Wyrok zapadł w sprawie podatniczki, która owdowiała w 2004 r., z tym że postanowienie sądu rejonowego stwierdzające nabycie spadku uprawomocniło się dopiero w 2016 r. Dopiero zatem w 2016 r. powstał obowiązek podatkowy z tytułu nabycia spadku.
Wdowa liczyła na obowiązujące już wtedy zwolnienie z podatku przewidziane dla członków najbliższej rodziny (art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn). Fiskus był jednak innego zdania. Uważał, że należy zastosować prawo obowiązujące w chwili otwarcia spadku, czyli w dniu śmierci spadkodawcy. Ówczesne przepisy nie przewidywały jeszcze zwolnienia, zostało ono wprowadzone do art. 4a ustawy dopiero później.
Tego samego zdania był WSA w Warszawie. Zgodził się natomiast z podatniczką, że urząd skarbowy źle obliczył podstawę opodatkowania, ponieważ nie wziął pod uwagę niewypłaconego zachowku, do którego uprawnieni mają prawo na podstawie art. 991 kodeksu cywilnego.
Czy dłużnik musi wskazać w księdze wieczystej nieruchomość otrzymaną w spadku
Czy dłużnik musi wskazać w księdze wieczystej nieruchomość otrzymaną w spadku

Zobacz również
WSA uznał, że niewypłacony zachowek (roszczenie) jest długiem spadkowym na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, a zapłacony zachowek – na podstawie art. 7 ust. 3 tej ustawy. W obu przypadkach pomniejsza on podstawę opodatkowania – orzekł sąd.
Nie zgodził się z tym sąd kasacyjny. Stwierdził, że w tym wypadku należy stosować art. 7 ust. 3 ustawy, a ten nie pozwala odliczyć niewypłaconego zachowku. Zachowek jest bowiem prawem, a nie obowiązkiem osób do niego uprawnionych.
W tej sprawie – jak zwrócił uwagę NSA – nie wiadomo było jeszcze, czy uprawnieni do zachowku wystąpili już ze swoim roszczeniem o wypłatę oraz do której kategorii spośród wymienionych w art. 991 par. 1 k.c. należą. Nie wiadomo więc nawet, jaka byłaby wartość zachowku (zachowków). Zgodnie bowiem z art. 999 par. 1 k.c. zachowek wynosi:
  • dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który przypadałby przy dziedziczeniu ustawowym – jeżeli uprawnionymi do zachowku są trwale niezdolni do pracy zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, albo jeżeli zstępny jest małoletni,
  • połowę wartości tego udziału (zachowek) – w pozostałych wypadkach.
NSA uchylił więc wyrok sądu I instancji, ale też oddalił skargę podatniczki. Potwierdził tym samym, że fiskus dobrze wyliczył jej podatek od spadku.©℗

orzecznictwo

Wyrok NSA z 15 listopada 2022 r., sygn. III FSK 1082/21 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia