Zasada rozstrzygania wątpliwości prawnych na korzyść podatników, wyższe odsetki od zaległości podatkowych dla nierzetelnych podatników VAT, modyfikacja zasad dotyczących interpretacji podatkowych i pełnomocnictw – to jedne z najważniejszych zmian, które obowiązują od 1 stycznia.
ikona lupy />
Czego dotyczą zmiany w ordynacji podatkowej / Dziennik Gazeta Prawna
Najbardziej podatnicy czekali na nową zasadę rozstrzygania wątpliwości prawnych na ich korzyść (in dubio pro tributario). Ostatecznie w życie weszła pierwotna propozycja prezydenta Bronisława Komorowskiego, a więc nowy art. 2a. Zgodnie z nim niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego są rozstrzygane na korzyść podatnika. Przepis jest jednak sformułowany w taki sposób, że pozostawia pole do interpretacji. Przykładowo nie precyzuje, co należy rozumieć pod sformułowaniem „niedające się usunąć wątpliwości”. Eksperci mieli również wątpliwości dotyczącego tego, kto jest adresatem nowej zasady. Wyjaśnił to dopiero minister finansów w interpretacji ogólnej z 29 grudnia 2015 r. (nr PK4.8022.44.2015), którą szczegółowo przedstawiamy poniżej.
Stawki od zaległości
Od 1 stycznia zmieniły się stawki odsetek od zaległości podatkowych. W miejsce dotychczasowych dwóch – podstawowej i obniżonej (8 proc. w skali roku i 6 proc.) zostały wprowadzone trzy: podstawowa (8 proc.), obniżona (4 proc. – 50 proc. podstawowej) i podwyższona (12 proc. – 150 proc. podstawowej). Stawka obniżona dotyczy podatników, którzy skorygują deklarację w ciągu 6 miesięcy, a stawka podwyższona – podatników VAT, akcyzy oraz dłużników celnych. Będzie ona jednak stosowana w przypadku, gdy podatnicy ci zaniżą zobowiązanie o ponad 25 proc. kwoty należnej (lub zawyżą kwotę nadpłaty lub zwrotu podatku) i o więcej niż pięciokrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Dzięki tym zmianom podatnicy prawidłowo rozliczający się z fiskusem, którzy szybko wychwycą błędy w swoich rozliczeniach, zapłacą niższe odsetki. Z kolei podatnicy VAT, akcyzy i celni będą mogli zostać obciążeni wyższymi kwotami. Eksperci zwracają uwagę, że zostaną nimi obciążeni nie tylko nierzetelnie rozliczający VAT, ale również ci, którzy po prostu spóźnią się ze złożeniem korekt.
Interpretacja inaczej
Wiele zmian dotyczy wydawania interpretacji indywidualnych. Przede wszystkim podatnik nie otrzyma jej, jeśli zakres jego wniosku pokrywa się z wydaną już interpretacją ogólną. Dyrektor izby skarbowej wyda w takim przypadku podatnikowi jedynie potwierdzenie, że może zastosować interpretację ogólną. Eksperci przyznają, że nie jest to korzystne dla podatników rozwiązanie, zwłaszcza jeśli podatnik nie będzie zgadzał się co do tego, że jego wniosek dotyczy identycznego problemu, który został rozstrzygnięty w interpretacji ogólnej.
Korzystną zmianą jest natomiast możliwość złożenia wspólnego wniosku o interpretację indywidualną przez wszystkie podmioty uczestniczące w danej transakcji, np. sprzedawcę i nabywcę nieruchomości.
Nowością jest również możliwość uzyskania interpretacji przez zamawiających w przetargach oraz podatkową grupę kapitałową. Możliwość uzyskiwania interpretacji przez organizatora przetargu wyeliminuje problemy, jakie miały np. firmy, które realizowały różnego rodzaju inwestycje. Teraz organizujący przetarg może się upewnić co do swojego stanowiska, a wydana interpretacja będzie chronić firmę realizującą zamówienie.
Korzystna dla podatników jest również zmiana pozwalająca wystąpić do organu (telefonicznie albo e-mailowo) o informację, czy już wydał interpretację indywidualną oraz jakie jest rozstrzygnięcie (pozytywne czy negatywne). Jest to efekt zaleceń Trybunału Konstytucyjnego, sformułowanych w postanowieniu z 29 października 2014 r. (sygn. akt S 5/14). TK wskazał na potrzebę urzędowego informowania podatników o tym, że w ich sprawie została wydana interpretacja (sporządzona i podpisana) i czy jest ona dla nich pozytywna, czy negatywna. Taka informacja powinna – zdaniem trybunału – być udzielana podatnikom przed upływem trzymiesięcznego terminu. Co więcej, w tym terminie powinna ona dotrzeć do adresata.
Ponadto nowe uprawnienia w zakresie interpretacji otrzymali wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta lub marszałek województwa. Mogą oni zmienić wydaną przez siebie interpretację indywidualną, uchylić ją i stwierdzić jej wygaśnięcie. Mogą też zmienić lub uchylić postanowienie o stwierdzeniu, że do stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego ma zastosowanie interpretacja ogólna. Nowelizacja usunęła więc wątpliwości co do możliwości zmiany lub uchylenia przez gminne organy podatkowe wydanej przez siebie interpretacji indywidualnych (w zakresie podatków lokalnych). Do końca 2015 r. resort finansów twierdził, że wójt, burmistrz lub prezydent miasta mają takie uprawnienie, ale przeciwnego zdania były sądy (np. WSA w Krakowie, wyrok z 18 maja 2015 r., sygn. akt I SA/Kr 469/15).
Modyfikacja procedur
Podatnicy, którzy składają korekty deklaracji podatkowych, nie muszą już dołączać do nich uzasadnienia. Zdaniem ekspertów jest to uproszczenie dla podatników. Radzą jednak aby w bardziej skomplikowanych przypadkach dołączać taki dokument do korekty, bo dzięki niemu organ może odstąpić od wszczęcia kontroli lub postępowania podatkowego.
Od 1 stycznia organy mają również swobodę w wyborze metod szacowania. Nie muszą, jak to było do końca 2015 r., stosować metod wymienionych wprost w art. 23 par. 3 ordynacji ani brać ich pod uwagę w pierwszej kolejności. W szacowaniu podstawy opodatkowania organ podatkowy będzie miał więc swobodę, co ułatwi mu zadanie.
Zmiany w VAT a właściwość urzędu skarbowego w 2016 roku
Zmiany w VAT a właściwość urzędu skarbowego w 2016 roku

Zobacz również
Zmianą korzystną dla fiskusa jest też rozszerzenie obowiązku przedkładania organowi tłumaczeń dokumentacji na język polski. Do końca roku taki obowiązek dotyczył jedynie kontroli podatkowych, a od 2016 r. został rozciągnięty również na postępowania podatkowe. Zdaniem ekspertów może to spowodować wzrost kosztów po stronie przedsiębiorców.
Podobna zmiana dotyczy oświadczeń o stanie majątkowym. Do końca 2015 r. organy mogły ich żądać jedynie w trakcie kontroli podatkowych, teraz mogą również w postępowaniach podatkowych. Organ może jednak wymagać oświadczenia od podatnika, pod warunkiem że zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że osoba nie ujawniła wszystkich obrotów lub przychodów, które mają znaczenie dla określenia lub ustalenia zobowiązania podatkowego. Eksperci przyznają, że zmiana ta skróci drogę do żądania oświadczeń od podatników. Będzie ona miała zastosowanie głównie w postępowaniach w sprawie nieujawnionych źródeł przychodów.
Kary dla podatników
Rozszerzony też został katalog przypadków, w których organ może nałożyć na podatnika karę porządkową (może ona wynieść maksymalnie 2800 zł). Podatnik będzie mógł ją otrzymać, jeśli zostanie prawidłowo wezwany przez organ podatkowy, a mimo to nie złoży w terminie wyjaśnień, zeznań, nie okaże przedmiotu oględzin, nie przedłoży tłumaczenia dokumentacji obcojęzycznej lub bezzasadnie odmówi udziału w innej czynności, nie okaże ksiąg rachunkowych i dowodów księgowych lub nie przedstawi ich w wyznaczonym terminie.
Organ będzie mógł ukarać nie tylko stronę postępowania (podatnika) czy jego pełnomocnika, lecz także np. członków zarządu i wspólników.
Pełnomocnictwa ogólne
Nowelizacja wprowadziła także trzy kategorie pełnomocnictw: ogólne, szczególne i do doręczeń. Wszystkie można składać elektronicznie, a nie tylko na papierze, do akt sprawy. Ogólne, które zacznie obowiązywać od 1 lipca 2016 r., upoważni do działania we wszystkich sprawach podatkowych oraz w innych należących do właściwości organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej. Dotychczas takiego pełnomocnictwa brakowało podatnikom.
Co więcej, pełnomocnictwa ogólne będą gromadzone w informatycznym Centralnym Rejestrze Pełnomocnictw Ogólnych i dostępne dla wszystkich organów: podatkowych, samorządowych (wójt, burmistrz, prezydent miasta) i kontroli skarbowej. Przepisy dotyczące rejestru również wejdą w życie od 1 lipca.
Jednolity plik kontrolny
Od 1 lipca zaczną również obowiązywać przepisy dotyczące jednolitego pliku kontrolnego. Będzie to standard, w którym zapisane będą dane z ksiąg podatkowych. Dziś każda firm może stosować dowolny standard plików, co utrudnia pracę organom podatkowym kontrolującym księgi. Zmiany od 1 lipca obejmą tylko największych przedsiębiorców. Małe i średnie firmy będą musiały sporządzać księgi w ustandaryzowanym formacie dopiero po 30 czerwca 2018 r. Ministerstwo Finansów opublikowało na swoich stronach testową wersję, do której uwagi można zgłaszać do 26 stycznia 2016 r. Wersja ostateczna na zostać opublikowana 1 marca 2016 r.