Firmy zyskają pewność, że mogą podwójnie skorzystać na podatku, przekazując darowiznę organizacji pozarządowej. A uchodźcy z Ukrainy staną się polskimi rezydentami podatkowymi już na podstawie samego tylko oświadczenia, że przenieśli do Polski ośrodek swoich interesów życiowych.

Zakłada to projekt zmian do tzw. specustawy, czyli ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. poz. 583 ze zm.). Specustawa została uchwalona 12 marca 2022 r., teraz szykuje się kolejna, czwarta już jej nowelizacja. Wczoraj w Sejmie odbyło się jej pierwsze czytanie. Przy okazji zmiany nastąpią także w przepisach podatkowych, a konkretnie w ustawie o PIT.
Są koszty…
Przypomnijmy, że ustawą z 12 marca br. pozwolono polskim firmom odliczać od przychodu także koszty wytworzenia lub cenę nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizn (art. 52zf ust. 1 ustawy o PIT i art. 38w ust. 1. ustawy o CIT). Gdyby nie to rozwiązanie, to wydatki związane z darowiznami nie mogłoby być podatkowym kosztem, bo zasadniczo nie służą one osiągnięciu biznesowych przychodów.
Warunkiem odliczenia tych kosztów jest, aby darowizna została przekazana w okresie od 24 lutego 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy:
Specustawa ukraińska. 40 zł za przyjęcie uchodźcy zwolnione z podatku
Specustawa ukraińska. 40 zł za przyjęcie uchodźcy zwolnione z podatku

Zobacz również
1) organizacjom pożytku publicznego, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 polskiej ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1057 ze zm.) lub równoważnym organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących na terytorium Ukrainy,
2) jednostkom samorządu terytorialnego,
3) Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,
4) podmiotom wykonującym na terytorium Polski lub Ukrainy działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego.
…a co z odliczeniem
Zaraz jednak powstało pytanie, co w takim razie z odliczeniem samej darowizny. Od lat zasadą jest, że podatnicy PIT odejmują od podstawy opodatkowania darowizny stanowiące do 6 proc. swojego dochodu, a podatnicy CIT – nawet do 10 proc. dochodu.
Warunkiem jest przekazanie darowizny na cele wskazane w art. 26 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT lub art. 18 ust. 1 i 1a ustawy o CIT.
Na podstawie tych przepisów można więc odliczyć od podstawy opodatkowania m.in. darowizny przekazane organizacjom pozarządowym i innym wskazanym w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Powstało zatem pytanie, co z odliczeniem, jeżeli firma – na podstawie specustawy – zaliczy koszt wytworzenia lub cenę nabycia przedmiotu darowizny do kosztów uzyskania przychodu. Czy będzie mogła skorzystać z podwójnej preferencji?
Tu powstał problem.
W PIT
Obecnie podwójne odliczenie jest wykluczone wskutek art. 26 ust. 13a ustawy o PIT. Zgodnie z tym przepisem „wydatki na cele określone w ust. 1 podlegają odliczeniu od dochodu, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub nie zostały odliczone od dochodów opodatkowanych na zasadach określonych w art. 30c lub nie zostały odliczone od przychodu na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym albo nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie”.
Dlatego teraz w art. 52zf ustawy o PIT ma być dodany ust. 3, z którego będzie wynikać, że podatnik może odliczyć od dochodu lub przychodu darowizny rzeczy lub praw majątkowych również wtedy, gdy koszty ich wytworzenia lub cenę nabycia zaliczył do kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 52zf ust. 1 tej ustawy.
Słowem, podatnicy PIT zyskają prawo do dodatkowej preferencji – będą mogli odliczyć od dochodu wartość darowizny przekazanej na rzecz organizacji pozarządowych, której koszt wytworzenia lub cenę nabycia zaliczyli już do kosztów uzyskania przychodu.
W CIT
Analogiczna zmiana nie jest przewidziana w ustawie o CIT. Nie oznacza to jednak, że w tym wypadku nie będzie możliwa podwójna preferencja. Przeciwnie – jak wskazują eksperci – możliwość ta istnieje już dziś. W ustawie o CIT nie ma bowiem takiego przepisu jak art. 26 ust. 13a ustawy o PIT.
– Literalna wykładnia przepisów ustawy o CIT wskazuje, że podwójne odliczenie jest już obecnie jak najbardziej możliwe – uważa Agnieszka Fijałkowskiej-Wocial, doradca podatkowy w LTCA.
Podobnie uważa Wojciech Kieszkowski, doradca podatkowy i partner w Solveo Advisory.
Zdaniem ekspertów na przeszkodzie podwójnemu odliczeniu nie stoi tu art. 18 ust. 1k ustawy o CIT, który wyklucza odliczenie od dochodu wartości darowizny, która została zaliczona do kosztów uzyskania przychodu na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o CIT. Zgodnie z tym przepisem darowizny co do zasady nie mogą być kosztem podatkowym. Wyjątkiem są wpłaty na rzecz Polskiej Organizacji Turystycznej i koszty wytworzenia lub cena nabycia produktów spożywczych przekazanych organizacjom pożytku publicznego na działalność charytatywną.
Nie zawsze podwójnie
Wojciech Kieszkowski zwraca natomiast uwagę, że o podwójnym odliczeniu nie będzie mowy, gdy pomoc nie trafi do organizacji pożytku publicznego, tylko np. do jednostki samorządu terytorialnego bądź bezpośrednio na rzecz ukraińskiej organizacji pozarządowej. Ustawy o PIT i CIT nie zakładają bowiem możliwości odliczenia takich darowizn.
W tym wypadku zatem w grę wchodzą jedynie rozwiązania specustawy.
Rezydencja podatkowa
Na potrzebę zmian w przepisach o rezydencji podatkowej wskazaliśmy już miesiąc temu w artykule „Wojna przewartościowuje pojęcia. Także podatkowe” (DGP nr 43/2022). Zwróciliśmy wtedy uwagę, że obowiązujące od lat kluczowe pojęcia w prawie podatkowym nie sprawdzają się w warunkach wojny.
Obecnie bowiem, żeby stać się polskim rezydentem podatkowym, trzeba, zgodnie z art. 3 ust. 1a ustawy o PIT, spełnić jeden z następujących warunków:
  • posiadać na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
  • przebywać na terytorium kraju dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Niespełnienie któregoś z tych warunków powoduje, że cudzoziemiec, także Ukrainiec, jest opodatkowany w Polsce jako nierezydent, ale na dowód tego musi jeszcze przedstawić tzw. certyfikat rezydencji. Z tym jest obecnie największy problem. Nie ma szans na uzyskanie takiego certyfikatu w Ukrainie, gdy toczy się wojna, urzędy nie działają, a przebywanie na terytorium tego kraju zagraża życiu i zdrowiu.
Polskie organy podatkowe stoją na stanowisku, że certyfikatu rezydencji nie może zastąpić inny dowód (patrz: interpretacja dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 23 listopada 2021 r., sygn. 0114-KDIP3-2. 4011.616.2021.3.JM). Dlatego potrzebna jest zmiana przepisów.
Projekt nowelizacji specustawy zakłada, że obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi w ich kraju, będą mogli złożyć oświadczenia o przeniesieniu tu swojego ośrodka interesów życiowych. Dzięki temu zostaną uznani za polskich rezydentów podatkowych już od pierwszego dnia przyjazdu do naszego kraju (planowany nowy art. 52zj w ustawie o PIT). Będą więc rozliczać się z PIT jak Polacy, ale zarazem korzystać z przysługujących w naszym kraju ulg i zwolnień podatkowych.
Kto nie złoży takiego oświadczenia, będzie traktowany jako nierezydent podatkowy do czasu, aż spełniony zostanie jeden ze wspomnianych dwóch warunków wymienionych w art. 3 ust. 1a ustawy o PIT.
Współpraca Mariusz Szulc
Etap legislacyjny
Nowelizacja ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw – po pierwszym czytaniu w Sejmie (druk nr 2147)