Spółka przejmująca oraz przejmowana nie muszą zamykać ksiąg rachunkowych, jeśli połączenie odbyło się metodą łączenia udziałów i nie spowodowało powstania nowej jednostki – potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny.
Wyrok dotyczył spółki, która połączyła się z podmiotem powiązanym przez jego przejęcie w trybie określonym w art. 492 par. 1 pkt 1 kodeksu spółek handlowych. Cel – jak uzasadniała spółka – był ściśle biznesowy, chodziło o uproszczenie struktury grupy kapitałowej.
Połączenie zostało rozliczone zgodnie z art. 44c ustawy o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 217 ze zm.). Przepis ten mówi, że łączenie metodą łączenia udziałów polega na sumowaniu poszczególnych pozycji odpowiednich aktywów i pasywów oraz przychodów i kosztów połączonych spółek, według stanu na dzień połączenia, po uprzednim doprowadzeniu ich wartości do jednolitych metod wyceny i dokonaniu wyłączeń, o których mowa w dalszych przepisach.
W wyniku tego połączenia nie powstał żaden nowy podmiot.
Artykuł 12 ust. 3 pkt 2 ustawy o rachunkowości pozwala nie zamykać i nie otwierać ksiąg rachunkowych w przypadku połączenia jednostek, gdy w myśl ustawy rozliczenie połączenia następuje metodą łączenia udziałów i nie powoduje powstania nowej jednostki
Dlatego obie spółki – przejęta i przejmująca – nie zamykały ksiąg rachunkowych.
Ich rok podatkowy nie pokrywał się z kalendarzowym i zakończył się 31 sierpnia 2018 r. Był to dzień, w którym przejęcie zostało zarejestrowane w sądzie rejestrowym.
Sukcesja i przejęcie majątku
Spółka przejmująca uważała, że w zeznaniu CIT-8 ma prawo zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu nieumorzoną wartość przejętych przez nią środków trwałych, a także wydatki poniesione przez spółkę przejmowaną na nabycie części zamiennych, materiałów i wytworzenie wyrobów gotowych.
Uważała, że w tym wypadku nie ma zastosowania art. 16 ust. 1 pkt 6 ustawy o CIT, który nie pozwala zaliczać do podatkowych kosztów strat powstałych w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych, gdy te straciły przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności. Spółka tłumaczyła, że w jej sprawie nie doszło do zmiany profilu działalności, a do zaprzestania produkcji paneli słonecznych w związku z kryzysem na rynku, więc art. 16 ust. 1 pkt 6 ustawy o CIT nie ma tu zastosowania.
Za kluczowy uznała natomiast art. 16 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o CIT, zgodnie z którym w przypadku odpłatnego zbycia środka trwałego, kosztem uzyskania przychodów są wydatki na jego nabycie lub wytworzenie, pomniejszone o sumę dokonanych odpisów amortyzacyjnych.
Księgi trzeba zamykać
Nie zgodził się z nią dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Za istotne uznał to, że rok podatkowy obu podmiotów kończył się 31 sierpnia 2018 r. Stwierdził więc, że obie spółki miały obowiązek zamknąć księgi rachunkowe zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy o rachunkowości.
Z tego względu odmówił spółce przejmującej uwzględnienie w zeznaniu CIT-8 przychodów i kosztów podatkowych przejętej spółki.
Nie zgodził się też, by rozpoznała ona w swoich kosztach nieumorzoną wartość przejętych środków trwałych. Stwierdził, że skoro nie kontynuuje ona działalności gospodarczej w zakresie produkcji paneli fotowoltaicznych, to doszło do zmiany rodzaju prowadzonej działalności i w sprawie ma zastosowanie art. 16 ust. 1 pkt 6 ustawy o CIT.
…ale nie zawsze
Sądy obu instancji przyznały rację spółce. WSA w Gdańsku (sygn. akt I SA/Gd 722/19) zwrócił uwagę na przywołany przez spółkę, a pominięty przez dyrektora KIS art. 12 ust. 3 pkt 2 ustawy o rachunkowości. Z przepisu tego jasno wynika, że jeżeli połączenie obu spółek zostało rozliczone metodą łączenia udziałów i nie spowodowało powstania nowej jednostki, to nie było potrzeby zamykania ksiąg rachunkowych – stwierdził WSA. Orzekł więc, że spółka przejmująca może jako sukcesor rozliczyć wynik podatkowy drugiego podmiotu.
WSA przywołał również uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 czerwca 2012 r. (sygn. II FPS 2/12). Wynikało z niej, że strata odpowiadająca niezamortyzowanej wartości początkowej inwestycji w obcym środku trwałym, niespełniająca przesłanek z art. 16 ust. 1 pkt 6 ustawy o CIT, może być kosztem uzyskania przychodu, jeśli jej powstanie było powiązane z chęcią ochrony źródła przychodu.
W tej sprawie nie chodziło o zmianę rodzaju prowadzonej działalności, a wycofanie się z nierentownego rynku, więc strata może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodu – orzekł WSA.
Tego samego zdania był NSA. Uzasadniając wyrok, sędzia Sławomir Babiarz zarzucił dyrektorowi KIS, że wbrew stanowi faktycznemu przedstawionemu przez spółkę, nie tylko zignorował on wyjątek określony w art. 12 ust. 3 pkt 2 ustawy o rachunkowości, ale też samodzielnie uznał, że likwidacja środków trwałych miałaby związek ze zmianą rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej.
orzecznictwo
Wyrok NSA z 6 września 2022 r., sygn. akt II FSK 3139/19 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
