Subskrybuj nas na Youtube
To będą złote żniwa dla oszustów – alarmują urzędnicy, krytykując projekt ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej. Ale część ekspertów chwali kierunek zmian.
Chodzi o projekt utworzenia Krajowej Administracji Skarbowej (KAS). W wersji z 18 stycznia 2016 r. zakłada on, że urzędy kontroli skarbowej (podobnie jak zwykłe urzędy, izby skarbowe i izby celne) przestaną istnieć jako odrębne jednostki. Innymi słowy, w ramach ujednoliconego fiskusa przestanie istnieć odrębny pion kontroli, a jego zadania zostaną przekazane administracji skarbowej oraz celno-skarbowej. I to właśnie jest błąd – uważają przedstawiciele UKS.
Pomysł jest taki, aby powstały izby administracji skarbowej, którym miałyby podlegać urzędy administracji skarbowej i celno-skarbowe. Pierwsze z nich mają zajmować się m.in. uproszczoną kontrolą, czyli sprawdzaniem prawidłowości deklaracji i zgłoszeń identyfikacyjnych, weryfikacją dokumentów przedstawionych przez podatnika, ujawnianiem opodatkowanych przychodów. Drugie mają się zajmować każdym innym rodzajem kontroli, czyli nie tylko zobowiązań podatkowych, ale też innych przepisów, np. weterynaryjnych, ochrony roślin, transportu drogowego itp.
Niezależnie od tego KAS ma zmierzać do ograniczenia zatrudnienia, nawet o 15 proc. Tak zapowiedział minister finansów Paweł Szałamacha w odpowiedzi na interpelację poselską nr 253.
Stara struktura
Za reformą opowiada się też dr Jacek Kulicki w analizie wykonanej pod koniec 2015 r. dla Biura Analiz Sejmowych. W jego przekonaniu kompetencje UKS są zbyt szerokie i wręcz rozwodnione. Ekspert przeanalizował szczegóły funkcjonowania kontroli skarbowej w latach 1992–2014 r. Zwrócił uwagę na to, że obecna struktura kontroli opiera się na rozwiązaniach opracowanych jeszcze w latach PRL i odnoszących się wręcz do tradycji międzywojennych. Zasugerował, aby zarówno sprawami dotyczącymi podatków, jak i funkcją dochodzeniowo-śledczą zajął się fiskus w ramach zreformowanej organizacji. Tym bardziej że poczynając od 1996 r. ciągle spada skala wykrytych uszczupleń podatkowych w łącznych ustaleniach kontroli skarbowej. Badanie zobowiązań podatkowych, choć uwypuklane w sprawozdaniach z pracy kontroli skarbowej, wcale nie jest jej najważniejszą funkcją – pisze ekspert w swojej analizie.
Skorzystają oszuści
/>
Przedstawiciele urzędów kontroli skarbowej są jednak przekonani, że projekt w dotychczasowym kształcie wychodzi naprzeciw oszustom podatkowym. Nie proponuje bowiem żadnego systemowego rozwiązania w zamian za likwidację dzisiejszych UKS. – Nie zastąpią ich urzędy celno-skarbowe współpracujące z funkcjonariuszami wywiadu skarbowego ani urzędy administracji skarbowej – przekonuje pracownik jednego z urzędów (prosi o anonimowość).
Pracownicy dzisiejszych UKS twierdzą, że nowe urzędy nie będą prowadzić postępowań kontrolnych, analizować setek stron dokumentów, badać ksiąg, bo nie będą miały na to czasu, ludzi ani doświadczenia.
Ich zdaniem sytuacji nie poprawi nawet zasilenie nowych urzędów dotychczasowymi pracownikami UKS, w tym doświadczonymi inspektorami.
Większość postulatów została spisana w uwagach do projektu utworzenia KAS. Najbardziej obszerne i krytyczne są autorstwa UKS w Warszawie. Zdaniem jego przedstawicieli projekt w obecnym kształcie przeczy idei uszczelnienia systemu podatkowego. W ich przekonaniu należałoby raczej utworzyć niezależny pion kontrolny w ramach administracji celno-skarbowej, z wysoko wykwalifikowaną kadrą inspektorów, którzy mogliby korzystać ze wsparcia wydziałów: analiz, informatyki, prawnego. Potrzebny jest też odrębny Wydział Postępowań Przygotowawczych – przekonują przedstawiciele warszawskiego UKS.
Krytycznie patrzą na projekt także w innych urzędach. Przykładowo w Szczecinie uważają, że w ramach KAS powinny istnieć odrębne urzędy kontroli skarbowej, specjalizujące się wyłącznie w sprawdzaniu rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania podatków. – Tylko taka struktura pozwoli nawiązać skuteczną walkę z oszustami przy zachowaniu doświadczenia, które już zdobyli zatrudnieni pracownicy – przekonują w Szczecinie.
Wszyscy od wszystkiego
Podobnego zdania jest dr hab. Dominik Gajewski, dyrektor Centrum Analiz i Studiów Podatkowych SGH. W jego przekonaniu łączenie pionów kontrolnych ze służbami celnymi stwarza ryzyko, że wszyscy będą od wszystkiego, czyli w praktyce bez koniecznej specjalizacji. A jest to niezbędne w skutecznej walce z oszustami podatkowymi. Zaniknie dzisiejsza specjalizacja – przestrzega ekspert. Zwraca uwagę, że na taki model skarbówki nie zdecydowali się ani Niemcy, ani Brytyjczycy, a jeśli gdziekolwiek zdecydowano się na jego wprowadzenie, to szybko się z tego wycofywano.
Dlatego Gajewski opowiada się za zachowaniem pionu kontroli skarbowej, a zarazem jego odpowiednim doinwestowaniem. – Dziś jest to jedyny organ wyspecjalizowany do badania dużych podatników, skomplikowanych operacji finansowych oraz działań ze strony dużych podmiotów – zauważa ekspert.
Zmiany są konieczne
Część ekspertów mniej krytycznie odnosi się do projektu utworzenia KAS. – Z wypowiedzi przedstawicieli MF nie odniosłem wrażenia, że chcą „wylać dziecko (czyli w tym wypadku kontrolę skarbową) z kąpielą” – komentuje Michał Goj, dyrektor w dziale doradztwa podatkowego w EY. Podkreśla, że celem projektu ma być utworzenie efektywnej, czyli skutecznej i niedrogiej administracji podatkowej, w której nie zamierza się rezygnować z fachowców, tylko odpowiednio wykorzystać ich doświadczenie.
Michał Goj nie upierałby się więc mocno przy pozostawieniu kontroli skarbowej jako wyodrębnionego pionu. – Nie ma jasnych przeszkód, aby inspektorzy pracujący dzisiaj w urzędach kontroli skarbowej równie dobrze wykonywali swoją pracę również w nowych strukturach – mówi.
Postępowań będzie mniej, ale będą skuteczniejsze
/>
Jednym z kluczowych powodów powołania Krajowej Administracji Skarbowej jest chęć zmniejszenia szarej strefy oraz uszczelniania systemu podatkowego, co jest realizacją zapowiedzi rządu. Przygotowywana konsolidacja zakłada przeniesienie wszystkich zadań realizowanych obecnie przez Administrację Podatkową, Kontrolę Skarbową i Służbę Celną do nowo tworzonych struktur.
Skonsolidowanie działań zapewni, że samych kontroli będzie mniej, a Krajowa Administracja Skarbowa skupi się na kontrolach skutecznych, przeprowadzanych tam, gdzie występują nieprawidłowości. To pozwoli na usprawnienie przepływu informacji, koordynację planów kontroli i ograniczenie ich liczby. Równocześnie będą one mogły obejmować szerszy zakres spraw.
Skoncentrowanie działań dotyczących zwalczania oszustw i przestępczości podatkowej w urzędzie celno-skarbowym pozwoli na sprawne przygotowanie i przeprowadzenie kontroli. Wiedza i doświadczenie zatrudnionych tam funkcjonariuszy (dotychczas rozproszonych pomiędzy poszczególne administracje: celną i administrację skarbową) pozwoli na efektywną walkę z nieprawidłowościami. Przyniesie to pozytywne skutki finansowe dla budżetu, a ponadto chronić będzie przedsiębiorców uczciwie prowadzących swoją działalność gospodarczą.