych”.
22. Przeniesienie salda konta w roku następnym:• Wn konto 800 „Fundusz jednostki”,• Ma konto 820 „Rozliczenie wyniku finansowego”.
23. Likwidacja mienia po zlikwidowanych jednostkach:• Wn konto 855 „Fundusz mienia zlikwidowanych jednostek”,• Ma konto 015 „Mienie zlikwidowanych jednostek”.
24. Wartość zbytego mienia zlikwidowanych przedsiębiorstw lub podległych jednostek pod datą zapłaty:• Wn konto 855 „Fundusz mienia zlikwidowanych jednostek”,• Ma konto 226 „Długoterminowe należności budżetowe”.
25. Dotacje przekazane na finansowanie działalności podstawowej samodzielnie bilansujących się oddziałów oraz na inwestycje samorządowych zakładów budżetowych:• Wn konto 860 „Wynik finansowy”,• Ma konto 740 „Dotacje i środki na inwestycje”.
26. Dotacje otrzymane na finansowanie działalności podstawowej:• Wn konto 740 „Dotacje i środki na inwestycje”,• Ma konto 860 „Wynik finansowy”.
27. Wartość zleceń płatności przekazanych przez instytucje lub inne upoważnione podmioty do Banku Gospodarstwa Krajowego celem realizacji wydatków ze środków europejskich:• Wn konto 970 „Płatności ze środków europejskich” (ewidencja pozabilansowa).
28. Plan finansowy wydatków budżetowych oraz jego zmiany:• Wn konto 980 „Plan finansowy wydatków budżetowych” (ewidencja pozabilansowa).
29. Równowartość zrealizowanych wydatków budżetu, wartość planu niewygasających wydatków budżetu do realizacji w roku następnym, wartość planu niezrealizowanego i wygasłego:• Ma konto 980 „Plan finansowy wydatków budżetowych” (ewidencja pozabilansowa).
30. Plan finansowy niewygasających wydatków budżetowych:• Wn konto 981 „Plan finansowy niewygasających wydatków” (ewidencja pozabilansowa).
31. Równowartość zrealizowanych wydatków budżetowych obciążających plan finansowy niewygasających wy¬datków budżetowych, wartość planu niewygasających wydatków budżetowych w części niezrealizowanej lub wygasłej:• Ma konto 981 „Plan finansowy niewygasających wydatków” (ewidencja pozabilansowa).
32. Równowartość sfinansowanych wydatków środków europejskich w danym roku budżetowym:• Wn konto 983 „Zaangażowanie wydatków środków europejskich roku bieżącego” (ewidencja pozabilansowa).
33. Zaangażowanie wydatków w kwocie obciążającej plan finansowy, wynikającej z decyzji lub zawartych z beneficjentami umów o dofinansowanie projektów finansowanych z udziałem środków europejskich, których wykonanie spowoduje konieczność dokonania wydatków tych środków w roku bieżącym:• Ma konto 983 „Zaangażowanie wydatków środków europejskich roku bieżącego” (ewidencja pozabilansowa).
34. Równowartość wydatków sfinansowanych środkami samorządowych zakła¬dów budżetowych:• Wn konto 985 „Zaangażowanie środków samorządowych zakładów budżetowych” (ewidencja pozabilansowa).
35. Zaangażowanie środków pieniężnych samorządowych zakładów budżeto¬wych dotyczących realizacji planu finansowego, czyli wartość umów, decyzji i innych porozumień, których wykonanie spowoduje wykorzystanie środków pieniężnych na realizację umów, decyzji czy innych postanowień:• Ma konto 985 „Zaangażowanie środków samorządowych zakładów budżetowych” (ewidencja pozabilansowa).
36. Plan finansowy wydatków budżetowych w układzie zadaniowym oraz jego zmiany:• Wn konto 990 „Plan finansowy wydatków budżetowych w układzie zadaniowym” (ewidencja pozabilansowa).
37. Równowartość zrealizowanych wydatków budżetowych w układzie zadaniowym oraz wartość planu niezrealizowanego:• Ma konto 990 „Plan finansowy wydatków budżetowych w układzie zadaniowym” (ewidencja pozabilansowa).
38. Równowartość zaangażowanych wydatków budżetowych w latach poprzed¬nich przeznaczonych do realizacji w roku bieżącym:• Wn konto 999 „Zaangażowanie wydatków budżetowych przyszłych lat” (ewidencja pozabilansowa).
39. Wysokość zaangażowanych wydatków lat przyszłych:• Ma konto 999 „Zaangażowanie wydatków budżetowych przyszłych lat” (ewidencja pozabilansowa).
40. Przeniesienie należności długoterminowych do krótkoterminowych:• Wn konto 221 „Należności z tytułu dochodów budżetowych”,• Ma konto 226 „Długoterminowe należności budżetowe”.
41. Wartość dotacji przekazanych przez organ dotujący:• Wn konto 224 „Rozliczenie dotacji budżetowych oraz płatności z budżetu środków europejskich”,• Ma konto 130 „Rachunek bieżący jednostki”.
42. Wartość płatności dokonanych na rzecz beneficjentów przez Bank Gospodarstwa Krajowego:• Wn konto 224 „Rozliczenie dotacji budżetowych oraz płatności z budżetu środków europejskich”,• Ma konto 227 „Rozliczenie wydatków z budżetu środków europejskich” lub konto 230 „Rozliczenia z budżetem środków europejskich”.
43. Dotacje przekazane na finansowanie działalności podstawowej samobilansującym oddziałom samorządowych zakładów budżetowych:• Wn konto 740 „Dotacje i środki na inwestycje”,• Ma konto 131 „Rachunek bieżący samorządowych zakładów budżetowych” lub konto 240 „Pozostałe rozrachunki”.
44. Środki pieniężne samorządowych zakładów budżetowych i dochody gromadzone przez jednostki budżetowe na wydzielonym rachunku wykorzystane lub przeznaczone na finansowanie inwestycji:• Wn konto 740 „Dotacje i środki na inwestycje”,• Ma konto 800 „Fundusz jednostki” lub konto 840 „Rezerwy i rozliczenia międzyokresowe przychodów”.
45. Zwrot dotacji niewykorzystanych, nadmiernie pobranych lub wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem:• Wn konto 740 „Dotacje i środki na inwestycje”,• Ma konto 131 „Rachunek bieżący samorządowych zakładów budżetowych” lub konto 225 „Rozrachunki z budżetami”.
46. Dotacje rzeczywiście otrzymane należne, jeżeli ich wysokość wynika z przepisów:• Wn konto 131 „Rachunek bieżący samorządowych zakładów budżetowych” lub konto 225 „Rozrachunki z budżetami”,• Ma konto 740 „Dotacje i środki na inwestycje”.
47. Naliczone na koniec okresu sprawozdawczego zobowiązanie wobec budżetu jednostki samorządu terytorialnego z tytułu nadwyżki środków obrotowych samorządowego zakładu budżetowego:• Wn konto 870 „Podatki i obowiązkowe rozliczenia z budżetem obciążające wynik finansowy”,• Ma konto 225 „Rozrachunki z budżetami”.

Podstawa prawna

Podstawa prawna:

ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 120; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 619)

ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1270; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1872)

rozporządzenie ministra rozwoju i finansów z 13 września 2017 r. w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 342)

rozporządzenie ministra finansów z 7 grudnia 2010 r. w sprawie sposobu prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1718)