Nabywca musi m.in. prowadzić gospodarstwo przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia
PRZYPOMNIENIE: Do 31 grudnia 2015 r. art. 9 pkt 2 lit. a ustawy o PCC (stanowiący o zwolnieniu z PCC gruntów) odsyłał do przepisów ustawy z 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1381 ze zm.). Z PCC zwolnione było bowiem nabycie gruntów, które w chwili dokonania czynności (nabycia) stanowiły, tworzyły lub miały wejść w skład gospodarstwa rolnego.
Trzy warunki
Zgodnie z treścią przepisów ustawy o podatku rolnym gospodarstwo stanowiły te grunty, które:
a) miały określoną powierzchnię (przekraczały 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy),
b) zostały sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych oraz
c) nie zostały zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza.
W konsekwencji dla zwolnienia z PCC wystarczające było spełnienie wskazanych trzech warunków - przepisy nie wprowadzały bowiem wymogu prowadzenia działalności rolniczej na tych gruntach. Powodowało to, że ze zwolnienia z PCC powinny były również korzystać nabycia gruntów gospodarstw rolnych w celach inwestycyjnych. Jednak sądy i organy nie były zgodne co do takiej interpretacji przepisu, o czym świadczą m.in. wyroki NSA z 27 maja 2015 r. (sygn. akt II FSK 1615/14 oraz II FSK 1384/14).
Uzasadnienie nowelizacji
Na nadużycia związane z korzystaniem z omawianego zwolnienia przez inwestorów wielokrotnie zwracały uwagę gminy, dla których PCC stanowi dochód własny. Przykładowo w interpelacji poselskiej nr 5451 (VII kadencja) poseł Artur Dunin podkreślił, że przedstawiciele gminy Stryków wskazali na problemy związane z koniecznością zwrotu nadpłaty PCC inwestorom-nabywcom gruntów rolnych, które w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego zostały przekształcone na grunty inwestycyjne. Z treści omawianej interpelacji wynika, że w tamtym czasie (rok 2012) w celu zapobieżenia takim nadużyciom rozważane było dokonanie zmian w ustawie o podatku rolnym. Modyfikacja przepisów tej ustawy miała polegać na nieuznawaniu za grunty tworzące gospodarstwo rolne gruntów, które w obowiązującym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego zostały przeznaczone na cele nierolnicze lub nieleśne w rozumieniu przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Jednak planowana nowelizacja w tym zakresie nigdy nie weszła w życie.
CEL ZMIANY: Ustawodawca dostrzegając wspomniane nadużycia, zdecydował się na zmianę powyższej regulacji, polegającą na istotnej modyfikacji zwolnienia z PCC z tytułu nabycia własności nieruchomości stanowiących gospodarstwo rolne lub jego część. Od 1 stycznia 2016 r. zwolnieniu z PCC podlega sprzedaż własności gruntów stanowiących gospodarstwo rolne w rozumieniu ustawy o podatku rolnym, wraz z będącymi ich częścią składową drzewami i innymi roślinami, pod warunkiem że:
a) w wyniku dokonania czynności zostanie utworzone lub powiększone gospodarstwo rolne, a powierzchnia gospodarstwa rolnego utworzonego lub powstałego w wyniku powiększenia będzie nie mniejsza niż 11 ha i nie większa niż 300 ha oraz PRZYKŁAD 4, S. C6
b) gospodarstwo to będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia. PRZYKŁAD 5 , S. C6
Od 1 stycznia 2016 r. istotnemu ograniczeniu uległ katalog rodzaju umów dających prawo do zwolnienia z PCC w przypadku przenoszenia własności gospodarstwa rolnego. Obecnie na zwolnienie mają szansę (jeżeli spełnią pozostałe warunki zwolnienia) jedynie ci podatnicy, którzy dokonują przeniesienia własności gospodarstwa rolnego w drodze umowy sprzedaży.
Obecnie dla skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania konieczne jest nabycie gruntów stanowiących gospodarstwo rolne w celu kontynuowania prowadzenia gospodarstwa przez kolejne 5 lat.
CEL ZMIANY: Wprowadzając taki warunek, ustawodawca uniemożliwił korzystanie ze zwolnienia deweloperom, którzy kupują grunty z zamiarem przeznaczenia ich pod inwestycje pozarolnicze.
Powstaje jednak pytanie, czy w momencie nabycia można i trzeba uprawdopodobnić, że będzie się prowadzić gospodarstwo przez kolejne 5 lat. Kolejne pytanie to kwestia dowodów. Ustawodawca nie wskazał bowiem, w jaki sposób, za pomocą jakich dokumentów trzeba udowodnić prowadzenie gospodarstwa przez 5 lat. Wydaje się, że w takim wypadku dowód będzie mogło stanowić wszystko, co pomoże stwierdzić, czy ten warunek został spełniony. Tym samym w przypadku skorzystania z omawianego zwolnienia warto gromadzić dokumenty potwierdzające prowadzenie gospodarstwa rolnego. Przykładowo mogą to być deklaracje na podatek rolny czy faktury potwierdzające nabycie sprzętów rolniczych niezbędnych w toku prowadzenia gospodarstwa.
Należy podkreślić, że w przypadku zmiany przeznaczenia nabytych gruntów przed upływem 5 lat konieczne będzie zapłacenie podatku wraz z odsetkami. W sytuacji gdy nabywca ma wątpliwości, czy będzie prowadził gospodarstwo rolne przez kolejne 5 lat, warto przeanalizować, czy zapłacenie PCC i jego ewentualny zwrot nie byłoby bardziej opłacalne niż późniejsza zapłata podatku wraz z dodatkową kwotą odpowiadającą należnym odsetkom.
Zwolnienie jako pomoc de minimis
Przepisy obowiązujące do 31 grudnia 2015 r. nie wskazywały, że zwolnienie z PCC dla przeniesienia własności nieruchomości stanowiących gospodarstwo rolne powinno być uznawane za pomoc de minimis.
Zgodnie z rozporządzeniem Komisji (UE) nr 1408/2013 z 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis w sektorze rolnym taka pomoc w odniesieniu do jednego przedsiębiorcy nie powinna przekroczyć 15 tys. euro w okresie trzech lat obrotowych. Dodatkowo zostały ustalone limity pomocy udzielanej przez poszczególne kraje. W przypadku Polski wynosi on 225 700 000 euro, co oznacza, że łączna kwota pomocy de minimis przyznanej w okresie trzech lat podatkowych przez Polskę przedsiębiorstwom prowadzącym działalność rolniczą nie może przekroczyć tej kwoty. W przypadku przekroczenia limitu konieczne jest zgłoszenie faktu udzielenia pomocy Komisji Europejskiej. Zgodnie z art. 108 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, jeżeli KE uzna, że przyznana pomoc zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji bądź że jest nadużywana, zdecyduje o jej zniesieniu lub zmianie.
WAŻNE Dla skorzystania ze zwolnienia konieczne jest prowadzenie gospodarstwa rolnego przez kolejne 5 lat.
! Od 1 stycznia 2016 r. korzystanie ze zwolnienia przy przeniesieniu własności nieruchomości stanowiących gospodarstwo rolne będzie stanowić pomoc de minimis w rolnictwie.
PRZYKŁAD 4
Nie każdy rolnik skorzysta ze zwolnienia
Piotrek, Paweł, Lucjan i Fryderyk są rolnikami we wsi Szamotuły. Fryderyk postanowił sprzedać rodzinne gospodarstwo, aby móc podróżować po świecie. 15 ha jego ziemi zostanie zakupione w równych częściach przez Piotrka, Pawła i Lucjana. W konsekwencji ich gospodarstwa rolne powiększą się odpowiednio do 10 ha, 304 ha oraz 100 ha. Ze zwolnienia z PCC będzie mogła korzystać jedynie sprzedaż gruntów na rzecz Lucjana, ponieważ w wyniku nabycia tych gruntów jego powiększone gospodarstwo będzie miało powierzchnię nie mniejszą niż 11 ha i nie większą niż 300 ha.
PRZYKŁAD 5
Zakup działki rolnej przez dewelopera
Deweloper 20 stycznia 2016 r. dokonał zakupu działki rolnej pod przyszłą budowę osiedla mieszkaniowego. Powyższa transakcja, zgodnie z art. 9 ust. 2 lit. a ustawy o PCC obowiązującym od 1 stycznia 2016 r., nie będzie mogła skorzystać ze zwolnienia z PCC, ponieważ deweloper nie nabył nieruchomości w celu prowadzenia działalności rolniczej na tym gruncie, a w celu wybudowania na tym terenie w przyszłości osiedla mieszkaniowego, co w żaden sposób nie wpisuje się w zakres wykonywania działalności rolniczej.
Tabela 2. Porównanie przepisów w ustawie o PCC
Do 31 grudnia 2015 r. Od 1 stycznia 2016 r.
Art. 9a pkt 2Zwalnia się od podatku:przeniesienie własności nieruchomości lub ich części, wraz z częściami składowymi, z wyjątkiem budynków mieszkalnych lub ich części znajdujących się na obszarze miast, w drodze umów:a) sprzedaży,b) dożywocia,c) o dział spadku - w części dotyczącej spłat lub dopłat,d) o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat,e) darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,f) zamiany - do wysokości wartości rynkowej nieruchomości wraz z jej częściami składowymi,g) (uchylona)pod warunkiem, że w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, w chwili dokonania czynności, nabyte grunty stanowią gospodarstwo rolne albo utworzą gospodarstwo rolne lub wejdą w skład gospodarstwa rolnego będącego własnością nabywcy. Art. 9a pkt 2Zwalnia się od podatku sprzedaż własności gruntów, stanowiących gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, wraz z będącymi ich częścią składową drzewami i innymi roślinami, pod warunkiem że w wyniku dokonania czynności zostanie utworzone lub powiększone gospodarstwo rolne, a powierzchnia gospodarstwa rolnego utworzonego lub powstałego w wyniku powiększenia będzie nie mniejsza niż 11 ha i nie większa niż 300 ha oraz gospodarstwo to będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia; zwolnienie to stanowi pomoc de minimis w rolnictwie, o której mowa w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 1408/2013 z 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis w sektorze rolnym (Dz.Urz. UE z 2013 r. L 352, s. 9).
Patrycja Jefimiuk supervisor, doradca podatkowy w TPA Horwath
Monika Sołtysiak starszy konsultant, doradca podatkowy w TPA Horwath