Przepisy Polskiego Ładu wprowadziły istotne ograniczenia dla zachowania neutralności podatkowej krajowych transakcji połączeń, podziałów oraz wymiany udziałów. Ustawodawca wskazał bowiem, że odroczenie opodatkowania (do czasu odpłatnego zbycia udziałów lub akcji) nie ma miejsca, gdy dany podmiot nabył udziały w wyniku wcześniejszego połączenia, podziału lub wymiany udziałów.
W konsekwencji, obecnie każda planowana restrukturyzacja powinna być dokładnie przeanalizowana pod kątem konsekwencji podatkowych, zanim wejdzie w fazę realizacji.
Charakter „pierwotnej” i „wtórnej” restrukturyzacji
/>
Przepisy nie uzależniają wyłączenia neutralności od kategorii, następujących po sobie, zdarzeń restrukturyzacyjnych. Innymi słowy, nie ma znaczenia zarówno sposób, w jaki dokonywana jest „wtórna” restrukturyzacja, jak i to, czy jest ona rodzajowo identyczna do tej, która miała miejsce w wypadku „pierwotnej” restrukturyzacji. Ustawodawca dopuścił tu zatem wszelkie możliwe konfiguracje (np. połączenie – połączenie, podział – połączenie).
Retroaktywność przepisów a neutralność podatkowa
Z uwagi na brak odpowiednich przepisów przejściowych – wynikający raczej z niedbalstwa i pośpiechu przy wprowadzaniu Polskiego Ładu niż celowego działania Ministerstwa – pojawiła się fundamentalna wątpliwość co do oceny podatkowych następstw zdarzeń, w ramach których wcześniejsze połączenie, podział lub wymiana miały miejsce przed 1 stycznia 2022 r., zaś późniejsze działania restrukturyzacyjne już po tej dacie.
/>
Zdaniem BTTP, istnieją argumenty przemawiające za przyjęciem takiej wykładni znowelizowanych ustaw CIT i PIT, w wyniku której nowy sposób opodatkowania odnosi się wyłącznie do „przyszłych” restrukturyzacji (zarówno „pierwotnej” jak i „wtórnej”). W konsekwencji, zwrot „nie zostały nabyte lub objęte w wyniku wymiany udziałów albo przydzielone w wyniku innego łączenia lub podziału podmiotów” należałoby interpretować w ten sposób, że chodzi w nim jedynie o operacje przeprowadzone po 1 stycznia 2022 r.
Odmienna interpretacja stanowiłaby przejaw swoistej retroaktywności na gruncie stosowania prawa i, tym samym, godziłaby w zasadę zaufania do Państwa i stanowionego przez nie prawa podatkowego oraz w zasadę pewności prawa. Nie do zaakceptowania wydaje się taka interpretacja przepisów, która sprawia, że ich stosowanie podważa ekonomiczny sens dawnych czynności (np. inwestycyjnych lub restrukturyzacyjnych).
Potencjalne skutki podatkowe
Potencjalne skutki podatkowe ograniczenia neutralności podatkowej z uwagi na tzw. skażenie udziałów najlepiej zaprezentować na przykładzie.
Przykład
Wyobraźmy sobie przypadek, w którym w 2022 r. przeprowadzony zostanie proces połączenia polskich spółek kapitałowych w trybie łączenia przez przejęcie. Połączenie będzie uzasadnione ekonomicznie i nastąpi przez przeniesienie całego majątku spółki B i C (spółek przejmowanych) na spółkę A (spółkę przejmującą) w drodze utworzenia nowych udziałów, jakie spółka A (spółka przejmująca) wyda wspólnikom spółek przejmowanych (osób fizycznych, polskich rezydentów podatkowych). Udziały w spółce B nie zostały nabyte lub objęte w wyniku transakcji wymiany udziałów albo przydzielone w wyniku łączenia lub podziału podmiotów. Spółka C powstała natomiast w 2019 roku w wyniku podziału spółki D przez wydzielenie. Wszystkie udziały w Spółce C zostały objęte przez jedynego wspólnika spółki D.
O ile wartość podatkowa poszczególnych majątków spółek przejmowanych będzie taka sama przed i po połączeniu oraz udziały zostaną objęte według wartości rynkowych poszczególnych majątków spółek B i C (spółek przejmowanych), to z punktu widzenia spółki A (spółki przejmującej) transakcja powinna być neutralna podatkowo. Fakt „skażenia udziałów” spółki C z uwagi na przeprowadzony uprzednio podział, nie ma wpływu na zasady opodatkowania w spółce A (spółce przejmującej).
Przychód nie powinien powstać u wspólników spółki B (spółki przejmowanej)
Ewentualny przychód do opodatkowania wystąpiłby po stronie jedynego wspólnika spółki C (spółki przejmowanej). W takim przypadku, na podstawie art. 24 ust. 5 pkt 7a) Ustawy o PIT, u wspólnika spółki C (spółki przejmowanej) wystąpi dochód (przychód) w wysokości nadwyżki wartości emisyjnej udziałów przydzielonych przez spółkę A (spółkę przejmującą) nad wydatkami na nabycie (objęcie) udziałów w spółce przejmowanej. Dochód (przychód) stanowi przychód z tytułu udziału w zyskach osób prawnych i podlega opodatkowaniu 19% zryczałtowanym PIT. Do dochodu (przychodu) nie ma zastosowania danina solidarnościowa.
Jak zabezpieczyć planowane transakcje
Zmian jest więcej. Pomimo zapewnień Ustawodawcy, nie wszystkie mają charakter doprecyzowujący. Podatnicy planujący przeprowadzenie restrukturyzacji powinni dokonać jej szczegółowej analizy, przede wszystkim pod kątem zbadania historii „skażenia udziałów”, relacji wartości rynkowej przejmowanego majątku względem przydzielonych w wyniku restrukturyzacji udziałów (parytet wymiany) oraz uzasadnienia ekonomicznego. Fiskus na razie nie zajmuje stanowiska w sprawie.
XVI Ranking Firm i Doradców Podatkowych