Otrzymanie darowizny wiąże się z koniecznością zapłaty podatku o spadków i darowizn. Wyjaśniamy, kiedy trzeba go zapłacić, jaka jest jego wysokość, czym są kwoty wolne od podatki i ile wynoszą, a także kiedy można skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania.

rozwiń ›

Kto musi płacić podatek od darowizny?

Obowiązek taki mają osoby fizyczne, które otrzymały darowiznę o wartości przekraczającej kwotę wolną od podatku.Przy nabyciu darowizny obowiązek podatkowy powstaje, co do zasady, z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia.

W przypadku niezgłoszonej do opodatkowania darowizny obowiązek podatkowy powstaje:

  • z chwilą sporządzenia pisma, gdy darowiznę taką stwierdzono następnie pismem,
  • z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli.

Grupy podatkowe w podatku od spadków i darowizn

Zasady opodatkowania darowizny uzależnione są od tego, do której grupy podatkowej należy spadkobierca.

I grupa podatkowa:

  • małżonek,
  • wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie),
  • zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki),
  • pasierb,
  • ojczym,
  • macocha,
  • rodzeństwo,
  • teściowie,
  • zięć, synowa.

II grupa podatkowa:

  • zstępni rodzeństwa (np. dzieci siostry, wnuki brata),
  • rodzeństwo rodziców (np. ciotki, wujowie),
  • zstępni i małżonkowie pasierbów,
  • małżonkowie rodzeństwa,
  • rodzeństwo małżonków,
  • małżonkowie rodzeństwa małżonków,
  • małżonkowie innych zstępnych (np. mąż wnuczki).

III grupa podatkowa:

  • pozostali nabywcy.

Warto wiedzieć, że od 27 października 2020 r. przepisy ustawy ustawa o podatku od spadków i darowizn jako zstępnych traktują również osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, o których mowa w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, a jako wstępnych odpowiednio - osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Ważne

Ważne!

Przy obliczaniu kwoty wolnej od podatku sumuje się wartość rynkową otrzymanej darowizny z wartością rzeczy i praw majątkowych nabytych przez obdarowanego od tej samej osoby (np. tytułem darowizny, nieodpłatnego zniesienia współwłasności) w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło nabycie ostatniej darowizny.

Nowe kwoty wolne od podatku

Z dniem 1 lipca weszła w życie ustawa z dnia 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja wprowadziła nowe kwoty wolne od podatku, który przypadałby do zapłaty w przypadku otrzymania darowizny. Tak jak dotychczas, limity uzależnione są od przynależności do danej grupy podatkowej, jednak w istotny sposób zmienia się ich wysokość.

Po nowelizacji kwoty wolne od podatku wynoszą:

  • I grupa podatkowa – 36.120 zł;
  • II grupa podatkowa- 27.090 zł;
  • III grupa podatkowa – 5.733 zł.

Jak obliczyć podatek od spadku i darowizny? Skale podatkowe

Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według skal podatkowych określonych w § 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 czerwca 2023 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz.U. z 2023 r. poz. 1226), które weszło wżycie dnia 30 czerwca 2023 r. Wysokość obowiązujących aktualnie skal podatkowych wskazana została w poniższej tabeli.

Tabela: Stawki podatku od spadku i darowizn

Kwoty nadwyżki w zł Podatek wynosi
ponad do
1) od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej
11 833 3%
11 833 23 665 355 zł i 5% od nadwyżki ponad 11 833 zł
23 665 946 zł 60 gr i 7% od nadwyżki ponad 23 665 zł
2) od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej
11 833 7%
11 833 23 665 828 zł 40 gr i 9% od nadwyżki ponad 11 833 zł
23 665 1893 zł 30 gr i 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł
3) od nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej
11 833 12%
11 833 23 665 1420 zł i 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł
23 665 3313 zł 20 gr i 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł

Termin płatności podatku od spadków i darowizn wynosi 14 dni od dnia doręczenia podatnikowi decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość podatku.

Zgłoszenie darowizny

Aby skorzystać ze zwolnienia od podatku, trzeba spełnić następujące warunki:

  • w ciągu 6 miesięcy od dnia nabycia darowizny należy zgłosić nabyte rzeczy lub prawa majątkowe (na formularzu SD -Z2) właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego,

a w przypadku darowizny środków pieniężnych należy dodatkowo:

  • udokumentować ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek bankowy prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym (jeżeli wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę wolną od podatku).

Obowiązek zgłoszenia nabycia majątku w drodze darowizny nie obejmuje przypadków, gdy:

  • wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty wolnej od podatku 36 120 zł. Wcześniej kwota wolna wynosiła 10 434 zł,
  • nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego.

Ważne

Ważne!

Jeżeli nabycie w drodze darowizny własności rzeczy lub praw majątkowych nie zostanie zgłoszone w ciągu 6 miesięcy lub obdarowany nie udokumentuje otrzymania środków pieniężnych w powyższy sposób, wówczas nabycie darowizny podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Zwolnienia dla najbliższej rodziny

Przy nabyciu rzeczy lub praw majątkowych w drodze darowizny przez małżonka, zstępnych (dzieci, wnuków, prawnuków), wstępnych (rodziców, dziadków), pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, obdarowany może skorzystać z całkowitego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn.

Zgłoszenie nie tylko na druku SD-Z2

W piśmie do Rzecznika Praw Obywatelskich z 24 marca 2022 r. Minister Finansów poinformował, że podziela w całości pogląd RPO, zgodnie z którym „ustanowiony wymóg zgłoszenia nabycia na określonym formularzu należy uznać jedynie za wymóg natury technicznej, mający na celu ułatwienie organom i podatnikom dokonania stosownego zgłoszenia zapewniającego uzyskanie niezbędnych informacji potrzebnych do zwolnienia.”

Jak wskazał Minister Finansów wzór formularza o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych (SD-Z2) został określony, w drodze rozporządzenia, przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, w celu ułatwienia podatnikom skorzystania z tego zwolnienia i jaki zakres danych powinien być zawarty w zgłoszeniu.

Minister Finansów podkreślił też, że ustawodawca określając zwolnienie dla najbliższej rodziny z podatku od spadków i darowizn nie wskazał, że warunkiem koniecznym dla skorzystania z tej preferencji podatkowej jest dokonanie zgłoszenia wyłącznie na formularzu SD-Z2.

Dlatego, zdaniem Ministra Finansów, niedopuszczalne jest, aby organy podatkowe odmawiały prawa do zwolnienia, gdy podatnik dokona zgłoszenia rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w innej formie, niż na formularzu SD-Z2, w tym jeśli dokona zgłoszenia na piśmie lub do protokołu.

Podstawa prawna:

  • Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o spadków i darowizn (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 1043 ze zm.),
  • Ustawa z dnia 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1059),
  • Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 czerwca 2023 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz.U. z 2023 r. poz. 1226).