Od 1 stycznia 2024 r. dostawcy usług płatniczych, czyli m.in. banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, będą musieli prowadzić kwartalne ewidencje, w których znajdą się najważniejsze informacje o odbiorcach transgranicznych przelewów.
Takie rozwiązanie przewiduje najnowszy projekt nowelizacji ustawy o VAT oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej. Został on już opublikowany na stronach Rządowego Centrum Legislacji. Projekt wdraża unijną dyrektywę 2020/284 oraz najważniejsze przepisy ściśle z nią powiązanego rozporządzenia Rady (UE) 2020/283, o których pisaliśmy szerzej w artykule „Bruksela chce mieć nadzór nad handlem online” (DGP nr 245/2018). Regulacje te miały obowiązywać już od początku 2022 r., ale na skutek silnego sprzeciwu unijnego sektora finansowego ich wejście w życie zostało opóźnione o kolejne dwa lata. Nowe przepisy zaczną więc obowiązywać od 1 stycznia 2024 r.
Unijna baza danych o płatnościach
Powstanie wtedy centralny elektroniczny system informacji o płatnościach (ang. Central Electronic System of Payment Information - CESOP), czyli unijna baza, do której trafią najważniejsze informacje o odbiorcach transgranicznych przelewów i o transgranicznych transakcjach płatniczych. Baza CESOP już na etapie projektowania była porównywana do polskiego Systemu Teleinformatycznego Izby Rozliczeniowej, czyli STIR.
Dane o transgranicznych przelewach i ich odbiorcach będą wcześniej zbierane na poziomie poszczególnych państw unijnych i to one przekażą je dalej do CESOP. Tam będą przechowywane przez następne pięć lat liczone od roku ich przekazania, a dostęp do zgromadzonych informacji będą mieć wyłącznie urzędnicy Eurofisc, czyli zdecentralizowanej unijnej sieci współpracy w dziedzinie VAT. Urzędnicy mają badać status podatkowy odbiorców przelewów, wykrywać zdublowane transakcje itp., co pozwoli na skuteczniejszą walkę z unikaniem opodatkowania VAT. Z unijnego rozporządzenia 2020/283 (które będzie obowiązywać bezpośrednio w naszym kraju) wynika jednak, że dane z CESOP będą mogły być użyte również do „ustalania innych opłat, ceł i podatków”.
Uszczelnienie pakietu e-commerce
Projektowane najnowsze zmiany w przepisach ustaw o VAT i KAS mają na celu uszczelnienie obowiązującego od lipca 2021 r. tzw. pakietu e-commerce. Przypomnijmy, że wprowadzone wtedy zasady opodatkowania handlu w internecie zostały uznane przez Komisję Europejską za sukces, ale przyniosły również problemy, które opisaliśmy szerzej w artykule „Pakiet e-commerce wszedł z kłopotami i na tym się nie skończy” (DGP nr 242/2021). Regulacje, które wdraża najnowszy projekt nowelizacji, mają pomóc rozwiązać przynajmniej część z nich.
Komisja Europejska (oraz polski resort finansów) liczą na to, że nowe przepisy pozwolą:
- wykrywać podmioty, które powinny deklarować i płacić VAT w państwach członkowskich UE, ale nie mają nawet nadanego numeru identyfikacyjnego dla celów VAT;
- oszacować kwotę daniny, która powinna trafić do danego kraju członkowskiego w związku z handlem elektronicznym (a więc również oszacować związaną z tym lukę).
Ewidencje i nowe obowiązki
W tym celu zostaną nałożone nowe obowiązki na dostawców usług płatniczych w rozumieniu art. 4 ust. 2 pkt 1-6 i 9-11 ustawy o usługach płatniczych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1907 ze zm.). Chodzi np. o banki krajowe i oddziały banków zagranicznych, instytucje kredytowe i płatnicze, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe.
Gdy dostawca usług płatniczych zauważy, że do takiego samego zagranicznego podmiotu trafi więcej niż 25 przelewów w trakcie kwartału, to będzie musiał prowadzić ewidencję danych o odbiorcach płatności i o realizowanych transakcjach (projektowany art. 110b ustawy o VAT). W takiej sytuacji dane gromadzone w ewidencji będą dotyczyć zarówno osób fizycznych, jak i przedsiębiorców.
Zagraniczni odbiorcy, którzy w trakcie kwartału otrzymają mniej niż 25 przelewów, mogą więc spać spokojnie. Nowe przepisy nie mają bowiem na celu monitorowania obrotu prywatnym majątkiem.
W ewidencji prowadzonej przez dostawców usług płatniczych powinny się znaleźć:
- kod identyfikacyjny banku (BIC, SWIFT) albo kod identyfikujący jakiegokolwiek innego pośrednika w płatności,
- imię i nazwisko lub firma oraz adres odbiorcy przelewu, a także jego numer identyfikacji dla celów VAT (jeśli taki posiada),
- międzynarodowy numer rachunku bankowego IBAN odbiorcy płatności (a w niektórych sytuacjach, np. gdy odbiorca otrzymuje środki płatnicze, nie posiadając rachunku płatniczego, IBAN zastąpi numer BIC lub inny kod identyfikacyjny instytucji płatniczej),
- adres odbiorcy płatności, jeśli jest dostępny,
- kluczowe informacje o raportowanej transakcji, takie jak data jej przeprowadzenia, wartość w walucie przelewu, kraj członkowski (albo trzeci), do którego mają trafić pieniądze.
Więcej analiz i współpracy
Projekt zakłada, że dane zgromadzone w ewidencji przez dostawców usług płatniczych będą mogły być przechowywane przez trzy lata liczone od końca roku, gdy zrealizowano płatność transgraniczną. Informacje będą udostępniane szefowi Krajowej Administracji Skarbowej na standardowym elektronicznym formularzu XML nie później niż do końca następnego miesiąca po zakończeniu kwartału. Jeśli polski dostawca usług płatniczych prowadzi działalność w innym państwie UE, to powinien przekazać je bezpośrednio również zagranicznemu fiskusowi.
Dane, które zgromadzi szef KAS, będą przekazywane do unijnej bazy CESOP nie później niż do 10. dnia drugiego miesiąca następującego po upływie kwartału, w którym prowadzona była ewidencja.
OPINIA
Urząd dostanie dane do analizy, a instytucje finansowe nowe obowiązki
Weryfikacja płatności za zakupy online przez administrację skarbową będzie niewątpliwie dobrym narzędziem służącym walce z oszustwami w VAT w sektorze e-handlu. Już samo wprowadzenie w 2021 r. zmian w ramach pakietu e-commerce przyniosło wymierne efekty finansowe w zakresie poboru VAT od handlu elektronicznego. Jednak głównymi praktycznymi problemami są trudności w weryfikacji przez organy podatkowe kraju konsumpcji (do którego trafia przesyłka), prawidłowości wywiązywania się z obowiązków nałożonych przepisami i tego, czy dostawca rozliczył VAT. Dostawcy znajdują się bowiem w innym kraju UE, często poza Unią, dlatego też kluczowe znaczenie ma współpraca między państwami członkowskimi.
Informacje o płatnościach transgranicznych, które mają być gromadzone w centralnej bazie CESOP, będą ogromnym zasobem danych do analizy dla organów podatkowych poszczególnych krajów, co może pozwolić na weryfikację i wychwytywanie nieuczciwych dostawców. W kontekście kontroli wypełnienia obowiązków wynikających z pakietu VAT e-commerce system ten nie będzie doskonały, skoro gromadzone informacje o płatnościach nie będą rozróżniane na relacje między przedsiębiorcami oraz te przedsiębiorca- konsument. Niemniej jednak narzędzie to umożliwi organom podatkowym - na podstawie analizy płatności - skuteczną kontrolę wartości przesyłek i wypełniania obowiązków podatkowych.
Z drugiej strony projektowane zmiany będą dużym obciążeniem dla instytucji finansowych, które będą musiały wdrożyć i utrzymywać specjalny system do raportowania wymaganych informacji w przewidzianym formacie XML. Oczywiście bardzo istotne będą odpowiednie rozwiązania techniczne, które muszą zapewnić bezpieczeństwo przesyłu i dostępu do danych - zarówno na etapie ich przesłania do krajowej administracji skarbowej, jak i przy dalszej wysyłce do bazy CESOP. W pewnym sensie podobny charakter ma system STIR wprowadzony w Polsce w 2018 r. do analizy na podstawie przelewów ryzyka transakcji dokonywanych w relacjach między firmami. Skala nowego rozwiązania jest jednak nieporównywalnie większa.
OPINIA
Sojusz fiskusa z bankierem
Jak widać, uszczelnianie VAT w obrocie konsumenckim pod auspicjami Komisji Europejskiej trwa w najlepsze. Nie jest to niespodzianka, bo Bruksela zapowiedziała omawiane zmiany prawie cztery lata temu. Mówiąc półżartem, nie powinny więc one robić na nas wielkiego wrażenia. Od kilku lat mamy już przecież STIR, o znacznie szerszym zakresie stosowania i większym ciężarze gatunkowym z powodu konsekwencji z niego płynących. Nowe rozwiązanie będzie jednak uciążliwe dla instytucji płatniczych, na które nałożone zostaną dodatkowe obowiązki. Warto zwrócić uwagę, że na naszych oczach pogłębia się sojusz fiskusa z bankierem - organy podatkowe jeszcze szerzej będą korzystać z rozwiązań na styku rozliczeń podatkowych i bankowości (STIR, split payment, biała lista - to najbardziej jaskrawe przykłady).
Gromadzone w ten sposób dane będą przechowywane przez następne pięć lat nie tylko przez unijnego fiskusa w ramach CESOP, lecz także przez szefa KAS w Centralnym Rejestrze Danych Podatkowych. W tym czasie będzie on mógł je przechowywać i przetwarzać, aby wykorzystać informacje z ewidencji płatniczych do celów dowodowych i analitycznych, a więc m.in. do lepszego typowania kontroli podatkowych. Wynika to z projektowanych art. 35 ust. 3 pkt 1 lit. g oraz art. 47b ust. 2 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 813 ze zm.).
Etap legislacyjny
Projekt nowelizacji ustawy o VAT i ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej: w konsultacjach publicznych
