Od 1 lipca br. 3,5-krotnie wzrosną kwoty wolne od podatku od spadków i darowizn dla osób z bliższej i dalszej rodziny. Przepisy nie będą natomiast określać limitów zbiorczych.

Zmiany wprowadzi SLIM VAT 3, czyli nowelizacja z 26 maja 2023 r. ustawy o VAT oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1059). Chociaż dotyczy ona głównie VAT (patrz strona B5), to są w niej też zmiany w zakresie podatku od spadków i darowizn.

Przypomnijmy, że również 1 lipca br. wejdzie w życie ustawa deregulacyjna (Dz.U. z 2023 r. poz. 803). Zakłada ona nie tylko 3,5-krotne podwyższenie wszystkich kwot wolnych, lecz także wprowadzenie limitów zbiorczych, czyli kwot wolnych w przypadku darowizn od więcej niż jednej osoby.

Sejm jednak postanowił wycofać się z limitów zbiorczych – poprzez przyjęcie w ustawie SLIM VAT 3 zmian w ustawie o podatku od spadków i darowizn. A zatem przepisy z ustawy SLIM VAT 3 unieważnią zmiany wprowadzone ustawą deregulacyjną.

Nowe limity

Co więc faktycznie zmieni się od 1 lipca br.? Tylko kwoty wolne od podatku od spadków i darowizn otrzymanych od jednej osoby. Opodatkowane będzie więc nabycie własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:

  • 36 120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
  • 27 090 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
  • 5733 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

W każdym przypadku kwota zwolnienia dotyczy spadków i darowizn otrzymanych od jednej osoby w okresie pięciu lat poprzedzających rok otrzymania ostatniej darowizny. Nowe limity będą dotyczyć tylko spadków i darowizn otrzymanych po 30 czerwca br. Zgodnie bowiem z przepisem przejściowym (tj. art. 28 ustawy SLIM VAT 3) do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, które nastąpiło przed 1 lipca br., będą miały zastosowanie dotychczasowe przepisy, czyli dotychczasowe limity (patrz: tabela).

Jak liczy się te pięć lat

– Przy obliczaniu pięcioletniego okresu dla darowizn i spadków otrzymanych po 30 czerwca br. należy wziąć pod uwagę lata wstecz – wyjaśnia Małgorzata Samborska, doradca podatkowy, partner w Grant Thornton. Co więcej, jak podkreśla ekspertka, chodzi o lata kalendarzowe przed rokiem otrzymania darowizny, a nie liczone od konkretnej daty otrzymania darowizny. Oznacza to, że jeżeli podatnik otrzyma darowiznę np. w sierpniu br., to aby sprawdzić, czy nie przekroczył nowych limitów, musi zsumować wszystkie darowizny od tej samej osoby otrzymane od stycznia 2018 r.

Jak zastosować nowe limity, Małgorzata Samborska pokazuje na przykładzie.

Przykład

Podatnik dostał od wujka (rodzeństwo rodziców zalicza się do II grupy podatkowej) w 2022 r. w darowiźnie 7,5 tys. zł. Była to jedyna darowizna od tego wujka w pięcioletnim okresie (czyli od 1 stycznia 2017 r.). Podatnik nie zapłacił podatku, bo kwota wolna była wyższa i wynosiła 7 878 zł (patrz: tabela 1).

Jeśli hojny wujek po 1 lipca 2023 r. przekaże kolejną darowiznę, tym razem w wysokości 20 tys. zł, to żeby ustalić, czy trzeba zapłacić podatek, trzeba zsumować darowizny z tego roku i okresu pięciu lat poprzedzających ten rok. W tym przypadku chodzi o wszystkie darowizny uzyskane od 1 stycznia 2018 r. – czyli łącznie 27,5 tys. zł. Nadwyżka wynosi 410 zł (kwota darowizny 27 500 tys. zł – kwota wolna 27 090 zł) i od niej należy zapłacić podatek według stawki 7 proc.

Skala podatkowa

Wartość spadku i darowizny powyżej kwoty wolnej jest co do zasady opodatkowana. Aby obliczyć wysokość daniny, należy skorzystać ze skali podatkowej.

Zmianę w tym zakresie przewiduje projekt nowego rozporządzenia, które ma zastąpić dotychczasowe – z 10 października 2022 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 2084). Minister Finansów musi je wydać, bo zobowiązuje go do tego ustawa o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z jej art. 17 zmiany są konieczne, gdy wzrost cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku przekracza 6 proc. Ze strony Rządowego Centrum Legislacyjnego wynika, że nowe rozporządzenie zostało już podpisane przez ministra finansów i czeka na publikację w Dzienniku Ustaw. Najpóźniej ma być opublikowane 29 czerwca br. (nie stało się to do momentu wysłania tego wydania DGP do druku).

Nowa skala ma zacząć obowiązywać następnego dnia po dniu ogłoszenia nowego rozporządzenia w Dzienniku Ustaw, czyli najpóźniej 30 czerwca br. (patrz: tabela 2).

Całkowite zwolnienie

Osoby z najbliższej rodziny nadal, jak dotychczas, będą mogły korzystać z całkowitego zwolnienia z podatku, niezależnie od wartości otrzymanego spadku lub darowizny. Chodzi o tzw. zerową grupę podatkową, do której są zaliczani: małżonkowie, zstępni (córka, syn, wnuki, prawnuki), wstępni (matka, ojciec, dziadkowie), pasierbowie, rodzeństwo, ojczym i macocha.

Chcąc skorzystać z tego zwolnienia, trzeba jednak spełnić warunki przewidziane we wspomnianym art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, np. zawiadomić w ciągu sześciu miesięcy urząd skarbowy na formularzu SD-Z2 o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych. Jeżeli warunki nie zostaną spełnione (np. podatnik zapomni o zgłoszeniu), a wartość otrzymanego spadku lub darowizny przekracza kwotę wolną przewidzianą dla I grupy podatkowej, trzeba będzie zapłacić podatek. ©℗

Kwota wolna od podatku od spadków i darowizn od jednej osoby

Nabywca darowizny Tak jest Tak będzie od 1 lipca
Małżonek, zstępni (córka, syn, wnuki, prawnuki), wstępni (matka, ojciec, dziadkowie), pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie (I grupa podatkowa) 10 434 zł 36 120 zł
Zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych (II grupa podatkowa) 7878 zł 27 090 zł
Pozostali (III grupa podatkowa) 5308 zł 5733 zł

Skala podatkowa w podatku od spadków i darowizn – od wejścia w życie nowego rozporządzenia*

Kwoty nadwyżki w zł ponad kwotę wolną Wysokość podatku
ponad do
1) od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej
11 833 3 proc.
11 833 23 665 355 zł i 5 proc. od nadwyżki ponad 11 833 zł
23 665 946 zł 60 gr i 7 proc. od nadwyżki ponad 23 665 zł
2) od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej
11 833 7 proc.
11 833 23 665 828 zł 40 gr i 9 proc. od nadwyżki ponad 11 833 zł
23 665 1893 zł 30 gr i 12 proc. od nadwyżki ponad 23 665 zł
3) od nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej
11 833 12 proc.
11 833 23 665 1420 zł 40 gr i 16 proc. od nadwyżki ponad 11 833 zł
23 665 3313 zł 20 gr i 20 proc. od nadwyżki ponad 23 665 zł
* rozporządzenie w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek – zostało podpisane przez ministra finansów i czeka na publikację w Dz.U.