Składki do ZUS. Jak możemy wpływać na ich wysokość?

Zrozumienie, jak wyliczane są składki ZUS, może wydawać się skomplikowane, ponieważ jest to powiązane z indywidualną sytuacją zawodową i finansową przedsiębiorcy. Wybory dotyczące formy opodatkowania wpływają na wysokość naszych składek, a konsekwencji - na nasze zabezpieczenie na przyszłość. Poniżej wyjaśniamy, na co dokładnie przeznaczane są składki do ZUS i jak można wpływać na wysokość tych opłat.

Jak tłumaczy Artur Kesner, księgowy z firmy InFakt, składki ZUS to obowiązkowe opłaty, które finansują polski system ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych zarządzany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. - Ubezpieczenia te zapewniają wsparcie w różnych życiowych sytuacjach m.in. w przypadku przejścia na emeryturę, orzeczenia niezdolności do pracy, choroby, wypadku przy pracy czy potrzeby skorzystania z opieki zdrowotnej.

Składki obejmują:

• Ubezpieczenie emerytalne – przyszłe świadczenia emerytalne,
• Ubezpieczenie rentowe – wsparcie w przypadku niezdolności do pracy,
• Ubezpieczenie chorobowe – ochrona dla osób tymczasowo niezdolnych do pracy z powodu choroby,
• Ubezpieczenie wypadkowe – ochrona w przypadku wypadków przy pracy lub chorób zawodowych,
• Ubezpieczenie zdrowotne – finansowanie opieki zdrowotnej i dostępu do usług medycznych,
• Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – składki wspierające działania na rzecz zatrudnienia i bezpieczeństwa pracowników.

Księgowy wyjaśnia, że obowiązkowe składki to te na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz zdrowotne. Oznacza to, że każdy przedsiębiorca musi je płacić. - Dobrowolna jest natomiast możliwość opłacania składek na ubezpieczenie chorobowe. Przedsiębiorcy, którzy zdecydują się na odprowadzanie tych kwot będą mieli prawo do zasiłku chorobowego w przypadku własnej choroby lub niezdolności do pracy - wymienia Artur Kesner.

W 2024 roku wysokość składek społecznych kształtuje się następująco:

• Społeczne z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym - 1600,32 zł
• Społeczne bez dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego - 1485,31 zł

Kto musi płacić składki ZUS?

Składki ZUS są obowiązkowe dla szerokiej grupy osób pracujących w Polsce. - Dotyczy to przede wszystkim pracowników zatrudnionych na umowę o pracę, których składki są automatycznie potrącane przez pracodawców. Obowiązek ten obejmuje również przedsiębiorców prowadzących własną działalność gospodarczą, wolne zawody, a także osoby pracujące na podstawie umów cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenie, o ile nie są one objęte ubezpieczeniem z innego tytułu. Obowiązkowym składkom podlegają również rolnicy, ale w ich przypadku są one administrowane przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). Ponadto, istnieją też opcje dobrowolnego ubezpieczenia np. dla osób bezrobotnych czy opiekujących się dziećmi - dowiadujemy się od eksperta InFakt.

Składki na preferencyjnych warunkach

W polskim systemie przedsiębiorcy, zwłaszcza w początkowym okresie prowadzenia działalności gospodarczej, mogą korzystać z preferencyjnych modeli odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne. Są to:

I. Ulga na start

Ulga na start jest dedykowana nowym przedsiębiorcom, która polega na zwolnieniu z opłacania składek społecznych, z wyjątkiem składki zdrowotnej. - To rozwiązanie jest szczególnie korzystne dla osób, które właśnie rozpoczynają swoją przygodę z własnym biznesem, pozwalając im na skupienie się na budowaniu firmy bez dodatkowego obciążenia finansowego w postaci pełnych składek ZUS - zauważa Artur Kesner.

Aby skorzystać z tej ulgi, przedsiębiorca musi spełnić kilka warunków. Przede wszystkim, musi on być nowym podmiotem na rynku, co oznacza, że nie może prowadzić żadnej innej działalności gospodarczej na co najmniej 60 miesięcy przed zarejestrowaniem obecnej działalności. Co więcej, ulga na start jest dostępna tylko dla osób, które nie świadczą usług dla byłego lub obecnego pracodawcy, gdy wykonywane dla niego czynności wchodzą w zakres byłych obowiązków pracowniczych.

Ulga na start przysługuje przez 6 pełnych miesięcy kalendarzowych. Okres korzystania z ulgi można wydłużyć o dodatkowy siódmy miesiąc, jeżeli działalność zostanie założona w trakcie miesiąca.

Wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne jest obliczana następująco:

• Składka zdrowotna na skali podatkowej wynosi 9% od uzyskanego dochodu, jednak nie mniej niż 381,78 zł miesięcznie
• Składka zdrowotna na podatku liniowym wynosi 4,9% od uzyskanego dochodu, jednak nie mniej niż 381,78 zł miesięcznie
• Składka zdrowotna na ryczałcie:

a) przychód roczny do 60 tys. zł - 419,46 zł miesięcznie

b) przychód roczny między 60 tys. zł a 300 tys. zł - 699,11 zł miesięcznie

c) przychód roczny powyżej 300 tys. zł - 1258,39 zł miesięcznie

II. ZUS Preferencyjny

Kolejną ulgą jest ZUS Preferencyjny, który jest skierowany do osób, które wykorzystały już możliwość korzystania z ulgi na start bądź z niej zrezygnowały. - Preferencja polega na opłacaniu składek społecznych w obniżonej podstawie, która wynosi 30 proc. minimalnego wynagrodzenia - tłumaczy księgowy InFakt w rozmowie z Dziennikiem Gazetą Prawną.

W 2024 roku wysokość preferencyjnych składek społecznych kształtuje się następująco:

• Ubezpieczenie społeczne z dobrowolnym chorobowym - 402,65 zł miesięcznie
• Ubezpieczenie społeczne bez dobrowolnego chorobowego - 371,47 zł miesięcznie

- ZUS Preferencyjny przysługuje przez maksymalnie 24 miesiące, a warunki są takie same, jak przy uldze na start. Przedsiębiorca nie może prowadzić zatem żadnej innej działalności gospodarczej w ciągu ostatnich 60 miesięcy oraz nie może świadczyć usług dla byłego pracodawcy o podobnym charakterze - wymienia ekspert podatkowy.

III. Mały ZUS Plus

Kolejną formą wsparcia dla przedsiębiorców, którzy poszukują sposobów na obniżenie swoich kosztów związanych ze składkami na ubezpieczenie społeczne jest Mały ZUS Plus. Jest on kierowany do osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, których przychody nie przekraczają określonego, zdefiniowanego przez przepisy progu.

- Warunkiem skorzystania z tej preferencji jest osiąganie przychodu w wysokości nie wyższej niż 120 tys. zł oraz prowadzenie działalności przez minimum 60 dni w roku kalendarzowym. Co ważne, w przypadku prowadzenia działalności przez niepełny rok limit przychodu liczymy proporcjonalnie. Przykładowo więc - jeżeli działalność w poprzednim roku prowadzona była przez 6 miesięcy, to limit wynosi 60 tys. zł - wylicza Artur Kesner.

Forma opodatkowania i preferencje a wysokość składek - wyliczenia

Wysokość składek, które przedsiębiorca musi odprowadzać do ZUS, jest ściśle powiązana z kilkoma czynnikami. - Jednym z nich jest sposób opodatkowania, ponieważ różne formy opodatkowania (skala podatkowa, podatek liniowy czy ryczałt)mają wpływ na kalkulację składki zdrowotnej. Kolejnym ważnym elementem jest dochód przedsiębiorcy, ponieważ składki są naliczane proporcjonalnie do osiąganych dochodów/przychodów - mówi księgowy.

W tabeli poniżej Artur Kesner przedstawia, jaka będzie wysokość składek ZUS w zależności od wybranej formy opodatkowania oraz osiąganego przez przedsiębiorcę dochodu:

- Jak widać powyżej, rozbieżności potrafią być ogromne. O ile przy zarobkach rzędu 5 tys. zł miesięcznie różnice wynoszą kilkadziesiąt złotych, to w przypadku miesięcznego dochodu w wysokości 28 tys. zł różnice sięgają już 1300 zł. Planując więc rozpoczęcie działalności gospodarczej i stojąc przed wyborem formy opodatkowania, nie możemy zatem zapominać o składkach ZUS, ponieważ ewentualna korzyść w wysokości 300-400 zł w podatku dochodowym może zostać zniwelowana składką ZUS wyższą o ponad tysiąc złotych - radzi specjalista od podatków.

Forma opodatkowania a składki do ZUS. Jaką opcję wybrać?

Która forma opodatkowania jest w takim razie optymalna? - Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ przy wyborze sposobu opodatkowania musimy wziąć pod uwagę również inne czynniki - mówi Artur Kesner.

Przy tym ekspert przypomina krótko, czym charakteryzują się poszczególne formy opodatkowania:

• Na ryczałcie opłacamy podatek dochodowy w stawce odpowiadającej wykonywanej działalności od całego przychodu, bez uwzględnienia kosztów. W przypadku handlu będzie to 3%, usługi budowlane są objęte stawką 5.5%, działalność usługowa 8,5%, usługi IT najczęściej 12%, lekarze i prawnicy płacą 14%, a księgowi - 17%.
• Na skali podatkowej stawka podatku dochodowego wynosi 12% do kwoty 120 tys. zł dochodu i 32% powyżej 120 tys. zł dochodu oraz przysługuje 30 tys. zł kwoty wolnej od podatku. W tym przypadku można zaliczać wszelkie koszty prowadzenia działalności i płacić przez to mniejszy podatek oraz niższą składkę zdrowotną. Skala podatkowa pozwala również na wspólne rozliczenie z małżonkiem oraz korzystanie z ulgi na dzieci.
• Na podatku liniowym stawka podatku dochodowego wynosi 19% (bez progów dochodowych) oraz nie przysługuje kwota wolna od podatku. W tym przypadku również można zaliczać wszelkie koszty prowadzenia działalności i płacić przez to mniejszy podatek oraz niższą składkę zdrowotną.

- Korzystając z ryczałtu lub podatku liniowego, tracimy prawo wspólnego rozliczania z małżonkiem i korzystania z niektórych ulg podatkowych. Wysokość ewentualnych zobowiązań wobec ZUS jest więc kluczowym, jednak nie jedynym parametrem, który musimy brać pod uwagę wybierając najbardziej optymalną formę opodatkowania - komentuje księgowy.

Korzystanie z ulg w ZUS. O czym przedsiębiorca powinien pamiętać?

Decyzja o płaceniu niższych składek na ZUS, choć przynosi krótkoterminowe korzyści finansowe, może mieć długofalowe konsekwencje w postaci zmniejszonych świadczeń w przyszłości. - Jest to aspekt, który wymaga przemyślanej analizy, szczególnie w kontekście planowania długoterminowej strategii finansowej przedsiębiorcy - zauważa Artur Kesner.

Jak dodaje, wysokość emerytury oraz innych świadczeń, takich jak np. renty, jest bowiem bezpośrednio powiązana z sumą składek wpłaconych na indywidualne konto ubezpieczonego w ZUS. - Mniejsze wpłaty skutkują niższym kapitałem, który będzie podstawą do obliczenia wysokości przyszłych świadczeń. Dla przedsiębiorców korzystających z ulg w ZUS oznacza to, że choć w krótkim okresie cieszą się oni z niższych obciążeń, w długim horyzoncie czasowym mogą oczekiwać niższych wypłat z tytułu ubezpieczenia społecznego.

- Dlatego ważne jest, aby przedsiębiorcy, decydując się na korzystanie z preferencyjnych składek ZUS, równocześnie rozważali inne formy zabezpieczenia finansowego na przyszłość, takie jak dodatkowe oszczędności czy inwestycje, prywatne ubezpieczenia na życie, czy też odkładanie środków w ramach IKE (Indywidualne Konta Emerytalne) i IKZE (Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego). Taki zróżnicowany plan pozwala na budowanie stabilności finansowej bez nadmiernej zależności od systemu ubezpieczeń społecznych, co jest szczególnie istotne w świetle niepewności dotyczącej przyszłości systemów emerytalnych i zmieniających się warunków ekonomicznych - podsumowuje ekspert z firmy InFakt.