Osoby współpracujące z podatnikiem na podstawie umowy B2B są z nim często prawie tak samo blisko związane jak etatowi pracownicy. Niestety organy podatkowe i sądy uznają koszt uczestniczenia takich osób w firmowej wigilii za reprezentację. Autor jest doradcą podatkowym, partnerem w Grant Thornton.
Widać w tym dużą niekonsekwencję, bo dlaczego zaproszenie kontrahenta na obiad nie jest reprezentacją, a na firmową wigilię jest? Dość przypomnieć, że przez wiele lat zwykły obiad z kontrahentem był uznawany za reprezentację, a więc wydatek na ten cel nie mógł być zaliczany do kosztów uzyskania przychodów. Później reprezentacją był obiad poza siedzibą podatnika, np. w restauracji, ale już catering zamówiony na spotkanie do firmy zaczął być traktowany jak podatkowy koszt.
Od paru lat organy podatkowe przyznają, że czasy się zmieniły i to, co dawniej było reprezentacją, dziś już utraciło taki charakter. Widać więc, że ich stanowisko ewoluuje. Być może kiedyś doczekamy, że również firmowa wigilia z zaproszonymi na nią współpracownikami będzie oceniania podobnie jak obiad z kontrahentem.
CIT
Zwykle koszt spotkania wigilijnego obejmuje wynajem miejsca (w hotelu, restauracji) oraz posiłek z napojami, często alkoholowymi, podawany na koszt firmy pracownikom i współpracownikom.
Organy podatkowe przychylnie oceniają takie wydatki, ale tylko w części dotyczącej pracowników. Co więcej, potwierdzają, że jeżeli w wigilii firmowej biorą udział członkowie rodziny pracownika (co raczej regułą nie jest), to wydatek przypadający na rodzinę pracownika także jest kosztem podatkowym:
„Wydatki poniesione na organizację spotkań firmowych (w tym wigilii – przyp. autora) w części przypadającej na rodziny pracowników zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę, mogą stanowić koszty uzyskania przychodów” – pismo z dnia 20.09.2019 r, nr 0111-KDIB1-3.4010.309.2019.3.MBD.
Te same wydatki w części przypadającej na osoby na umowach zlecenia, umowach o dzieło czy tzw. samozatrudnionych, czyli mających własną działalność, należy, zdaniem fiskusa, wyłączyć z podatkowych kosztów. Przykładowo w interpretacji z 11 września 2023 r. (sygn. 0111-KDIB1-3.4010.346.2023.2.JG) dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdził, że „spółka nie będzie uprawniona do zaliczania do kosztów uzyskania przychodów wydatków poniesionych na integrację oraz organizację spotkań wigilijnych na rzecz podwykonawców prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze i współpracujących ze spółką na podstawie umów świadczenia usług w tzw. systemie B2B, ponieważ wydatki te stanowią wydatki na reprezentację, a ich głównym celem jest tworzenie lub poprawa wizerunku przedsiębiorcy wobec osób trzecich, niebędących pracownikami wnioskodawcy. Zatem wydatki te są wyłączone z kosztów podatkowych na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 28 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych”.
Podobne stanowisko wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z 11 października 2023 r. (sygn. akt II FSK 326/21) i z 19 października 2022 r. (II FSK 572/22).
W tym najnowszym, z 11 października br. – za artykułem „Poczęstunek dla pracowników nie jest podatkowym kosztem” (DGP nr 205/2023 r.) – NSA orzekł, że kosztem mogą być tylko wydatki na poczęstunek ponoszone w związku z zatrudnieniem na podstawie kodeksu pracy. Osoby zatrudnione na podstawie umów zlecenia, o dzieło, jak i prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą powinny być traktowane jak partnerzy biznesowi spółki, jak usługodawcy.
NSA zwrócił przy tym uwagę na to, że spółka sama we wniosku o interpretację wskazała, iż wydatki na artykuły spożywcze i posiłki są ponoszone po to, by organizować spotkania integracyjne czy wewnętrzne dla partnerów biznesowych. To – zdaniem NSA – wskazuje na brak bezpośredniego związku pomiędzy organizacją spotkań z usługodawcami a uzyskaniem przychodu przez spółkę. Dzieje się tak m.in. dlatego, że współpracownicy i samozatrudnieni wykonują własną działalność, bez nadzoru i podporządkowania, we własnym imieniu.
Uzasadniając wyrok, sędzia Małgorzata Wolf -Kalamala dodała, że również dla osób świadczących pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej lub samo zatrudnienia motywacją jest ich przychód, a nie posiłek zapewniony przez spółkę kontrahenta.
Jeżeli więc firma zaprasza na spotkanie wigilijne wyłącznie osoby zatrudnione na umowę o pracę, to będzie mogła taki wydatek zaliczyć do kosztów podatkowych. Jeżeli jednak na wigilię firmową są zapraszani zarówno pracownicy, jak i osoby świadczące dla firmy usługi na zasadach B2B, to koszt w części przypadającej na tych współpracowników niebędących formalnie pracownikami należy z kosztów wyłączyć.
Wydatki na alkohol
Dodatkowo problematyczna jest kwalifikacja dotycząca kosztu przypadającego na alkohol. Tutaj obojętnie, czy firma zaprasza wyłącznie pracowników, czy pracowników łącznie z osobami współpracującymi, zaliczenie wydatków na alkohol do podatkowych kosztów nie znajduje akceptacji organów podatkowych.
Przykładem jest interpretacja z 1 września 2023 r. (sygn. 0114-KDIP2-1.4010.180.2019.10.S/JF). Dyrektor KIS stwierdził w niej, że „wydatki na zakup alkoholu nie przyczyniają się do osiągnięcia lub zabezpieczenia źródła przychodów. Wydatki te nawet jeżeli uznawane są za zwyczajowo przyjęte i zostaną dostosowane do charakteru spotkania nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Spotkania integracyjne mają służyć budowaniu motywacji do pracy u pracowników i w ten sposób wpływać na jej efektywność, lecz uzyskiwanie tego efektu poprzez fundowanie bezpłatnego alkoholu uznać należy za pozostające poza związkiem przyczynowym, którego istnienie zakłada art. 15 ust. 1 ustawy o CIT”.
Podobnie dyrektor KIS wypowiedział się w interpretacjach z 29 grudnia 2022 r. (sygn. 0112-KDIL2-2.4011.774.2022.1.MM), z 27 czerwca 2019 r. (sygn. 0111-KDIB2-1.4010.248. 2019.2.JK) i z 26 listopada 2019 r. (sygn. 0111-KDIB2-1.4010.440.2019.1.PB).
Wychodzi na to, że nabycie na wigilię kawioru będzie kosztem, ale już nie będzie kosztem nabycie białego wina. Argumentacja organów podatkowych sprowadza się do tezy, że spotkania integracyjne mają służyć budowaniu u pracowników motywacji do pracy i w ten sposób wpływać na ich efektywność, lecz uzyskiwanie tego efektu poprzez fundowanie bezpłatnego alkoholu należy uznać za pozostające poza związkiem przyczynowym z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Właściwie na takiej samej zasadzie można by odmówić takiego związku pierogom z grzybami i kapustą.
Brakuje przepisu, który by wprost wyłączał alkohol z kosztów podatkowych, ale nie ma też widoków na zmianę stanowiska organów w tym zakresie.
Warto natomiast pamiętać, że w interpretacji ogólnej z 25 listopada 2013 r. (nr DD6/033/127/SOH/2013/RD-120521) minister finansów stwierdził: „Wymienienie w przepisach podatkowych jako przykładowych kosztów reprezentacji wydatków na usługi gastronomiczne, zakup żywności oraz napojów, w tym alkoholowych, nie oznacza, iż wydatki tego rodzaju zawsze muszą zostać wyłączone z kosztów uzyskania przychodów. Kwalifikacja każdego przypadku powinna być odrębna, pod kątem warunków i okoliczności uzasadniających poniesienie takich wydatków”.
Estoński CIT
Podatnicy, którzy wybrali formę opodatkowania ryczałtem od dochodu spółek, czyli tzw. podatkiem estońskim, i organizują imprezy wigilijne dla swoich pracowników oraz współpracowników, mogą zadawać pytanie, czy ponoszone przez firmę koszty wigilii firmowej stanowią wydatki związane z działalnością gospodarczą i tym samym nie podlegają opodatkowaniu estońskim CIT zgodnie z art. 28m ust. 1 pkt 3 ustawy o CIT.
W niedawnym rozstrzygnięciu skarbówka potwierdziła, że wydatki podatnika na organizację wigilii firmowej nie będą opodatkowane ryczałtem jako wydatki niezwiązane z działalnością gospodarczą (interpretacja indywidualna z 30 października 2023 r., sygn. 0111-KDWB.4010.79. 2023.2.AW).
VAT
W zakresie VAT sprawa jest jednoznaczna, jeżeli nabywana jest usługa gastronomiczna. Zgodnie bowiem z art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do nabywanych przez podatnika usług gastronomicznych.
Najczęściej jednak firma zamawia usługę kompleksową organizacji całego spotkania integracyjnego (może to dotyczyć również organizacji spotkania wigilijnego), z której nie wyodrębnia się cząstkowej usługi gastronomicznej. Podatnik otrzymuje wówczas jedną fakturę za całą kompleksową usługę organizacji spotkania ze stawką 23 proc. VAT. W cenę takiej usługi jest wkalkulowany poczęstunek serwowany gościom, ale nie jest to już usługa gastronomiczna.
W mojej ocenie w takiej sytuacji firma ma prawo odliczyć cały VAT z otrzymanej faktury. W prawomocnym wyroku z 27 czerwca 2023 r. (I SA/Po 20/23) WSA w Poznaniu stwierdził, że: „W ocenie sądu sporadyczne wydatki ponoszone na organizację dla pracowników zwyczajowo przyjętych świąt wykazują pośredni związek z czynnościami opodatkowanymi, sprzyjając integracji zespołu ludzi, w oparciu o który to realizowane są następnie czynności podlegające opodatkowaniu. W konsekwencji możliwe jest wywiedzenie pośredniego związku pomiędzy zakwestionowanym wydatkiem a wykonywaniem czynności podlegających opodatkowaniu. Podważenie tego rodzaju związku wymagałoby obalenia argumentów skarżącej wskazujących na wykorzystanie alkoholu na potrzeby organizacji zwyczajowo przyjętych uroczystości”.
Sąd uznał, że w tej sprawie „organy nie przedstawiły wystarczających argumentów pozwalających na podważenie związku nabytego przez skarżącą alkoholu z wykonywaniem czynności opodatkowanych. (…) Nie odniesiono się bowiem do argumentów skarżącej wskazujących na to, że nabyty alkohol został wykorzystywany w ramach wigilii firmowej” (patrz: „Alkohol na firmowej wigilii z odliczeniem VAT”, DGP nr 138/2023).
Z kolei WSA w Łodzi w nieprawomocnym wyroku z 5 października 2023 r. (I SA/Łd 587/23) jasno odniósł się do idei kompleksowego świadczenia, jakim jest organizacja spotkania:
„Co prawda w świetle art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy VAT, podatek naliczony z tytułu nabycia usług noclegowych i gastronomicznych – co do zasady – nie podlega odliczeniu; ograniczenie to nie ma jednak zastosowania w sytuacji, jak w niniejszej sprawie, gdy mamy do czynienia z usługą kompleksową, kiedy to nocleg i usługa gastronomiczna jest elementem spójnej ekonomicznie usługi organizacji wydarzenia”.
Stanowisko sądu potwierdza więc możliwość odliczenia całego VAT, jeżeli firma będzie nabywać kompleksową usługę organizacji imprezy wigilijnej, której jednym z elementów będzie usługa gastronomiczna i alkohol (patrz: „Można odliczyć VAT od alkoholu, SPA i siłowni na firmowej imprezie”, DGP nr 215/2023 r.).
Należy jednak pamiętać, że w takich sprawach organy podatkowe są często innego zdania. ©℗
