Zasadniczo dochód z umorzenia udziałów (akcji) lub z ich odpłatnego zbycia na rzecz spółki w celu umorzenia uzyskany przez osobę prawną stanowi dla niej dochód z udziału w zyskach osób prawnych. Ustawodawca przewidział jednak wyjątek od tej reguły. Kiedy dochód z umorzenia nie jest dochodem z udziału w zyskach osób prawnych i jakie są tego konsekwencje?
Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o CIT dochód z umorzenia udziałów (akcji) lub z ich odpłatnego zbycia na rzecz spółki w celu umorzenia stanowi dochód z udziału w zyskach osób prawnych. Dochód opodatkowany jest według 19-proc. stawki, a podatek pobiera spółka dokonująca wypłaty wynagrodzenia tytułem umorzenia. Przy spełnieniu określonych warunków dochód taki może korzystać ze zwolnienia z opodatkowania na postawie art. 22 ust. 4 ustawy o CIT lub w z preferencyjnej stawki podatku - w przypadku wypłat na rzecz podatników z siedzibą w kraju, z którym Polska zawarła umowę w sprawie unikania podwójnego opodatkowania.
Niekiedy dochód z umorzenia nie stanowi jednak dochodu z udziału w zyskach osób prawnych. Zgodnie z art. 10 ust. 1b ustawy o CIT przepisów, na podstawie których dochód z umorzenia stanowi dochód z udziału w zyskach osób prawnych, nie stosuje się przy umorzeniu udziałów (akcji) objętych za wkład niepieniężny w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Przepis nie precyzuje, czy dotyczy on udziałów (akcji) pierwotnie objętych za określony wkład niepieniężny, bez względu na sposób ich nabycia przez podatnika, u którego są umarzane, czy dotyczy tylko podatników, którzy nabyli udziały w drodze ich objęcia za określony wkład niepieniężny i teraz je umarzają. W praktyce nie ma wątpliwości, że dotyczy on tej drugiej sytuacji.
Kwalifikacja dochodu z umorzenia do dochodów rozliczanych na zasadach ogólnych rodzi określone konsekwencje. Spółka wypłacająca wynagrodzenie z tytułu umorzenia udziałów (akcji) objętych za wkład w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części nie pełni obowiązków płatnika. To podatnik musi rozliczyć uzyskany w wyniku tej transakcji dochód. Z jednej strony podatnik nie ma prawa do skorzystania ze zwolnienia od opodatkowania przewidzianego w art. 22 ust. 4 ustawy o CIT, z drugiej - dla podatników z siedzibą za granicą może to oznaczać (chociaż nie zawsze) brak obowiązków związanych z rozliczeniem podatku dochodowego w Polsce. Ważne, by czujności podatnika nie uśpił fakt, że czynności umorzenia udziałów (akcji) lub ich nabycie w celu umorzenia, które różnie są traktowane z perspektywy podatkowej, niczym się nie różnią z formalnego punktu widzenia.
dr JANUSZ MARCINIUK
doradca podatkowy, Marciniuk i Wspólnicy