Podatek od garaży zmaleje dopiero od 2025 r.

Niezgodne z konstytucją są przepisy, które nakładają na właściciela podziemnego garażu dziesięciokrotnie wyższy podatek niż od mieszkania – orzekł wczoraj Trybunał Konstytucyjny.

Odroczył jednak utratę mocy przepisów w tym zakresie do końca 2024 r. Oznacza to, że podatnicy zapłacą niższy podatek od garaży, ale dopiero od 2025 r.

Wyrok ma znaczenie dla:

• osób mających odrębną księgę wieczystą na garaż, oraz
• właścicieli udziałów w garażu wielostanowiskowym, dla którego założono odrębną księgę wieczystą (w tym wypadku właściciele udziałów mają zapewnione prawo do wyłącznego korzystania z miejsca postojowego).

Co dalej

Gdyby przepisy utraciły moc natychmiastowo, to – jak wyjaśnił sędzia sprawozdawca Jakub Stelina – groziłoby to poważnymi trudnościami dla wymiaru sprawiedliwości. Otworzyłaby się bowiem droga do wznowienia ogromnej liczby postępowań, „niemożliwej do oszacowania” – jak powiedział sędzia.

Trybunał uznał też za nieuzasadnione obniżanie dochodów gmin w trakcie roku.

Dodał natomiast, że mogą zostać wzruszone orzeczenia, w związku z którymi została złożona skarga konstytucyjna. Słowem, mogą zostać wznowione postępowania w sprawach podatników, którzy złożyli skargę do trybunału.

– Pożądane byłoby też – dodał sędzia Stelina – aby do dnia, kiedy zaskarżone przepisy stracą moc (w zakwestionowanym zakresie) ustawodawca wprowadził zmiany w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych. Przy czym – jak podkreślił – zmian wymaga cały mechanizm opodatkowania nieruchomości.

Wadliwe przepisy

TK uznał za niekonstytucyjne przepisy art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. a i lit. e ustawy o podatkach i opłatach lokalnych w zakresie, w jakim umożliwiają one traktowanie garażu w budynku mieszkalnym za budynek niemieszkalny opodatkowany wyższą stawką.

Przypomnijmy, że art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. a i lit. e ustawy określa maksymalne stawki podatku od nieruchomości odpowiednio dla budynków i ich części:

• mieszkalnych,
• pozostałych, w tym zajętych na prowadzenie odpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego.

W pierwszym przypadku maksymalna stawka w 2023 r. wynosi 1 zł za 1 mkw., a w drugim prawie dziesięciokrotnie więcej, bo 9,71 zł za 1 mkw.

Gminy stosują do garaży podziemnych w blokach mieszkaniowych tę wyższą stawkę. Uważają bowiem, że są to samodzielne lokale (o funkcji użytkowej) i nie mogą być uznane za część składową mieszkania w bloku (co pozwoliłoby na zastosowanie niższej stawki podatku).

Odrębna nieruchomość

Skargę do TK złożyli małżonkowie, którzy kupili udział w garażu wielostanowiskowym (z prawem do wyłącznego korzystania z miejsca postojowego) w tym samym budynku, w którym znajduje się ich mieszkanie.

Garaż wielostanowiskowy miał odrębną księgę, a spór z fiskusem dotyczył tego, czy w takiej sytuacji podlega on opodatkowaniu według wyższej stawki. Miało to znaczenie dla wysokości podatku należnego od małżonków.

Prezydent miasta nakazał małżonkom zapłacić podatek według stawki właściwej dla budynków i części pozostałych (tj. zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. e ustawy).

Małżonkowie uważali, że mimo formalnego wyodrębnienia garaż stanowi część budynku mieszkalnego i powinien podlegać opodatkowaniu według stawki właściwej dla budynków lub ich części mieszkalnych (art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy).

Odwołali się więc do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, ale ono utrzymało w mocy rozstrzygnięcie prezydenta. Potwierdziło, że wyodrębnienie garażu oznacza, iż nie jest on częścią składową mieszkania.

SKO powołało się też na uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z 27 lutego 2012 r., która zapadła w składzie siedmiu sędziów (sygn. akt II FPS 4/11). Z niej również wynikało, że garaż stanowiący przedmiot odrębnej własności, usytuowany w budynku mieszkalnym wielorodzinnym, podlega opodatkowaniu wyższym podatkiem – według stawki przewidzianej w art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. e ustawy.

NSA odwołał się tu do innych aktów prawnych, w szczególności do prawa budowlanego oraz prawa geodezyjnego i kartograficznego.

Na tę uchwałę powołały się również sądy I i II instancji, rozpatrując sprawę małżonków. W wyrokach z 30 stycznia 2018 r. (m.in. II FSK 88/16) sąd kasacyjny przypomniał, że w świetle art. 269 par. 1 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1634) uchwała NSA ma moc wiążącą.

Sąd podkreślił, że o opodatkowaniu garażu wyższą stawką podatku od nieruchomości decyduje jego wyodrębnienie jako samodzielnego lokalu. To umożliwia obrót udziałem w takim garażu niezależnie od obrotu lokalem mieszkalnym, a zarazem „różnicuje w zasadniczy sposób sytuację prawną powierzchni garażowej stanowiącej wraz z obiektem (budynkiem, lokalem) mieszkalnym jedną nieruchomość od będących odrębnymi nieruchomościami powierzchni garażowej i lokalu mieszkalnego”.

Niesprawiedliwy przepis

Małżonkowie uznali, że taka interpretacja przepisu narusza właściwą konstytucyjną zasadę proporcjonalności (art. 2 oraz art. 31 ust. 3 konstytucji) i równego nakładania obowiązków podatkowych (art. 32 ust. 1 konstytucji). W skardze do TK wskazali, że nawet sam NSA w swojej uchwale z 27 lutego 2012 r. zwrócił uwagę na niesprawiedliwość tych przepisów. Stwierdził bowiem, że „nieuzasadnione (niesprawiedliwe) jest, aby właściciel domu o powierzchni 300 mkw. płacił niższą stawkę za garaż znajdujący się w bryle domu jednorodzinnego niż właściciel lokalu mieszkalnego np. o powierzchni 40 mkw., który jest jednocześnie właścicielem garażu stanowiącego odrębną własność lokalową w budynku mieszkalnym wielorodzinnym”.

Szkoda, że NSA nie zauważył nasuwającego się wniosku, iż przepisy, które taką niesprawiedliwość tworzą, mogą być niezgodne z Konstytucją RP – jak wskazali małżonkowie w skardze konstytucyjnej.

Korzystny wyrok

Z ich argumentami zgodził się wczoraj Trybunał Konstytucyjny. Orzekł, że niekonstytucyjne jest zróżnicowanie stawek podatku od garaży w zależności od tego, czy garaż jest lokalem stanowiącym odrębną własność, a w konsekwencji odrębnym przedmiotem opodatkowania, czy jedynie przynależy do mieszkania.

Zgodził się z argumentacją (przedstawioną przez marszałka Sejmu), że posiadanie miejsca postojowego w podziemnym garażu wielostanowiskowym „stanowi immanentny element mieszkania”. Podobnie – dodał - dzieje się w przypadku innych rodzajów pomieszczeń przynależnych do budynku mieszkalnego, w szczególności piwnicy, strychu czy komórki, choćby nawet bezpośrednio nie przylegały one do budynku mieszkalnego lub były położone w granicach nieruchomości gruntowej poza budynkiem, w którym wyodrębniono dany lokal.

Są one opodatkowane według stawek przewidzianych dla budynków mieszkalnych, ponieważ zaspokajają podstawowe potrzeby bytowe ludzi w zakresie zamieszkiwania, mimo iż ze swej istoty nie służą do zamieszkiwania w nich – zauważył trybunał.

Podkreślił, że bez względu na to, czy garaż stanowi nieruchomość odrębną od lokalu mieszkalnego, czy jest jedynie do niego przynależny, pełni on tę samą funkcję. Sposób korzystania z garażu nie zależy przecież od jego prawno-rzeczowej natury – stwierdził TK.

TK nie podzielił wywodów zawartych w uchwale NSA z 27 lutego 2012 r. Stwierdził, że nie ma powodu, aby przepisy prawa geodezyjnego i kartograficznego, na które powołał się NSA w swojej uchwale, miały mieć zastosowanie do wyznaczania podatku od nieruchomości.

Według TK Konstytucja RP wymaga, aby klasyfikując określony obiekt dla celów podatkowych, posługiwać się definicjami zawartymi w ustawie podatkowej, a tylko wyjątkowo definicjami zawartymi w ustawach, do których przepisy podatkowe odsyłają.

– Nie można posiłkować się przesądzająco znaczeniami zawartymi w innych aktach prawnych, do których ustawa podatkowa nie odsyła – wyjaśnił sędzia Stelina.

Podkreślił, że ustawa o podatkach i opłatach lokalnych nie daje podstaw, aby dokonać podziału budynków do celów podatku od nieruchomości według kryteriów innych niż w niej wskazanych. Skoro ustawodawca nie odwołał się w niej wyraźnie do ustaw niepodatkowych, to nie wolno tego dopowiadać czy doprecyzowywać.

– Zaistniała wątpliwość nie może więc być interpretowana na niekorzyść podatnika – podkreślił sędzia sprawozdawca, powołując się na zasadę in dubio pro tributario zapisaną w art. 2a ordynacji podatkowej („Niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego rozstrzyga się na korzyść podatnika”).

Według TK garaż stanowi więc część budynku mieszkalnego, a zróżnicowanie stawek za garaż w zależności od tego, czy są one odrębną nieruchomością, czy nie, stoi w sprzeczności z przyjętym w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych kryterium ustalania stawek podatkowych. ©℗

To kolejny wyrok TK skłaniający do obszernej nowelizacji

Konsekwencje wyroku TK dotyczą nie tylko osób fizycznych, właścicieli mieszkań, lecz również spółek deweloperskich realizujących inwestycję.

W przypadku osób fizycznych wyższa stawka oznacza stosowanie stawki podatku właściwej dla „budynków pozostałych”, a więc około dziewięć razy wyższej. W przypadku spółek należało do tej pory stosować stawkę podatku dla działalności gospodarczej, a więc prawie 30 razy wyższą niż stawka dla budynków mieszkalnych. Jeżeli spółki deweloperskie nie sprzedawały wszystkich lokali lub były zainteresowane wynajmowaniem miejsc postojowych, to musiały liczyć się z drastycznie wyższym podatkiem.

Wyrok może spowodować, że spółki deweloperskie będą mocniej zainteresowane pozostawianiem miejsc postojowych w swoim majątku.

Innym skutkiem wyroku TK może być umocnienie się praktyki wyodrębniania hal garażowych jako lokali, co byłoby zgodne z orzecznictwem Sądu Najwyższego. Do tej pory praktyka była różna, również z uwagi na obciążenia podatkowe.

Wyrok zasadniczo nie daje podstaw do korekt za lata wcześniejsze, ponieważ jego moc obowiązywania została ustalona na 1 stycznia 2025 r. W praktyce można zakładać, że nowe podejście będzie obowiązywać równolegle z nową definicją budowli, którą TK wymusił na ustawodawcy w wyroku z 4 lipca 2023 r. (SK 14/21).

Biorąc pod uwagę to, że jest to już drugi wyrok TK, który wpływa na podatek od nieruchomości od 2025 r., to śmiało można powiedzieć, że rosną szanse na obszerną nowelizację ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Od dawna postulują to środowiska naukowe i doradcy podatkowi.

Warto też w szczegółach przeanalizować pisemne uzasadnienie najnowszego wyroku TK. Może ono wskazywać na dodatkowe wątki, które ustawodawca powinien wziąć pod uwagę. ©℗

orzecznictwo