Podatek od dochodów z zagranicznych jednostek kontrolowanych (CFC) oraz exit tax nie przyniósł wielkich wpływów – wynika z danych Ministerstwa Finansów o opodatkowaniu dochodów osób fizycznych.

Przez ostatnie pięć lat osoby fizyczne zapłaciły z tytułu CFC zaledwie 38,6 mln zł, a od dochodów z niezrealizowanych zysków – łącznie 4,5 mln zł przez cztery lata.

Z roku na rok maleją statystyki dotyczące 70-proc. sankcyjnego podatku pobieranego od menedżerów państwowych i samorządowych spółek.

Systematycznie rosną za to wpływy z 5-proc. PIT od dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej (ulga IP Box).

Z danych MF wynika też, że w ostatnich latach wpływy budżetu z ryczałtu od najmu kilkunastokrotnie przekraczały PIT od dochodów wynajmujących. Jeszcze więcej budżet zarabiał na podatku od dochodów z oszczędności i inwestycji.

Statystyki dotyczą ostatnich pięciu lat (2018–2022) i obejmują budżetowe należności wyłącznie od osób fizycznych (nie od osób prawnych). Udostępnił je 29 marca br. wiceminister finansów Artur Soboń w odpowiedzi na interpelację poselską nr 39709.

Coraz więcej kreatywnych

Systematycznie rosną wpływy z 5-proc. PIT od dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej. Należy jednak pamiętać, że ten podatek nie jest dodatkowym obciążeniem, a przeciwnie – podatkową preferencją pozwalającą zapłacić mniej niż przy tradycyjnym obciążeniu. Chodzi bowiem o ulgę IP Box.

O ile w 2019 r. osoby fizyczne wpłaciły z tego tytułu do budżetu państwa 22 mln zł, o tyle rok później już 54 mln zł, a w 2021 r. – 102 mln zł. ©℗

Ryczałt wypiera skalę

Przypomnijmy, że od 2023 r. jedyną dozwoloną formą rozliczania się z fiskusem z prywatnego najmu jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Stawki wynoszą 8,5 proc., a od nadwyżki przychodów powyżej 100 tys. zł – 12,5 proc. W ubiegłym roku można było jeszcze płacić od dochodów z najmu PIT na ogólnych zasadach (według skali podatkowej), tak jak i w latach poprzednich.

Ze statystyk MF wynika, że ci, którzy wybrali ryczałt, wpłacili: 1,1 mld zł w 2018 r., 1,3 mld zł w 2019 r., 1,4 mld zł w 2020 r. i 1,6 mld zł w 2021 r.

Dla porównania podatnicy, którzy wybrali PIT według skali, zapłacili: 125 mln zł w 2018 r., 121 mln zł w 2019 r., 108 mln zł w 2020 r. i 105 mln zł w 2021 r.

– Ze statystyk przedstawionych przez MF można wysnuć dwa wnioski – mówi Adrian Kęmpiński, ekspert z kancelarii Ostrowski i Wspólnicy. Po pierwsze, zdaniem eksperta mogą one wskazywać, że ryczałt od przychodów ewidencjonowanych był dużo bardziej popularny już przed 2022 r., a zmiany wprowadzone przez Polski Ład wyłącznie usankcjonowały tę tendencję.

Po drugie, jak przypomina Adrian Kęmpiński, wynajmujący, którzy płacili podatek od dochodu, korzystali do 2022 r. z niedostępnej już obecnie możliwości amortyzacji lokali mieszkalnych, co przekładało się na niskie dochody podlegające opodatkowaniu i niski podatek.

Ulga mieszkaniowa

Statystyki MF obejmują też podatek od dochodów z odpłatnego zbycia nieruchomości (wykazywanych w zeznaniu PIT-39). Trzeba go zapłacić, jeśli nieruchomość jest sprzedawana przed upływem pięciu lat od końca roku kalendarzowego, w którym doszło do zakupu lub wybudowania.

W 2017 r. budżet zarobił na tym 242 mln zł, a w 2018 r. 259 mln zł. Wpływy z tego tytułu znacząco spadły w 2019 r. – do poziomu 126 mln zł. Rok później wyniosły jeszcze mniej (123 mln zł), a w 2021 r. – 161 mln zł.

– Moim zdaniem spadek wpływów z tego tytułu wynika z liberalizacji od 2019 r. przepisów o uldze mieszkaniowej – komentuje Adrian Kęmpiński.

Przypomnijmy, że obecnie, wskutek tej nowelizacji, podatnik ma trzy lata, a nie jak wcześniej dwa, aby przeznaczyć dochody ze zbycia nieruchomości na własne cele mieszkaniowe i dzięki temu uniknąć podatku.

Z CFC…

Kolejne dane dotyczą podatku płaconego przez osoby fizyczne od dochodów z zagranicznych jednostek kontrolowanych (ang. controlled foreign companies – CFC) oraz podatku od dochodów z niezrealizowanych zysków (ang. exit tax).

Oba płacą osoby fizyczne i prawne.

Gdy wchodziły w życie przepisy o CFC (od 2015 r.), w mediach pojawiały się szacunki, że budżet może na tym zarobić nawet kilka miliardów złotych. Co prawda nie znamy wpływów z CFC od osób prawnych, ale ten sam podatek od osób fizycznych przyniósł mizerne zyski. W 2018 r. było to 4,5 mln zł, rok później – 12,9 mln zł, w 2020 r. – 5,7 mln zł, w 2021 r. – 7,2 mln zł, a w ub.r. – 8,3 mln zł. Łącznie więc osoby fizyczne wpłaciły przez pięć lat 38,6 mln zł.

– To kwota wręcz homeopatyczna i nawet jeśli dotyczy wyłącznie podatku od osób fizycznych, to i tak jestem nią zszokowany. Spodziewałem się kilkukrotnie wyższych wpływów – mówi dr Radosław Piekarz, doradca podatkowy i partner w A&RT Rynkowska, Kosieradzki, Piekarz.

Jego zdaniem można to wytłumaczyć na trzy sposoby: – Albo nie dochodzi do transferu dochodów poza Polskę, albo nie występuje problem spółek CFC. Ale jest też możliwe, że przepisy zostały tak skonstruowane, iż w praktyce są martwe. Osobiście skłaniam się ku temu ostatniemu wyjaśnieniu – mówi dr Piekarz.

…i exit tax

Bardzo mizerne okazały się również dochody z exit tax płaconego przez osoby fizyczne. W latach 2019 i 2020 budżet nie zarobił z tego tytułu ani złotówki. Natomiast w 2021 r. było to 2,5 mln zł, a rok później 2 mln zł.

Tu jednak łatwiej o wytłumaczenie. Przede wszystkim w grę wchodzi (w przypadku osób fizycznych) kwota wolna – łączna wartość rynkowa majątku przenoszonego za granicę musi być wyższa niż 4 mln zł.

Kolejną przyczyną niskich wpływów mogło być odroczenie terminu wpłaty PIT najpóźniej do końca 2023 r. Z dwóch rozporządzeń ministra finansów, z 27 czerwca 2019 r. i 21 grudnia 2021 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1204 i Dz.U. z 2021 r. poz. 2409), wynika bowiem, że podatek trzeba wpłacić:

  • do siódmego dnia miesiąca następnego po tym, w którym doszło do utraty składnika majątku (realizacji zysków) przed 1 grudnia 2023 r., i
  • do 31 grudnia 2023 r. w pozostałych przypadkach.

Przypomnijmy, że exit tax należy wpłacać, gdy

  • podatnik przenosi należące do niego aktywa za granicę, a Polska traci w ten sposób prawo do opodatkowania majątku,
  • dojdzie do zmiany rezydencji podatkowej, na skutek czego Polska straci prawo do opodatkowania majątku.

Od przychodów z budynków

Wyższe niż wpływy z CFC i exit tax okazały się płatności osób fizycznych z tytułu podatku od przychodów z budynków (art. 30g ustawy o PIT). Przypomnijmy, że podstawę opodatkowania stanowi tu suma przychodów z wynajmowanych lub wydzierżawianych budynków pomniejszona o kwotę 10 mln zł. Danina wynosi 0,035 proc. podstawy opodatkowania.

Z danych MF wynika, że w 2018 r. wpływy od osób fizycznych z tego tytułu wyniosły 113 mln zł, a rok później 107 mln zł. Natomiast w 2020 r. było to 85 mln zł, a w 2021 r. – 81 mln zł.

Jest to zaskakujące, ponieważ w okresie pandemii COVID-19 obowiązywało zwolnienie z tego podatku od 1 marca 2020 r. do 31 maja 2022 r. (art. 52pa ustawy o PIT).

70 proc. od menedżerów

Poznaliśmy też dane o 70-proc. sankcyjnym podatku, który płacą menedżerowie państwowych i samorządowych spółek, jeżeli dostaną zawyżone odszkodowania za zakaz konkurencji lub zbyt wysokie odprawy i odszkodowania za skrócenie okresu wypowiedzenia umowy o pracę lub kontraktu menedżerskiego (art. 30 ust. 1 pkt 15 i 16 ustawy o PIT). Wpływy budżetu z tego tytułu drastycznie spadają.

W 2018 r. budżet otrzymał z tytułu zawyżonych odszkodowań za zakaz konkurencji 3,8 mln zł. Rok później – 2,1 mln zł, a w 2020 r. już mniej niż 1,1 mln zł. W 2021 r. przyniosły one 534 tys. zł.

Zawyżone odprawy i odszkodowania za skrócenie umowy o pracę lub kontraktu menedżerskiego przyniosły budżetowi w 2018 r. ponad 3 mln zł. Rok później już tylko 375 tys. zł, a w 2020 r. – 137 tys. zł. W 2021 r. kwota ta wzrosła do 207 tys. zł.

Przyczyną malejących zasadniczo wpływów z 70-proc. podatku może być korzystne dla menedżerów orzecznictwo sądów administracyjnych. Z licznych wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego wynika, że Skarb Państwa powinien mieć ponad połowę głosów na walnym zgromadzeniu wspólników, aby spółka musiała pobierać 70-proc. podatek. Jeśli warunek ten nie jest spełniony, to 70-proc. podatku nie ma. To samo dotyczy spółek samorządowych.

Od oszczędzających

Nieporównywalnie więcej budżet otrzymuje z 19-proc. PIT pobieranego od oszczędności i inwestycji osób fizycznych (tzw. podatku Belki). Ze statystyk MF wynika, że z odsetek oraz z innych przychodów z lokat i innych form oszczędzania budżet otrzymał: w 2018 r. – 2 mld zł, rok później – 2,2 mld zł, w 2020 r. – 1,8 mld zł, w 2021 r. – 1,4 mld zł, a w ub.r. – znów 2,2 mld zł.

Zdecydowanie wzrosły w ostatnich dwóch latach wpływy z 19-proc. PIT od dochodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych. Początkowo z roku na rok te wpływy malały: z 1,8 mld zł w 2018 r. do 1,6 mld zł rok później i 1,2 mld zł w 2020 r. Odbicie nastąpiło w 2021 r., kiedy to budżet otrzymał z tego tytułu 2,7 mld zł, a w ubiegłym roku – 3,6 mld zł.

Z dywidend i funduszy

Z kolei 19-proc. PIT od dywidend i innych przychodów z udziału w zyskach osób prawnych przyniósł w 2018 r. prawie 1,9 mld zł. Rok później były to już prawie 2 mld zł. W 2020 r. kwota ta wzrosła do niemal 2,2 mld zł, a w 2021 r. przekroczyła 3,3 mld zł.

Natomiast 19-proc. PIT od dochodu z udziału w funduszach kapitałowych przyniósł budżetowi w 2018 r. ponad 521 mln zł. Rok później wpływy z tego tytułu spadły do ok. 365 mln zł. Odbicie nastąpiło w 2020 r. – do poziomu 527 mln zł. W 2021 r. kwota ta nieznacznie wzrosła – do 529 mln zł.

Od wygranych

Znamy też wpływy z 10-proc. podatku pobieranego od wygranych w konkursach, grach i zakładach wzajemnych (art. 30 st. 1 pkt 2 ustawy o PIT). Dochody bud żetowe z tego tytułu wyniosły w 2018 r. 156 mln zł, a rok później – 175 mln zł. W 2020 r. spadły do poziomu z 2018 r., za to w 2021 r. wzrosły do ponad 216 mln zł.

Zagraniczni sportowcy, artyści i dyrektorzy

Statystyki MF obejmują także dane z podatku u źródła, który potrącają płatnicy od dochodów uzyskiwanych w Polsce przez zagranicznych podatników. W tym wypadku chodzi o osoby fizyczne: dyrektorów spółek, sportowców i artystów.

Od wynagrodzeń zagranicznych dyrektorów polski budżet otrzymał w 2018 r. 22 mln zł, w 2019 r. – 30 mln zł, a w 2020 r. – 33 mln zł. W 2021 r. było to 31 mln zł, a więc wpływy były stabilne.

Z kolei od wypłacanych za granicę należności za działalność artystyczną lub sportową polscy płatnicy potrącili 5 mln zł w 2018 r., a w 2019 r. – 7 mln zł. Potem te wpływy spadały: do 4 mln zł w 2020 r. i do 3 mln zł w 2021 r. ©℗

Wpływy z wybranych podatków od osób fizycznych (w zł)

Rodzaj podatku 2018 r. 2019 r. 2020 r. 2021 r. 2022 r.
19-proc. PIT od oszczędności i inwestycji osób fizycznych (tzw. podatek Belki) 2 mld 2,2 mld 1,8 mld 1,4 mld 2,2 mld
19-proc. PIT od dochodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych (tzw. podatek Belki) 1,8 mld 1,6 mld 1,2 mld 2,7 mld 3,6 mld
19-proc. PIT od dywidend i innych przychodów z udziału w zyskach osób prawnych 1,9 mld 2 mld 2,2 mld 3,3 mld b.d.
19-proc. PIT od dochodu z udziału w funduszach kapitałowych 521 mln 365 mln 527 mln 529 mln b.d.
5-proc. PIT od dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej (ulga IP Box) - 22 mln 54 mln 102 mln b.d.
ryczałt od prywatnego najmu 1,1 mld 1,3 mld 1,4 mld 1,6 mld b.d.
PIT według skali od prywatnego najmu 125 mln 121 mln 108 mln 105 mln b.d.
PIT od dochodów ze zbycia nieruchomości przed upływem 5 lat od jej zakupu lub wybudowania (PIT-39) 259 mln 126 mln 123 mln 161 mln b.d.
10-proc. PIT pobierany od wygranych w konkursach, grach i zakładach wzajemnych 156 mln 175 mln 156 mln 216 mln b.d.
podatek od przychodów z budynków osób fizycznych 113 mln 107 mln 85 mln 81 mln b.d.
podatek u źródła od wynagrodzeń zagranicznych dyrektorów 22 mln 30 mln 33 mln 31 mln b.d.
podatek u źródła od wynagrodzeń zagranicznych artystów i sportowców 5 mln 7 mln 4 mln 3 mln b.d.
CFC od osób fizycznych 4,5 mln 12,9 mln 5,7 mln 7,2 mln 8,3 mln
70-proc. PIT od zawyżonych odszkodowań dla menedżerów za zakaz konkurencji 3,8 mln 2,1 mln 1,1 mln 0,5 mln b.d.
70-proc. PIT od zawyżonych odpraw i odszkodowań za skrócenie umowy o pracę lub kontraktu menedżerskiego 3 mln 375 tys. 137 tys. 207 tys. b.d.
exit tax od osób fizycznych - 0 0 2,5 mln 2 mln