Kto zalega z podatkiem wobec gminy, może uregulować dług, przekazując jej własność rzeczy lub prawa majątkowego. Ale co w sytuacji, gdy wcześniej przy ich zakupie odliczył VAT naliczony?
Trzeba go będzie skorygować – twierdzi Paweł Buda, doradca podatkowy z Kancelarii Cabaj & Kotala.
W szczególnym trybie
Podatki oraz zaległości wobec gminy czy urzędu skarbowego można zapłacić nie tylko pieniędzmi – gotówką lub przelewem. Ordynacja podatkowa przewiduje (w art. 66) szczególną formę regulowania zobowiązań podatkowych – przeniesienie na gminę lub Skarb Państwa własności rzeczy lub praw majątkowych. Gmina lub urząd skarbowy muszą się na to zgodzić, a gdy przedmiotem umowy jest przeniesienie akcji lub udziałów, konieczna jest także zgoda premiera rządu.
Powstaje jednak problem – co z VAT od takiego przeniesienia. Czy to dostawa towaru?
Sądy, a nawet Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku w polskiej sprawie C-36/16 stają po stronie podatników, lecz nie rozstrzygają problemu do końca.
Ostatnio odniósł się do niego WSA w Gdańsku w wyroku z 7 września 2021 r. (sygn. akt I SA/Gd 849/21, nieprawomocny).
Kanalizacja za długi
Chodziło o gminną spółkę, która zalegała z zapłatą podatku od nieruchomości. Była ona właścicielem sieci kanalizacji deszczowej i chciała przekazać ją gminie celem wywiązania się z podatkowej zaległości. Wartość sieci kanalizacji odpowiadała wartości zaległości, co miał jeszcze potwierdzić operat szacunkowy.
Spółka zaznaczyła, że przy budowie sieci odliczyła w całości VAT. Powstało więc pytanie, czy przenosząc ją teraz na gminę w trybie art. 66 ordynacji podatkowej, będzie musiała doliczyć podatek od towarów i usług.
Spółka uważała, że nie wchodzi to w grę, bo – jak tłumaczyła – mamy tu do czynienia ze szczególnym sposobem uiszczenia należności podatkowej. Nie można żądać VAT od przekazania w trybie art. 66 ordynacji, bo prowadziłoby to do podwójnego opodatkowania nieruchomości: podatkiem należnym gminie i podatkiem VAT – argumentowała spółka.
Powołała się na wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 11 maja 2017 r. (w sprawie C-36/16), z którego wynikało, że takie przeniesienie własności nie jest dostawą towaru.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej nie zgodził się jednak ze spółką. Stwierdził bowiem, że przekaże ona gminie darowiznę, a więc będzie to nieodpłatne przekazanie, które podlega VAT, o ile podatnikowi przysługiwało wcześniej prawo do odliczenia podatku naliczonego (art. 7 ust. 2 ustawy o VAT).
Organ zwrócił uwagę na to, że wyrok TSUE w sprawie C-36/16 dotyczył odpłatnej dostawy towarów, a nie darowizny.
Sądy: spłata jest bez VAT
Z fiskusem nie zgodził się WSA w Gdańsku. Orzekł, że zbycie gminie sieci kanalizacji deszczowej w zamian za wygaśnięcie zaległości w podatku od nieruchomości nie podlega VAT. Uzasadnił to tym, że gmina i podatnik zawierają w takim przypadku umowę, w ramach której nie wymieniają wzajemnych świadczeń. Dłużnik spełnia jedynie, w szczególny sposób, swój jednostronny obowiązek podatkowy, na co organ wyraża zgodę, przyjmując na własność rzecz lub prawo majątkowe.
W przeciwnym razie – jak wskazał sąd – prowadziłoby to do podwójnego opodatkowania nieruchomości.
Orzekł zatem, że celem umowy, o której mowa w art. 66 ordynacji, nie jest realizacja obrotu gospodarczego, lecz wygaśnięcie zobowiązania podatkowego. Nie jest to więc czynność ekwiwalentna, co oznacza, że nie można jej uznać za odpłatną dostawę towarów. Zdaniem WSA, potwierdza to również wyrok TSUE z 2017 r. w sprawie C-36/16.
Sąd nie zgodził się też z fiskusem, że uregulowane w art. 66 ordynacji przeniesienie własności nieruchomości jest darowizną. Nie ma to nic wspólnego z darowizną – stwierdził WSA.
Podobnie orzekł wcześniej Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 1 września 2017 r. (sygn. akt I FSK 864/14).
Co z odliczeniem
W obu tych sprawach sądy – zarówno WSA w Gdańsku, jak i NSA – uchyliły interpretacje indywidualne, ale zarazem zwróciły uwagę na to, że pozostaje jeszcze kwestia wcześniejszego odliczenia VAT . Nie rozstrzygnęły jednak tej kwestii, na co zwraca uwagę Paweł Buda z Kancelarii Cabaj & Kotala.
– Ani sądy, ani TSUE w sprawie C-36/16 nie wskazały, jak ma się zachować podatnik VAT, który w celu wygaszenia zobowiązania podatkowego w trybie art. 66 ordynacji, przekazał nieruchomość (lub inną własność – np. środki trwałe), od której nabycia czy wytworzenia pierwotnie odliczył podatek VAT – zauważa doradca podatkowy.
NSA stwierdził, że gdyby VAT od towarów lub ich części podlegał w całości lub w części odliczeniu, to przeniesienie nieruchomości za długi należałoby uznać za odpłatną dostawę towarów, zgodnie z art. 16 dyrektywy VAT.
Odpowiednikiem art. 16 dyrektywy w ustawie o VAT jest art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, ale – zdaniem Pawła Budy – przepis ten nie będzie miał tu zastosowania, bo żadna z opisanych w nim sytuacji nie dotyczy przeniesienia własności w zamian za zaległości podatkowe w trybie art. 66 ordynacji podatkowej.
– Po pierwsze, w takiej sytuacji nie mamy do czynienia z darowizną. Po drugie, nie można uznać, że podatnik, przenosząc własność na gminę lub Skarb Państwa w zamian za zaległości podatkowe, wykorzystuje nieruchomość na swoje cele osobiste – wylicza ekspert.
Konieczna korekta
– W mojej ocenie w omawianej sytuacji podatnik musi skorygować VAT odliczony przy nabyciu lub wytworzeniu przenoszonej nieruchomości (lub innego środka trwałego) – uważa Paweł Buda.
Jego zdaniem obowiązek ten wynika z art. 91 ust. 7 i 7a ustawy o VAT. Przepisy te regulują kwestię korekty VAT naliczonego w razie zmiany przeznaczenia nieruchomości. Wynika z nich, że podatnik VAT ma obowiązek dokonać korekty pierwotnie odliczonego podatku naliczonego, jeżeli w wyniku zmiany sposobu korzystania z nieruchomości zaprzestał jej wykorzystywania do czynności opodatkowanych VAT.
– Jest to zatem dokładnie sytuacja, w której znajdzie się podatnik, który pierwotnie odliczył VAT od nabycia czy wytworzenia nieruchomości, a następnie został zmuszony do przeniesienia jej własności w zamian za spłatę posiadanych zaległości podatkowych w ramach czynności niepodlegającej opodatkowaniu – tłumaczy Paweł Buda.