Walka z hurtowniami audytu zaczyna przynosić efekty

Co prawda w ubiegłym roku zdarzyło się, że jeden biegły rewident wykonał ponad 200 usług, ale w stosunku do wcześniejszych lat sytuacja znacznie się poprawiła. Wcześniej rekordziści mieli na koncie ponad 300 badań w roku.

Widocznie spada liczba audytorów wykonujących ponad 50 usług rocznie (głównie są to badania sprawozdań finansowych), co już jest oznaką poprawy.

Zmalała też liczba badań na jednego rewidenta w największych spółkach audytorskich. To właśnie w tych podmiotach padł w 2021 r. niechlubny rekord 318 usług wykonanych przez jednego audytora. W ubiegłym roku najbardziej pracowity rewident zatrudniony w jednej z największych firm audytorskich wykonał 182 badania sprawozdań finansowych.

Dane te pochodzą z najnowszego raportu Polskiej Agencji Nadzoru Audytowego (PANA). To organ nadzoru publicznego m.in. nad firmami audytorskimi, który działa od 2020 r. Raport powstaje na podstawie rocznych sprawozdań przesyłanych do PANA przez firmy audytorskie.

Problem nie od dziś

Już pierwszy raport PANA – za 2020 r., pokazał, że istnieje problem z hurtowniami audytów. Agencja od razu zapowiedziała, że będzie z tym walczyć.

Oczywiście nie zawsze duża liczba badań na jednego audytora musi oznaczać kiepską jakość usług, bo niejednokrotnie biegły rewident korzysta z pomocy zespołu. Zdarzają się jednak przypadki, gdy usługa jest wykonana tylko dla pozoru. Taki niewłaściwie przeprowadzony audyt może nie wykazać fałszerstw w księgach rachunkowych, mających zatuszować kiepską sytuację finansową spółki. Tak właśnie było w przypadku Amber Gold, co sprawiło, że tysiące osób straciły łącznie setki milionów złotych.

Dlatego ważne jest, aby audytor poświęcił na wykonanie usługi odpowiednio dużo czasu.

Jest poprawa…

W ubiegłym roku zmniejszyła się liczba biegłych rewidentów, którzy wykonują ponad 50 usług rocznie. W 2022 r. takich audytorów było 150 z 68 firm, podczas gdy rok wcześniej 174 biegłych z 88 firm, a dwa lata wcześniej 194 z 88 firm.

Malejący trend może sugerować, że biegli rewidenci są coraz bardziej zaangażowani w wykonywanie badań – wskazuje agencja w raporcie.

W pięciu największych firmach audytorskich maksymalna liczba świadczeń wykonanych w 2022 r. przez jednego biegłego wynosiła – w zależności od firmy – między 50 a 182. Rok wcześniej było to od 105 do 318 (a w 2020 r. między 164 a 311).

Natomiast od 7 do 15 audytorów w największych firmach audytorskich wykonało ponad 50 usług (rok wcześniej – od 10 do 16 audytorów).

Nieco gorzej wygląda to w grupie pozostałych firm (poza pięcioma największymi). W ubiegłym roku maksymalna liczba usług przypadających na jednego biegłego kształtowała się tu między 50 a 215. Dla porównania w 2021 r. było to między 50 a 202 usług.

…ale nie dla wartości średnich

Nieznacznie wzrosła natomiast średnia liczba – na jednego rewidenta – badań sprawozdań finansowych w podmiotach innych niż jednostki zainteresowania publicznego (czyli innych niż np. banki, spółki giełdowe). Z raportu PANA wynika, że w 2022 r. jeden audytor wykonał średnio 13 takich badań, czyli tyle samo, co w 2020 r. W 2021 r. średnia wynosiła 12.

Jednak po wyłączeniu 12 największych firm audytorskich średnia w 2022 r. wyniosła 11 usług. Firmy z tzw. TOP 12 (wszystkie zostały wymienione w infografice) wykonały średnio 26 badań w przeliczeniu na jednego audytora (w 2021 r. 11 największych firm, tj. TOP 11, wykonało średnio 32 badania).

W poszczególnych województwach średnia oscylowała między 7,93 (województwo zachodniopomorskie) a 14,79 (województwo opolskie), a w 2021 r. między 7,40 a 16,75.

Działania PANA

Liczba usług na jednego rewidenta to jedno z ważniejszych kryteriów przy konstruowaniu listy firm wytypowanych do rocznego planu kontroli przez PANA.

– Od początku funkcjonowania agencji informowaliśmy, że będzie to kwestia, na której mocno się skoncentrujemy, bo jest to jeden z wyznaczników jakości audytu – mówi Agnieszka Baklarz, dyrektor departamentu kontroli PANA.

Dlatego PANA prosi najpierw spółki audytorskie o informacje, ile czasu na wykonanie zadania poświęca każdy audytor i każdy członek zespołu. – Dzięki temu wiemy, czy dana usługa faktycznie mogła się odbyć – mówi dyrektor.

Natomiast w trakcie kontroli PANA przede wszystkim bada, czy wraz z liczbą oferowanych usług nie ucierpiała ich jakość i czy wydana opinia była prawidłowa. Często nie bez znaczenia jest to, czy nad wykonaniem usługi pracuje sam audytor, czy cały zespół.

– Nie nakładamy kar za dużą liczbę wykonywanych audytów przez biegłego rewidenta, ale za nieprawidłowości, które są tego konsekwencją – podkreśla Agnieszka Baklarz.

Jakie kary

Co grozi za nieprawidłowości? W skrajnych przypadkach firma audytorska może zostać skreślona z listy albo otrzymać zakaz wykonywania usług nawet na trzy lata.

PANA może też nałożyć na firmę audytorską karę administracyjną – do 10 proc. przychodów netto. Kara może być nakładana po każdej kontroli.

Do odpowiedzialności dyscyplinarnej może być pociągnięty także sam biegły rewident. ©℗