Liczba kontroli fiskusa rośnie. Statystyki potwierdzają skuteczność

Maleje liczba postępowań podatkowych wszczynanych po zakończonych kontrolach w zakresie VAT. Rośnie za to liczba samych kontroli w zakresie tego podatku i wpłat pokontrolnych.

Tak wynika ze statystyk udostępnionych redakcji DGP przez Ministerstwo Finansów oraz z odpowiedzi MF udzielonych 5 lipca br. na interpelację poselską nr 41754 oraz 7 kwietnia br. na interpelację poselską nr 39910.

Statystyki przekazane redakcji DGP oraz w odpowiedzi na interpelację dotyczą wyłącznie kontroli podatkowych (prowadzonych przez urzędy skarbowe) i wszczętych w ślad za nimi postępowań podatkowych.

Wynika z nich, że w 2022 r. urzędy skarbowe zakończyły ponad 10 tys. kontroli podatkowych w zakresie VAT i wszczęły po nich 6640 postępowań podatkowych. Dla porównania w 2020 r. podobnych kontroli zakończono 8080, ale równolegle wszczęto aż 7592 postępowania wymiarowe.

Natomiast odpowiedź na interpelację poselską nr 39910 obejmuje również dane o kontrolach celno-skarbowych prowadzonych przez urzędy celno-skarbowe na podstawie ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 615 ze zm.).

Jedne i drugie statystyki potwierdzają rosnącą skuteczność działań fiskusa.

– Powodów malejącej liczby postępowań podatkowych wszczynanych po zakończonej kontroli może być kilka. Zapewne część kontrolowanych podatników zgadza się z ustaleniami z kontroli, koryguje rozliczenia i wpłaca podatek. Nie ma więc potrzeby wszczynania postępowania podatkowego, co niewątpliwie należy uznać za sukces skarbówki – komentuje Daniel Więckowski, doradca podatkowy i partner w LTCA.

Sześć miesięcy

Przypomnijmy, że postępowania podatkowe są prowadzone na podstawie art. 165–171 ordynacji podatkowej i kończą się wydaniem decyzji wymiarowej o wysokości dochodu do opodatkowania lub straty. Taka decyzja może być podważona przez organ odwoławczy (izbę administracji skarbowej), a następnie przez sądy administracyjne obu instancji.

Przy czym – jak podkreśla MF – nie każde postępowanie podatkowe wiąże się z ustaleniami kontroli podatkowej i nie każda kontrola wiąże się z postępowaniem podatkowym (patrz: ramka).

Zarówno naczelnik urzędu skarbowego, jak i naczelnik urzędu celno-skarbowego mają sześć miesięcy od zakończenia kontroli na wszczęcie postępowania podatkowego, co wynika z art. 165b ordynacji podatkowej oraz art. 94 ustawy o KAS, który odsyła do przepisu z ordynacji.

– Niewykluczone, że jest to pewnym wytłumaczeniem dla malejącej liczby postępowań podatkowych w zakresie VAT. Jeśli uwzględnimy półroczny termin na wszczęcie postępowania, to przedstawione przez MF statystyki mogą być odbiciem mniejszej liczby kontroli podatkowych i celno-skarbowych zakończonych w pandemicznych latach 2020–2021 – zauważa Jakub Warnieło, szef zespołu postępowań podatkowych i sądowoadministracyjnych w MDDP.

Ponadto – na co wskazuje Daniel Więckowski – statystyki pokazują, że Krajowa Administracja Skarbowa już w ubiegłym roku wróciła na dobre do kontrolowania rozliczeń VAT.

– Kontroli zarówno podatkowych, jak i celno-skarbowych jest coraz więcej, a postępowań podatkowych relatywnie mniej. Półroczne przesunięcie pomiędzy zakończeniem kontroli a rozpoczęciem postępowania podatkowego nie może być tego jedynym wytłumaczeniem – uważa ekspert.

Budżet dostaje więcej

Dane udostępnione przez MF nie mówią nic o wpłatach podatku wskutek zakończonych przez urzędy skarbowe kontroli podatkowych.

Znamy natomiast dane o wpłatach po kontrolach prowadzonych przez urzędy celno-skarbowe. Ze statystyk wynika, że wpłaty rosną, podobnie jak liczba samych kontroli. O ile jeszcze w 2019 r. tych ostatnich było 1544, to w 2022 r. już 2721. W tym czasie pokontrolne wpłaty do budżetu wzrosły ponaddwukrotnie – z 326 mln zł do 706 mln zł.

– Realne wpływy do budżetu to zdecydowanie najważniejszy miernik efektywności działań fiskusa – komentuje Daniel Więckowski.

Jak zauważa Przemysław Antas, radca prawny i partner w firmie doradczej Ontilo, wielu kontrolowanych woli zapłacić kwoty wynikające z decyzji chociażby po to, aby uniknąć coraz wyższych odsetek za zaległości podatkowe.

Jednak większa efektywność nie musi być jedynym wytłumaczeniem wzrostu kwot wpłacanego podatku.

– Organy podatkowe często wraz z upoważnieniem do rozpoczęcia kontroli wręczają decyzję o zabezpieczeniu majątkowym. Wpływy do budżetu rosną w ten sposób nie tylko na podstawie dobrowolnej korekty rozliczeń – podkreśla Daniel Więckowski.

Nie działają na ślepo

Eksperci podkreślają, że fiskus nie działa na ślepo, coraz sprawniej wykorzystuje narzędzia analityczne.

– Kontrolujący najczęściej wiedzą, kogo kontrolować i w jakim zakresie – mówi Jakub Warnieło. To mogłoby tłumaczyć malejącą kwotę nieprawidłowości wykrytych przez urzędników.

O ile jeszcze w 2019 r. kontrole podatkowe w zakresie VAT wykryły nieprawidłowości na prawie 3,8 mld zł, to w 2022 r. już tylko na niewiele ponad 2,5 mld zł. Podobny trend widać w kontrolach prowadzonych przez UCS-y. W przedpandemicznym roku 2019 wykryły one nieprawidłowości w VAT na ponad 7,5 mld zł, a w 2022 r. na ok. 3,6 mld zł.

– Jeśli jednak wziąć pod uwagę wspomnianą wyższą kwotę wpłat pokontrolnych przez samych podatników i rosnące wpływy z VAT, których nie można wytłumaczyć wyłącznie inflacją oraz efektem uszczelnienia przepisów, to można zaryzykować stwierdzenie, że KAS przestała „pompować” statystyki wykrytych nieprawidłowości, a skupiła się na realnych efektach, czyli faktycznych wpływach z kontroli – podsumowuje Jakub Warnieło.

Przypomnijmy, że wpływy z VAT wzrosły z poziomu 181 mld zł w 2019 r. do ponad 230 mld zł w 2022 r.©℗