Incydentalna pożyczka jest z PCC, a nie VAT

Pożyczka jest wyłączona spod działania przepisów o VAT, gdy podmiot jej udzielający zarządza jedynie własnym portfelem inwestycyjnym, tak jak czyni to inwestor prywatny – potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny.

Zasadą jest, zgodnie z art. 2 pkt 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, że dana czynność nie podlega PCC, gdy przynajmniej jedna ze stron jest, z tytułu dokonania tej czynności, opodatkowana VAT lub zwolniona z tego podatku. Założeniem jest bowiem, że PCC jest tylko od obrotu nieprofesjonalnego – prywatnego.

W sprawie rozpatrzonej przez NSA chodziło o spółkę, która otrzymała pożyczkę od podmiotu powiązanego. Uważała, że udzielanie pożyczek przez podatnika VAT w zamian za wynagrodzenie (w postaci odsetek) jest elementem prowadzonej przez niego działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu VAT, niezależnie od częstotliwości i celu tych pożyczek. Nie ma przy tym znaczenia, czy usługi udzielania kredytów lub pożyczek lub usługi pośrednictwa w tym zakresie zostały wyszczególnione w zakresie działalności wskazanym w umowie spółki (pożyczkodawcy) oraz w Krajowym Rejestrze Sądowym – przekonywała.

Jedna pożyczka

Miały to potwierdzić również wyjaśnienia pożyczkodawcy, który wyjaśnił, że udzielił pożyczki w ramach prowadzonej działalności, a skutki tej transakcji ujmuje w swoich księgach rachunkowych – podobnie jak każde inne zdarzenie gospodarcze mające wpływ na stan jego majątku oraz prezentowane wyniki finansowe.

Przyznał, że co prawda nie wykazał jeszcze odsetek w deklaracji VAT-7, ale tylko dlatego, że – jak tłumaczył – zrobi to dopiero za okres rozliczeniowy, w którym zaistnieje obowiązek podatkowy, czyli w chwili otrzymania odsetek (zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. e w zw. z art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT).

Wyjaśnił, że wprawdzie w poprzednich latach nie udzielił pożyczek innym podmiotom, ale nie wyklucza, że w przyszłości to zrobi, jeżeli tylko uzna to za ekonomicznie celowe. Po pewnym czasie poinformował, że w ramach prowadzonej działalności zawarł właśnie kolejną umowę pożyczki, z innym podmiotem.

Zarządzanie portfelem

Inaczej stan faktyczny ocenił fiskus. Stwierdził, że umowa pożyczki pomiędzy podmiotami powiązanymi miała charakter okazjonalny i nie była związana ani z zadeklarowaną, ani z faktycznie wykonywaną przez pożyczkodawcę działalnością gospodarczą.

Zwrócił uwagę na to, że pożyczkodawca nie posiadał wyodrębnionej struktury w celu udzielania pożyczek, nie zgłosił takiej formy prowadzenia działalności w KRS (jego specjalnością była branża medyczna), nie prowadził w tym zakresie działań marketingowych.

O prowadzeniu usług finansowych nie przesądzało również oprocentowanie pożyczki. Było to tylko zarządzanie własnym portfelem inwestycyjnym, tak jak czyni to inwestor prywatny – uznał fiskus.

Bez oznak profesjonalizmu

Tego samego zdania były sądy obu instancji. WSA we Wrocławiu (sygn. akt I SA/Wr 538/19) wyjaśnił, że częstotliwość określonych czynności (w tym przypadku udzielania pożyczek) nie przesądza o tym, że dany podmiot staje się podatnikiem podatku VAT. Decydują o tym okoliczności wskazujące na zawodowy (a nie incydentalny) charakter czynności.

Uzasadniając wyrok NSA, sędzia Bogusław Dauter nawiązał do orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE z 14 listopada 2000 r. (sygn. C-142/99). Wynikało z niego, że udzielanie pożyczek podlega opodatkowaniu tylko wtedy, jeżeli można je uznać za działalność gospodarczą lub jeżeli stanowi bezpośrednie, stałe i konieczne rozszerzenie działalności gospodarczej i jednocześnie nie jest działalnością incydentalną.

Sędzia Dauter wyjaśnił, że udzielanie pożyczek może stanowić działalność gospodarczą polegającą na wykorzystaniu kapitału z zamiarem systematycznego otrzymywania przychodu w postaci odsetek, pod dwoma warunkami:

• nie może być dokonywane sporadycznie i ograniczać się wyłącznie do zarządzania własnym portfelem inwestycyjnym, jak czyni to inwestor prywatny;
• czynności te należy realizować w celach gospodarczych z zamiarem maksymalizacji zwrotu na inwestycji.

W tej sprawie – jak zauważył sędzia Dauter – pomimo upływu terminu spłaty, oprocentowania nie było, a działalność pożyczkowa spółki nie była nakierowana na osiągnięcie zysków. Co prawda stronami umowy pożyczki byli podatnicy VAT, ale nie wystąpiła przesłanka do wyłączenia umowy pożyczki spod działania przepisów o PCC (art. 2 pkt 4 lit. b ustawy o PCC).

Tak samo NSA orzekł w podobnych sprawach m.in. 6 października 2022 r. (III FSK 1136/21) oraz (III FSK 1140/21) i 24 czerwca 2021 r. (III FSK 26/21). ©℗

orzecznictwo