W tym roku rozstrzygnięcia Trybunału Sprawiedliwości UE mogą się spodziewać przedsiębiorcy, którzy naliczyli konsumentom na paragonie zbyt wysoki VAT od sprzedawanego towaru lub usługi i chcieliby odzyskać nadpłatę.

Unijny trybunał powinien również odpowiedzieć na pytanie, czy nieuczciwy pracownik, który wystawił nierzetelną fakturę, powinien zapłacić wykazany na niej podatek. Prawdopodobnie TSUE zbada także polską wersję mechanizmu podzielonej płatności – czy nie narusza ona unijnych regulacji.
Polskie samorządy czekają natomiast na rozstrzygnięcia TSUE w sprawie rozliczania podatku od otrzymanych dotacji.
Ważne rozstrzygnięcia zapadną także na krajowym podwórku. Naczelny Sąd Administracyjny odpowie w uchwale, czy zawieszenie biegu terminów na podstawie specustawy antycovidowej dotyczyło także terminów określonych w prawie podatkowym.
Nadal czekamy na wyroki Trybunału Konstytucyjnego w sprawie opodatkowania silosów oraz raportowania schematów podatkowych.
TSUE chce się pozbyć większości spraw podatkowych. Miałby je przejąć Sąd UE
TSUE chce się pozbyć większości spraw podatkowych. Miałby je przejąć Sąd UE

Zobacz również
Problem Kto rozstrzygnie i z czyjego wniosku O co toczy się spór Skutki rozstrzygnięcia
VAT
Korekta VAT od sprzedaży paragonowej TSUE (C-606/22) wskutek postanowienia NSA z 23 czerwca 2022 r. (sygn. akt I FSK 925/18 i I FSK 1225/18) Czy przedsiębiorca, który naliczył konsumentowi zbyt wysoki VAT od sprzedawanego towaru lub usługi, ma prawo odzyskać nadpłatę? Chodzi o sytuacje, w których przedsiębiorca błędnie (np. wskutek błędnej wykładni fiskusa) wykazał na paragonie zawyżoną stawkę VAT (np. 23 proc. zamiast 8 proc. lub 8 proc. zamiast 5 proc.).Zdaniem fiskusa przedsiębiorca nie może w takiej sytuacji odzyskać nadpłaconego VAT, bo jego ciężar przerzucił na klienta (w cenie towaru lub usługi) i gdyby otrzymał zwrot nadpłaty, to bezpodstawnie by się wzbogacił. Co innego, gdyby tę nadpłatę oddał następnie klientowi, co w praktyce jednak jest niemożliwe (bo klienci, którzy biorą paragon, pozostają z reguły anonimowi). Jeżeli TSUE uzna, że polscy przedsiębiorcy mają prawo odzyskać nadpłacony VAT, to możemy się spodziewać zmasowanych wniosków o wypłatę gigantycznych kwot przez Skarb Państwa. Jest to o tyle prawdopodobne, że TSUE wypowiedział się już korzystnie dla podatników w podobnej, tyle że austriackiej sprawie (wyrok z 8 grudnia 2022 r., sygn. C-378/21).Stwierdził, że tam, gdzie nie ma ryzyka utraty wpływów podatkowych (a może być ono tylko wtedy, gdy nabywca ma prawo odliczyć podatek naliczony), sprzedawca ma prawo skorygować zawyżoną stawkę VAT. Tak właśnie jest w sytuacji, gdy kupującymi są wyłącznie konsumenci, ponieważ oni nie mają prawa do odliczenia.
Zapłata VAT z tzw. pustej faktury TSUE wskutek postanowienia NSA z 26 maja 2022 r. (sygn. akt I FSK 1212/18) Kto powinien zapłacić VAT na podstawie art. 108 ustawy o VAT (art. 203 unijnej dyrektywy VAT), jeżeli nieuczciwy pracownik wykorzystał dane swojego pracodawcy i bez jego wiedzy i zgody wystawił tzw. pustą fakturę. Czy wykazany na niej VAT powinien zapłacić pracownik, czy jednak pracodawca? Jeśli TSUE orzeknie o odpowiedzialności pracodawcy za działania pracownika, to zatrudniający będą zmuszeni do jeszcze większej kontroli podwładnych.Jeżeli jednak trybunał stwierdzi, że odpowiedzialność za wystawienie fałszywej faktury ponosi pracownik, to zatrudniony będzie musiał wstecznie zarejestrować się dla celów VAT i odpowie za zobowiązanie podatkowe w tym zakresie (wraz z odsetkami za zwłokę) aż do momentu jego przedawnienia, co może nastąpić nawet po rezygnacji z pracy.
Zgodność przepisów o mechanizmie podzielonej płatności z unijną dyrektywą VAT TSUE (C-709/22) wskutek postanowienia WSA we Wrocławiu z 22 września 2022 r. (sygn. akt I SA/Wr 73/22) Czy polska wersja mechanizmu podzielonej płatności (ang. split payment) nie uprzywilejowuje fiskusa względem innych wierzycieli upadłej spółki? Chodzi o sytuację, w której ogłoszona została upadłość spółki, a przepisy prawa upadłościowego nakazują w pierwszej kolejności spłacać zobowiązania m.in. wobec swoich pracowników. To oznaczałoby, że środki zgromadzone na rachunku VAT wchodzą do masy upadłości. Naczelnicy urzędów skarbowych odmawiają jednak ich przekazania, argumentując, że przepisy prawa bankowego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2324 ze zm.) określają szczegółowy tryb oraz wąski katalog należności podatkowych i celnych, które mogą być spłacane z rachunku VAT. Nie ma wśród nich zobowiązań pracowniczych. Jeśli TSUE orzeknie, że polskie przepisy o mechanizmie podzielonej płatności wprowadzają nieproporcjonalne ograniczenia, to będzie potrzebna nowelizacja ustawy o VAT w takim kierunku, aby po ogłoszeniu upadłości przedsiębiorcy środki zgromadzone na jego rachunku VAT były przeznaczone na spłatę zobowiązań wobec pracowników i innych, którym prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1520) przyznaje priorytet.
VAT od ładowania samochodów elektrycznych TSUE wskutek postanowienia NSA z 23 lutego 2022 r. (sygn. akt I FSK 1712/18) Czy ładowanie samochodów elektrycznych jest na gruncie przepisów o VAT dostawą towarów czy świadczeniem usług? Chodzi o sytuacje, w których na daną usługę składa się również m.in. udostępnienie ładowarki, zapewnienie przepływu energii elektrycznej o odpowiednich parametrach, niezbędne wsparcie techniczne itp. Powstaje pytanie, czy jest to usługa kompleksowa obejmująca wszystkie elementy, czy głównym przedmiotem transakcji jest dostawa energii elektrycznej (towaru). Rozstrzygnięcie z pewnością będzie precedensowe i czekają na nie również firmy w innych krajach, nie tylko w Polsce.Wiele państw wprowadza bowiem lub przymierza się do wprowadzenia obniżonej stawki VAT na ładowanie e-aut (ze względów środowiskowych). Wyrok TSUE określi więc zakres takiej preferencji oraz miejsce świadczenia usługi ładowania auta lub związanej z tym dostawy energii elektrycznej.
VAT od marży przy odsprzedaży noclegów TSUE wskutekpostanowienia NSA z 26 sierpnia 2021 r. (sygn. akt I FSK 329/18) Czy odsprzedaż usług hotelowych bez dodatkowych świadczeń podlega procedurze VAT marża? Chodzi o sytuacje, w których przedsiębiorca nie ma własnej bazy hotelowej, ale umożliwia rezerwacje noclegów w obiektach należących do innych podmiotów. W praktyce zajmuje się wyłącznie zakupem usług noclegowych i ich późniejszą odsprzedażą. Spór sprowadza się do tego, czy taki przedsiębiorca może rozliczać się według procedury VAT marża, właściwej dla usług turystycznych. Jeżeli TSUE uzna, że odsprzedaż noclegów można opodatkować według systemu VAT marża, to przedsiębiorcy, którzy się tym zajmują, będą płacić podatek tylko od swojej marży. To oznacza zarazem, że nie będą odliczać podatku naliczonego.Jeśli odpowiedź TSUE będzie negatywna, to będą oni rozliczać VAT na zasadach ogólnych.
Czy pozorność transakcji zawsze wyklucza odliczenie VAT TSUE wskutekpostanowienia NSA z 23 listopada 2021 r. (sygn. akt I FSK 2310/19) Chodzi o skutki pozornego nabycia. Fiskus odmawia w takich sytuacjach prawa do odliczenia, powołując się na art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. c ustawy o VAT. Przepis ten wyklucza możliwość potrącenia podatku z faktur dokumentujących czynności sprzeczne z ustawą, których celem jest obejście jej przepisów, bądź dokonane wyłącznie pozornie. NSA chce jednak wiedzieć, czy wykluczenie na tej podstawie prawa do odliczenia jest zgodne z prawem unijnym, niezależnie od tego, czy zamierzonym i zasadniczym skutkiem zakwestionowanej transakcji było uzyskanie niedozwolonej korzyści podatkowej. Wyrok TSUE będzie mieć kluczowe znaczenie w sprawach, w których podatnicy pozorują określone działania – nabycie towarów lub usług.
VAT od dotacji samorządowych TSUE (C-612/21) wskutek postanowienia NSA z 16 kwietnia 2021 r. (sygn. akt I FSK 1645/20) i NSA wskutekpostanowienia tego sądu z 26 listopada 2020 r. (sygn. akt I FSK 1454/18) Czy gmina (organ władzy publicznej), która wykonuje i montuje systemy OZE na nieruchomościach mieszkańców, a następnie przenosi na właścicieli nieruchomości własność tych systemów, działa w charakterze podatnika VAT? I czy otrzymana przez gminę dotacja ze środków UE na montaż systemów odnawialnych źródeł energii w budynkach należących do mieszkańców wchodzi do podstawy opodatkowania VAT?W tej sprawie wypowiedziała się już rzecznik generalna TSUE. Jej zdaniem istnieją wątpliwości co do tego, czy gmina prowadzi w takiej sytuacji działalność gospodarczą, a więc czy może być uznana za podatnika VAT. Wyrok TSUE rozstrzygnie kwestie rozliczania VAT od projektów dotyczących dofinansowania m.in. paneli fotowoltaicznych i wymiany systemów ogrzewania. Przesądzi też o kierunku rozstrzygnięcia tej kwestii przez NSA w uchwale. Oba orzeczenia będą miały istotne znaczenie dla finansów gmin i ich rozliczeń VAT.
VAT od usuwania azbestu przez gminę TSUE (C-616/21) wskutek postanowienia NSA z 16 kwietnia 2021 r. (sygn. akt I FSK 1490/20) i NSA wskutek postanowienia tego sądu z 26 listopada 2020 r. (sygn. akt I FSK 1454/18) Czy gminę (organ władzy publicznej) należy uznać za podatnika VAT w zakresie realizacji programu usuwania azbestu z nieruchomości znajdujących się na terenie tej gminy, stanowiących własność mieszkańców, którzy nie ponoszą z tego tytułu żadnych wydatków?Czy może taką działalność gminy należy uznać za realizację jej zadań służących ochronie zdrowia i życia mieszkańców oraz ochronie środowiska, w związku z którą gmina nie jest uważana za podatnika VAT?Również w tej sprawie wypowiedziała się już rzecznik generalna TSUE. Jej zdaniem istnieją wątpliwości, czy gmina prowadzi działalność gospodarczą w takim zakresie. Wyrok unijnego trybunału będzie istotny dla gmin, które usuwają azbest z budynków należących do mieszkańców. Przesądzi też o kierunku rozstrzygnięcia tej kwestii przez NSA w uchwale. Oba orzeczenia będą miały istotne znaczenie dla finansów gmin i ich rozliczeń VAT.
Problem Kto rozstrzygnie i z czyjego wniosku O co toczy się spór Skutki rozstrzygnięcia
Zbycie przedsiębiorstwa lub ZCP TSUE wskutekpostanowienia NSA z 27 lipca 2021 r. (sygn. akt I FSK 892/18) Czy aby zbycie majątku było wyłączone spod opodatkowania VAT, nabywca powinien być następcą prawnym zbywającego?Chodzi o transakcje zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, które są wyłączone z opodatkowania VAT. Ustawa o VAT (art. 6 pkt 1 ustawy) nie zawiera warunku, o którym mowa w art. 19 dyrektywy VAT, tj. aby pomiędzy zbywcą a nabywcą istniało następstwo prawne. Trybunał ma zbadać, czy brak takiego warunku nie narusza unijnej dyrektywy. Wyrok TSUE powinien być wskazówką dla nabywców kupujących nieruchomości (aktywa) lub zorganizowaną część przedsiębiorstwa.
ORDYNACJA PODATKOWA
Tajemnica zawodowa doradców podatkowych Trybunał Konstytucyjny (sygn. K 13/20) na wniosek Krajowej Rady Doradców Podatkowych z 30 grudnia 2019 r. Czy przepisy dotyczące raportowania schematów podatkowych w zakresie, w jakim zobowiązują promotora lub wspomagającego będących doradcami podatkowymi do przekazania szefowi Krajowej Administracji Skarbowej informacji o schemacie podatkowym, są zgodne z konstytucją? Zdaniem Krajowej Rady Doradców Podatkowych ustawodawca wprowadził w ten sposób niczym nieograniczony obowiązek ujawniania tajemnicy przez doradców. Wyrok trybunału powinien mieć decydujące znaczenie dla dalszej praktyki raportowania schematów podatkowych przez doradców podatkowych, ale być może także przez innych profesjonalistów, których wiąże tajemnica zawodowa (np. adwokatów, radców prawnych).
Zakres odpowiedzialności państwa, gdy naruszenie przepisów podatkowych potwierdził wyrok TSUE TSUE wskutek postanowienia NSA z 15 marca 2022 r. (sygn. akt II FSK 1602/19) Czy zgodne z przepisami unijnymi jest pozbawienie oprocentowania podatnika, który występuje o stwierdzenie nadpłaty po upływie 30 dni od publikacji wyroku TSUE w sytuacji, gdy polski ustawodawca nie dostosował przepisów krajowych do tego orzeczenia. Chodziło konkretnie o skutki wyroku TSUE z 10 kwietnia 2014 r. (C-190/12). Nie ma wątpliwości, że po tym wyroku funduszom inwestycyjnym należał się zwrot nadpłaty CIT. Sporne pozostało natomiast to, czy oprocentowanie nadpłaty należy się do 30. dnia po opublikowaniu wyroku TSUE w Dzienniku Urzędowym UE, czy aż do chwili, gdy nadpłata zostanie faktycznie zwrócona. Jeśli TSUE uzna, że oprocentowanie nadpłaty należało się aż do chwili zwrotu pieniędzy przez urząd skarbowy, to nie tylko zagraniczne fundusze inwestycyjne będą mogły odzyskać pokaźne kwoty. Szansę na to uzyskają również inni podatnicy starający się o nadpłatę po wyroku TSUE.
AKCYZA
Jak liczyć zwrot akcyzy od samochodów osobowych TSUE wskutek postanowienia NSA z 27 kwietnia 2021 r. (sygn. akt I FSK 128/21) Czy podatnik może otrzymać zwrot akcyzy od wyeksportowanego samochodu osobowego proporcjonalnie do okresu użytkowania tego auta w kraju? Polskie przepisy na to nie pozwalają. W efekcie firmy reeksportujące samochody spotykają się w Polsce z odmową takiego zwrotu. TSUE odpowie, czy jest to zgodne z art. 56 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz zasadą jednofazowości podatku akcyzowego. Jeżeli wyrok TSUE będzie korzystny dla podatników, to pozwoli im uzyskać przynajmniej częściowy zwrot akcyzy przy wywozie (reeksporcie) samochodu osobowego za granicę.
Opodatkowanie sprowadzanych z zagranicy aut dostawczych Europejski Trybunał Praw Człowieka wskutek skargi Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka z 2019 r. Zdaniem Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka polskie przepisy dotyczące opodatkowania samochodów akcyzą są nieprecyzyjne, przez co urzędnicy mogą uznawać sprowadzone z zagranicy samochody dostawcze (typu SUV, VAN) za auta osobowe i żądać zapłaty akcyzy. To – zdaniem fundacji – narusza zasadę poszanowania własności zapisaną w art. 1 Europejskiej konwencji praw człowieka. Korzystne rozstrzygnięcie mogłoby być sygnałem do zmiany przepisów, aby podatnik sprowadzający samochody z zagranicy nie miał wątpliwości, kiedy musi zapłacić akcyzę.
CIT
Zakres zwolnienia z CIT zagranicznych instytucji wspólnego inwestowania TSUE wskutek postanowienia WSA w Gliwicach z 28 listopada 2022 r. (sygn. akt I SA/Gl 942/22) Czy zagraniczna instytucja wspólnego inwestowania może być zwolniona w Polsce z CIT, tylko jeżeli jest zarządzana przez uprawnione do tego podmioty zewnętrzne? Słowem, czy zwolnienie z CIT przysługuje, tylko gdy zagraniczny podatnik działa na identycznych zasadach jak polskie fundusze inwestycyjne? Wyrok TSUE może się stać kolejnym argumentem dla zagranicznych towarzystw wspólnego inwestowania w walce o zwrot nadpłaconego CIT.
SPECUSTAWA ANTYCOVIDOWA
Zawieszenie biegu terminów podatkowych w okresie od 14 marca do 23 maja 2020 r. NSA wskutek postanowienia tego sądu z 11 października 2022 r. (sygn. akt I FSK 2545/21) Czy bieg terminów określonych w prawie podatkowym był zawieszony w okresie od 14 marca do 23 maja 2020 r.? A jeśli tak, to czy zawieszenie to obowiązywało wyłącznie wtedy, gdy było korzystne dla podatników?Według Ministerstwa Finansów specustawa odnosi się do prawa administracyjnego, więc bieg terminów podatkowych nie był wstrzymany ani zawieszony. Sądy administracyjne miały co do tego wątpliwości, ale orzeczenia były niejednolite, stąd potrzebna jest uchwała NSA. – Uchwała NSA będzie mieć znaczenie m.in. dla oceny możliwości przywrócenia terminów podatkowych, zawieszenia biegu terminów do złożenia środków odwoławczych, złożenia deklaracji podatkowych lub oświadczeń o skorzystaniu ze zwolnienia z podatku, jak i samej zapłaty daniny – wyjaśnia Jakub Warnieło, doradca podatkowy i szef zespołu postępowań podatkowych MDDP.
©℗Opracowanie: Mariusz Szulc i Monika Pogroszewska