Organy podatkowe domagają się od producentów kajmaku dopłacenia VAT za ostatnie pięć lat. Uważają, że wyrób to wyrób cukierniczy. Producenci i eksporterzy powołują się na opinie ekspertów ds. żywienia, że to wyrób mleczarski
Przywołują także odpowiedź Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich na pytanie jednego z producentów. Walczą o niższy VAT od kajmaku zarówno za okres od 2020 r. (od 1 lipca 2020 r. nomenklatura scalona CN zastąpiła w dużej części PKWiU), jak i za wcześniejsze, a nieprzedawnione lata.
Na problem ten wskazaliśmy niedawno w artykule „Masa krówkowa. Więcej cukru czy nabiału?” (DGP nr 82/2022). Przypomnijmy, że dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zmienił swoją wykładnię w sprawie opodatkowania masy kajmakowej i obecnie uważa, że właściwa jest dla niej stawka 23 proc. VAT. Wcześniej twierdził, że 5 proc.
Problem bierze się z tego, że kajmak powstaje w wyniku obróbki termicznej masy, w której znajdują się zarówno mleko, jak i cukier. Wątpliwości dotyczą więc tego, jakim wyrobem jest masa kajmakowa – cukierniczym czy mleczarskim.
Producenci stoją na stanowisku, że kajmak (masa krówkowa) powinien być klasyfikowany do grupy produktów mleczarskich, a więc pod pozycją 0404 nomenklatury scalonej (CN). To oznaczałoby, że właściwa jest dla niego stawka 5 proc. VAT, a obecnie po rządowej obniżce w związku z tarczą antyinflacyjną – nawet 0 proc.
Produkt cukierniczy…
Początkowo dyrektor KIS też tak twierdził, ale w grudniu 2020 r. zaczął zmieniać wydane już wiążące informacje stawkowe (WIS). Uznał bowiem, że masa kajmakowa jest jednak wyrobem cukierniczym, sklasyfikowanym pod pozycją 1704 CN.
Od tej pory dyrektor KIS zwraca uwagę na procesy chemiczne, jakie zachodzą podczas długiego gotowania mleka: karmelizacja oraz reakcja Maillarda. Jego zdaniem wskutek wymieszania składników masy i ich obróbki termicznej zmienia się nie tylko skład chemiczny (odparowanie wody z mleka), lecz także jego cechy organoleptyczne: barwa i smak produktu końcowego. O tym, że kajmak nie jest produktem mleczarskim, ma świadczyć również znaczny dodatek cukru (powyżej 33 proc. masy).
W ślad za dyrektorem KIS poszły organy podatkowe i zaczęły żądać wyższego VAT również za lata wcześniejsze (2016–2020).
Stanowisko fiskusa podzieliły na razie dwa sądy wojewódzkie: w Białymstoku w wyrokach z 22 września 2021 r. (sygn. akt I SA/Bk 367/21, I SA/Bk 368/21) i w Bydgoszczy w wyroku z 15 czerwca 2021 r. (sygn. akt I SA/Bd 306/21). Orzekły, że masa krówkowa w wyniku reakcji chemicznych traci cechy produktu mlecznego, a nabiera cech produktu cukierniczego. Powinna być zakwalifikowana do pozycji 1704 CN.
Oba wyroki są nieprawomocne, od obu podatnicy złożyli skargi kasacyjne do NSA.
…czy jednak mleczarski?
W sprawach rozstrzygniętych przez WSA w Białymstoku podatnik powołał się m.in. na opinię biegłego z zakresu żywienia. Wynikało z niej, że masa kajmakowa spełnia wymogi zagęszczonego gotowanego mleka słodzonego, a co za tym idzie – stanowi produkt mleczarski objęty pozycją z działu 0402 CN.
W opinii tej biegła wyjaśniła, że znacząca ilość cukru w masie krówkowej nie wynika z tego, iż producent chce ją dosłodzić, tylko jest to podyktowane konserwacją produktu. Cukier w takim stężeniu pozwala bowiem na bardzo długi okres przechowywania.
Argumentem miało być również to, że mimo dodania cukru masa kajmakowa i tak składa się w głównej części z mleka (55 proc.).
WSA w Białymstoku nie dopuścił jednak opinii biegłego. Stwierdził, że dyrektor KIS ma ustawową kompetencję klasyfikowania towarów i usług. – W tych kwestiach nie można zatem mówić o wystąpieniu wiadomości specjalnych, które uzasadniałyby przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego – stwierdził sąd.
Krajowy Związek Spółdzielni Mleczarskich również uznaje masę krówkową, czyli kajmak, za produkt mleczarski. Potwierdza to odpowiedź KZSM na zapytanie jednego z producentów.
Jak dodaje Ireneusz Krawczyk, radca prawny prowadzący własną kancelarię, jest ona w ten sposób traktowana również w Codex Alimentarius, czyli Kodeksie Żywnościowym opracowanym i publikowanym przez FAO (Organizację ds. Wyżywienia i Rolnictwa ONZ) i WHO (Światową Organizację Zdrowia).
– Również za granicą masa kajmakowa jest klasyfikowana do kodu CN 04 (produkty mleczarskie) – dodaje ekspert, a na dowód przedstawia paragony ze sklepów niemieckich, holenderskich i czeskich oraz oferty producentów unijnych.
Dodaje, że taką klasyfikację potwierdza też pismo Laboratorium Celnego na Litwie (choć nie jest to stanowisko wiążące).
Zmiana PKWiU na CN
Problem z masą kajmakową pojawił się wraz ze zmianą klasyfikacji. Przed 1 lipca 2020 r. fiskus i podatnicy stosowali Polską Klasyfikację Wyrobów i Usług 2008. Potem zastąpiła ją nomenklatura scalona CN.
W PKWiU kajmak był zaliczany do kodu 10.51.51.0 – Mleko i śmietana inne niż w postaci stałej, zagęszczone lub z dodatkiem cukru lub innego środka słodzącego. Obecnie – jak wyjaśnia Ireneusz Krawczyk – zgodnie z notami wyjaśniającymi do 0402 CN, wyraźnie wskazano, że ten kod CN obejmuje mleko zagęszczone (np. odparowane) lub zawierające dodatek cukru.
Podkreśla, że ani w PKWiU, ani w CN nikt nie powołuje się na proces Maillarda i reakcję nieenzymatycznego brązowienia jako przesłankę wykluczającą uznanie kajmaku za wyrób mleczarski.
– Te zawiłe procesy nie miały przecież żadnego znaczenia dla organów podatkowych, gdy w latach 2016–2020 stosowały dla kajmaku obniżoną stawkę jak dla wyrobów mleczarskich – zwraca uwagę ekspert. Dlatego uważa, że próby zastosowania z „mocą wsteczną” WIS do okresu, kiedy obowiązywał PKWiU są nie tylko niezrozumiałe, lecz także nie do pogodzenia z zasadą zaufania obywateli do organów państwa.
Nierówność na rynku
Problem VAT na kajmak znajduje odzwierciedlenie na sklepowych półkach. Można na nich znaleźć masę kajmakową od różnych producentów z różnymi stawkami VAT: 23 proc., 8 proc., 5 proc., a obecnie nawet 0 proc. To przekłada się na ceny.
– Producenci, którzy wystąpili o WIS dla kajmaku, mają już jasność co do wyższej stawki VAT. Zarazem jednak ponoszą obecnie negatywne konsekwencje rynkowe – wskazuje Krzysztof Burzyński, doradca podatkowy i partner w BTTP. Jego zdaniem Ministerstwo Finansów powinno podjąć kroki, aby wyrównać konkurencję na rynku. ©℗
