Kolejna nowelizacja ustawy o VAT, której nie można przegapić

Rozliczając wewnątrzwspólnotowe nabycia towarów, księgowi nie będą musieli pilnować, kiedy mijają trzy miesiące od końca miesiąca, w którym powstał obowiązek podatkowy. W codziennej praktyce biura rachunkowego równie ważne mogą okazać się też inne zmiany, które wejdą w życie już 1 października

TEMAT: SLIM VAT 2

PROBLEM: Jak zmiany wpływają na obowiązki biura i jego klientów

Nowości wprowadzone ustawą z 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo bankowe, określaną jako SLIM VAT 2, dotyczą rozmaitych zagadnień, w tym m.in.:

ulgi na złe długi w VAT,
deklarowania VAT od importu towarów (patrz s. C1),
odliczania podatku naliczonego po upływie terminu na odliczenie na bieżąco,
odliczania VAT naliczonego przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów (WNT),
obniżania podstawy opodatkowania przy WNT i imporcie usług,
rozliczania dostaw w transakcjach łańcuchowych,
zgłaszania samochodów wykorzystywanych wyłącznie do działalności gospodarczej,
rezygnacji ze zwolnienia z VAT przy dostawach nieruchomości,
uwalniania środków z rachunku VAT oraz możliwości przeznaczenia pieniędzy zgromadzonych na tym rachunku VAT na składki na ubezpieczenie rolników.

W zdecydowanej większości zmiany te wchodzą w życie 1 października 2021 r., ale niektóre zaczynają obowiązywać już z dniem następującym po ogłoszeniu nowelizacji w Dzienniku Ustaw (w momencie oddawania niniejszego numeru do druku ustawa nie została jeszcze opublikowana), natomiast jedna – dopiero od 1 stycznia 2022 r.

TRANSAKCJE ŁAŃCUCHOWE

Nowelizacja SLIM VAT 2 powinna ułatwić pracę biurom rachunkowym, które w swojej praktyce mają do czynienia z transakcjami łańcuchowymi. Chcąc jednak wyjaśnić zmiany w tym zakresie, musimy zacząć od przypomnienia. Z transakcją łańcuchową mamy do czynienia wtedy, gdy spełnione są łącznie następujące warunki:

w dostawie towaru pomiędzy państwami unijnymi biorą udział co najmniej trzy podmioty,
towar jest transportowany lub wysyłany od pierwszego do ostatniego w kolejności nabywcy,
transakcję ruchomą (transport lub wysyłka) należy przyporządkować tylko jednej dostawie, natomiast pozostałe są transakcjami nieruchomymi.

Transakcja ruchoma oznacza, że po stronie dostawcy ma miejsce eksport lub wewnątrzwspólnotowa dostawa towaru (WDT), a po stronie nabywcy – import lub WNT.

Wydawałoby się, że jeśli idzie o transakcje wewnątrzunijne, to wszystko całościowo uregulowała ustawa z 28 maja 2020 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku od towarów i usług, ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1106). Weszła ona w życie 1 lipca 2020 r. i była wdrożeniem dyrektywy Rady (UE) 2018/1910 z 4 grudnia 2018 r. zmieniającej dyrektywę 2006/112/WE w odniesieniu do harmonizacji i uproszczenia niektórych przepisów w systemie podatku od wartości dodanej dotyczących opodatkowania handlu między państwami członkowskimi (Dz.Urz. UE z 2018 r. L 311, s. 3; dalej: dyrektywa 2018/1910), zwanej pakietem quick fixes. Dyrektywa ta wprowadziła reguły dotyczące transakcji łańcuchowych i określania miejsca dostawy towarów przy wysyłce lub transporcie towarów.

Co już się zmieniło

Przypomnijmy, że do końca 2019 r. dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE z 2006 r. L 347, s. 1; ost.zm. Dz.Urz. UE z 2021 r. L 250, s. 1; dalej: dyrektywa VAT) nie zawierała szczegółowych regulacji dotyczących transakcji łańcuchowych. Polscy podatnicy kierowali się tylko krajową ustawą z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1243; dalej: ustawa o VAT), która z kolei bazowała w tym zakresie na orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE.

Od lipca 2020 r., wskutek wdrożenia dyrektywy 2018/1910, dostawy wewnątrzwspólnotowe zostały przyporządkowane co do zasady do sprzedaży na rzecz pośrednika w łańcuchu. Pośrednik to podmiot, który nie jest ani pierwszy, ani ostatni w łańcuchu. Jeżeli więc w transakcji uczestniczą trzy podmioty, a transport organizuje drugi z nich (pośrednik), to transakcją stanowiącą WDT jest sprzedaż od pierwszego do drugiego podmiotu (art. 22 ust. 2b ustawy o VAT). [przykład 1]

przykład 1

W transakcji łańcuchowej podmiot pośredniczący (podmiot B) organizuje transport lub wysyłkę towarów. Transakcją ruchomą jest więc transakcja od A do B.

To oznacza, że:

– podmiot A wykazuje w państwie członkowskim 1 wewnątrzwspólnotową dostawę towarów (WDT),

– podmiot B wykazuje w państwie członkowskim 3 wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (WNT), a zatem jest zobowiązany zarejestrować się w państwie 3 dla potrzeb transakcji wewnątrzwspólnotowych i rozliczyć tam WNT. Następnie dokonuje dostawy krajowej (nieruchomej) na terytorium państwa 3 na rzecz podmiotu C. ©℗

Wyjątek od zasady dotyczy sytuacji, gdy pośrednik podał swojemu dostawcy numer identyfikacyjny dla transakcji wewnątrzwspólnotowych nadany mu przez państwo, z którego towary są wysyłane lub transportowane. Wtedy WDT zostaje przesunięte na sprzedaż pomiędzy pośrednikiem a kolejnym nabywcą (czyli między drugim a trzecim podmiotem) zgodnie z art. 22 ust. 2c ustawy o VAT. [przykład 2]

przykład 2

W transakcji łańcuchowej podmiot pośredniczący (podmiot B) organizuje transport lub wysyłkę towarów. Podmiot B przekazał A numer identyfikacyjny VAT nadany mu przez państwo członkowskie 1. Transakcją ruchomą jest zatem transakcja od B do C.

To oznacza, że:

– podmiot A wykazuje w państwie członkowskim 1 transakcję krajową na rzecz podmiotu B,

– podmiot B jest już zarejestrowany dla potrzeb transakcji wewnątrzwspólnotowych na terytorium państwa 1, a zatem wykazuje WDT na rzecz podmiotu C,

– podmiot C rozlicza WNT w państwie członkowskim 3. ©℗

Przepisy nie rozstrzygają, do której z dostaw należy przyporządkować wysyłkę (transport), w sytuacji gdy w transakcji łańcuchowej występują więcej niż trzy podmioty. W takiej sytuacji trzeba analizować treść umów pomiędzy uczestnikami łańcucha transakcji oraz innych dokumentów.

Skoro z art. 22 ust. 2d ustawy o VAT wynika, że podmiotem pośredniczącym nie może być pierwszy w kolejności dostawca ani ostatni w kolejności nabywca, to aby udowodnić swój status, musi on przechowywać dokumenty poświadczające, że dokonał wysyłki lub transportu towarów samodzielnie lub za pośrednictwem osób trzecich działających na jego rzecz. Od tego zależy, czy w danej sytuacji ma zastosowanie zasada ogólna zapisana w art. 22 ust. 2 ustawy o VAT, czy odstępstwo od niej, czyli art. 22 ust. 2b i 2c.

Zasada ogólna

Przedstawiliśmy odstępstwa, przypomnijmy zatem, co mówi zasada ogólna. Jest ona zapisana w art. 22 ust. 2 ustawy o VAT i ma istotne znaczenie w kontekście nowelizacji SLIM VAT 2.

Zgodnie z art. 22 ust. 2, gdy te same towary są przedmiotem kolejnych dostaw oraz są wysyłane lub transportowane bezpośrednio od pierwszego dostawcy do ostatniego w kolejności nabywcy, to wysyłkę lub transport przyporządkowuje się wyłącznie jednej dostawie. Znów więc zasadniczą kwestią jest ustalenie, do której dostawy należy przyporządkować transport lub wysyłkę.

Jeżeli organizuje ją pierwszy w kolejności dostawca, to transport lub wysyłka mogą być przypisane tylko do transakcji, w której on sam uczestniczy, czyli do dokonanej przez niego dostawy. Ta transakcja jest wówczas WDT opodatkowaną według stawki 0 proc., zgodnie z art. 42 ustawy o VAT (pod warunkiem że spełnione są warunki określone w tym artykule). [przykład 3]

przykład 3

W transakcji łańcuchowej uczestniczą cztery podmioty. Transport organizuje pierwszy w łańcuchu podmiot A – z państwa członkowskiego 1. Z tego względu nie możemy zastosować uproszczenia przewidzianego w art. 22 ust. 2b i 2c ustawy o VAT.

To oznacza, że:

– transakcja od pierwszego podmiotu (A) do drugiego podmiotu (B) jest transakcją ruchomą, czyli w państwie członkowskim 1 ma miejsce WDT objęte stawką 0 proc. VAT (przy zachowaniu odpowiednich warunków),

– u podatnika B w państwie członkowskim 2 ma miejsce WNT, opodatkowane w państwie członkowskim 4 (państwo zakończenia transportu),

– dostawy od podmiotu B do podmiotu C i od podmiotu C do podmiotu D są tzw. dostawami nieruchomymi (czyli dostawami towarów niewysyłanych ani nietransportowanych), a zatem są to transakcje krajowe opodatkowane w państwie zakończenia transportu, czyli w państwie 4. ©℗

Od października 2021 r.

Nowelizacja SLIM VAT 2 wprowadza przepisy, które wyraźnie określą, której dostawie należy przypisać wysyłkę lub transport, gdy transportu ani wysyłki nie organizuje podmiot pośredniczący. W takiej sytuacji – jak już stwierdziliśmy – nie możemy stosować uproszczenia przewidzianego w art. 22 ust. 2b i 2c ustawy o VAT.

Do tej pory nie było w ustawie o VAT przepisu, który jasno określałby, co w sytuacji gdy wysyłkę lub transport w transakcji łańcuchowej organizuje pierwszy w kolejności dostawca (tj. pierwszy podmiot w łańcuchu) lub ostatni nabywca (tj. ostatni podmiot w łańcuchu).

Dodany w art. 22 ustęp 2e mówi, że jeżeli wysyłkę lub transport towarów organizuje:

– pierwszy w kolejności dostawca, to wysyłkę lub transport przyporządkowuje się jego dostawie;

– ostatni nabywca, to wysyłkę lub transport przyporządkowuje się dostawie dokonanej do tego nabywcy.

Co istotne, doprecyzowanie to dotyczy nie tylko WDT, lecz także eksportu towarów, o którym już dziś mowa jest w art. 22 ust. 2a ustawy o VAT. To oznacza, że transakcja ruchoma będzie oznaczała po stronie dostawcy eksport lub WDT, a po stronie nabywcy – import lub WNT.

W uzasadnieniu do projektu nowelizacji SLIM VAT 2 Ministerstwo Finansów podkreśliło, że dodanie do art. 22 nowego ustępu 2e nie wpłynie na dotychczasową praktykę. Chodzi tylko o doprecyzowanie przepisów i tym samym o „kompleksowe uregulowanie zasad przyporządkowania transportu lub wysyłki w transakcjach łańcuchowych w zależności od tego, który z podmiotów w łańcuchu jest odpowiedzialny za organizację transportu lub wysyłki towarów”. [przykład 4]

przykład 4

W transakcji łańcuchowej uczestniczą cztery podmioty. Transport organizuje pierwszy w łańcuchu podmiot A z państwa członkowskiego 1.

Towar jest wysyłany bezpośrednio z państwa 1 na terytorium państwa 4 (pozaunijnego) do podmiotu D.

To oznacza, że:

– transakcja od pierwszego podmiotu A do drugiego podmiotu B posiadającego siedzibę w innym państwie członkowskim jest tzw. transakcją ruchomą, stanowiącą eksport, który przy zachowaniu odpowiednich warunków podlega opodatkowaniu stawką 0 proc. VAT,

– dostawy dokonane przez B do C i przez C do D są dostawami nieruchomymi; są to więc transakcje krajowe opodatkowane w państwie zakończenia transportu, czyli w państwie 4. ©℗

INNE ZMIANY korekta in minus przy wnt i imporcie usług

Nowelizacja SLIM VAT 2 precyzuje także, za jaki okres podatnik powinien rozliczyć korektę obniżającą podstawę opodatkowania (korekta in minus). W dodanych przepisach chodzi wyłącznie o transakcje, w których podatnikiem jest nabywca, a więc o: import usług, WNT oraz o dostawy towarów, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy o VAT.

Dotychczas nie było przepisów, które regulowałyby zasady obniżania podstawy opodatkowania przy takich transakcjach. W praktyce podatnicy i księgowi brali pod uwagę przyczynę korekty. Jeżeli przyczyna zaistniała po transakcji, to korygowali (obniżali) podstawę opodatkowania za okres, w którym otrzymali fakturę korygującą.

Teraz również decydować będzie moment (okres) wystąpienia przyczyny korekty, ale jej rozliczenie będzie w pełni niezależne od momentu (okresu) otrzymania faktury korygującej.

Nowe zasady znajdą od 1 października 2021 r. odzwierciedlenie w następujących przepisach:

– art. 29a ust. 15a (import usług oraz dostawa towarów, dla której zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 5 podatnikiem jest ich nabywca),

– art. 30a ust. 1a (WNT) i

– art. 86 ust. 19c ustawy o VAT (zmniejszenie kwoty podatku naliczonego).

Niestety dodane przepisy nadal niewiele wyjaśniają, bo mowa jest w nich tylko o korekcie „w rozliczeniu za okres, w którym zaistniała przyczyna obniżenia podstawy opodatkowania”. Więcej światła na to zagadnienie rzuca uzasadnienie do projektu nowelizacji SLIM VAT 2. Resort finansów wyjaśnił w nim:

jeżeli korekta jest spowodowana przyczynami powstałymi już na etapie zawarcia danej transakcji (np. błędnie określona cena, ilość), to powinna ona zostać rozliczona w deklaracji podatkowej za okres, w którym została rozliczona pierwotna transakcja (korekta wsteczna),
jeżeli korekta jest spowodowana przyczynami zaistniałymi po transakcji (np. zaistniały nowe okoliczności, takie jak udzielenie dodatkowego rabatu czy skonta itp.), to powinna ona zostać rozliczona na bieżąco, w deklaracji za miesiąc, w którym zaistniała przyczyna obniżenia podstawy opodatkowania.

Ten drugi przypadek – jak tłumaczy MF – będzie miał miejsce, gdy przyczyna korekty powstała później i nie była możliwa do przewidzenia w momencie rozliczenia pierwotnej transakcji. Jeżeli więc podatnik dokonujący WNT otrzyma od swojego kontrahenta rabat np. w styczniu, to powinien skorygować podstawę opodatkowania w deklaracji składanej za styczeń.

Tak samo – według wyjaśnień resortu – będzie w sytuacji, gdy co prawda mechanizm transakcji od początku przewiduje możliwość korekty, ale ona sama zależy od spełnienia dodatkowych warunków (ustalonych przez strony transakcji). Nawet więc, jeśli korekta była do przewidzenia w momencie wystawienia faktury pierwotnej, ale jest uzależniona spełnieniem dodatkowego warunku, to nie należy jej rozliczać wstecznie, tylko na bieżąco, za okres, w którym ziszczą się dodatkowe warunki.

Ze względu na to, że mówimy o transakcjach, w których podatnikiem jest nabywca, konieczne było ujednolicenie zasad wykazywania korekt po stronie podatków należnego i naliczonego. W dodanym art. 86 ust. 19c ustawy o VAT zapisano, że obniżając podstawę opodatkowania zgodnie z art. 29a ust. 15a i art. 30a ust. 1a (i w rezultacie podatek należny), należy w tym samym okresie rozliczeniowym zmniejszyć jednocześnie podatek naliczony.

dostawa nieruchomości

Ułatwiono rezygnację ze zwolnienia z VAT dostaw budynków, budowli lub ich części. Podatnikom nie zawsze opłaca się to zwolnienie, zwłaszcza że nie zawsze też mają pewność, czy faktycznie im ono przysługuje. Niepewność ta wynika z konieczności ustalenia – dla potrzeb zastosowania art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT– czy i kiedy doszło do pierwszego zasiedlenia.

Jeżeli sprzedawca i nabywca (a w praktyce często ich księgowi) są przekonani, że dostawa nieruchomości jest opodatkowana, a fiskus stwierdzi potem, że była ona jednak objęta zwolnieniem, to konsekwencje pomyłki ponoszą obie strony transakcji. Sprzedawca, który wystawił fakturę, nie odzyska już VAT wpłaconego do urzędu skarbowego, bo fiskus uważa, że podatek wykazany na takiej fakturze jest należny zgodnie z art. 108 ust. 1 ustawy o VAT (czyli przepisem o pustych fakturach). Z kolei nabywca nie może odliczyć podatku wykazanego na takiej fakturze. Na dodatek notariusz powinien jako płatnik pobrać od takiej transakcji nieruchomościowej (zwolnionej z VAT) podatek od czynności cywilnoprawnych.

Wielu podatników woli zatem nie ryzykować i rezygnuje ze zwolnienia, zwłaszcza że w obrocie między przedsiębiorcami VAT jest z założenia neutralny (jeden podmiot go nalicza, drugi odlicza). Skuteczna rezygnacja chroni na dodatek przed ewentualną koniecznością zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.

Jest jednak warunek – trzeba złożyć zgodne oświadczenie o rezygnacji. Dotychczas należało je złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego (właściwego dla nabywcy) najpóźniej dzień przed dostawą nieruchomości (art. 43 ust. 10 pkt 2 ustawy o VAT). W praktyce nie zawsze się to udawało, bo albo o tym zapominano (i w najlepszym razie przekładano termin transakcji), albo składano oświadczenie na wyrost, bo ostatecznie z różnych względów nie dochodziło do transakcji.

Od 1 października 2021 r. oświadczenie o wyborze sposobu opodatkowania dostawy budynku, budowli lub ich części będzie można złożyć:

tak jak dotychczas, czyli przed dniem dostawy tych obiektów – właściwemu dla nabywcy naczelnikowi urzędu skarbowego lub
w akcie notarialnym zawieranym w związku z dostawą tych obiektów.

Jeśli więc strony transakcji nie zdążą złożyć takiego oświadczenia przed dniem jej zawarcia, to zawsze będą mogły to zrobić bezpośrednio w akcie notarialnym. Notariusz przekaże wypis aktu urzędowi skarbowemu, tak jak robił to do tej pory.

odliczenie podatku naliczonego

Księgowi będą mieli mniej pracy z korygowaniem deklaracji w celu odliczenia VAT naliczonego, gdy ten nie został odjęty w ustawowych terminach. Przypomnijmy, że od 1 stycznia 2021 r. podatnikom rozliczającym się miesięcznie przysługuje więcej czasu na odliczenie podatku naliczonego. Jeżeli nie został on odjęty w rozliczeniu za pierwszy okres rozliczeniowy (za który przysługiwało prawo do odliczenia), to obecnie można to zrobić za jeden z trzech (a nie – jak wcześniej – dwóch) następnych okresów rozliczeniowych. W sumie więc są aż cztery okresy rozliczeniowe, w których można odjąć podatek naliczony. Z kolei podatnicy rozliczający się kwartalnie mogą odliczyć nieodjęty VAT za jeden z dwóch następnych okresów rozliczeniowych (art. 86 ust. 11 ustawy o VAT).

Co jednak w sytuacji, gdy VAT naliczony nie został odliczony w ustawowych terminach? Pozostaje jeszcze korekta deklaracji. Prawo do niej przysługuje przez pięć lat, licząc od początku (uwaga: nie od końca) roku, w którym powstało prawo do obniżki (art. 86 ust. 13 ustawy o VAT).

Dotychczas można było w tym celu skorygować tylko deklarację za okres, w którym powstało prawo do obniżenia podatku należnego (prawo do odliczenia). Zmiana w art. 86 ust. 13 pozwoli na większą elastyczność. Będzie można korygować deklarację:

za okres, w którym powstało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, albo
za jeden z trzech następnych okresów rozliczeniowych, a w przypadku podatnika rozliczającego się kwartalnie – za jeden z dwóch następnych okresów rozliczeniowych.

Dzięki temu będzie można kumulować zaległe odliczenia podatku naliczonego w jednej korygowanej deklaracji (o ile prawo do odliczenia VAT powstało w niedużych odstępach czasu). Nie trzeba będzie poprawiać każdej deklaracji z osobna. Niewątpliwie więc księgowi będą mieli mniej pracy.

Uwaga! Jeżeli prawo do odliczenia VAT naliczonego powstało przed dniem wejścia w życie nowelizacji SLIM VAT 2, czyli przed 1 października 2021 r., to będą miały zastosowanie dotychczasowe zasady (czyli art. 86 ust. 13 w dotychczasowym brzmieniu). Wynika to z art. 4 nowelizacji.

Utrzymana zostaje zasada, że deklarację można skorygować nie później niż w ciągu pięciu lat, licząc od początku roku, w którym powstało to prawo.

odliczenie przy wnt

Księgowi rozliczający WNT nie będą już musieli pilnować, kiedy mijają trzy miesiące od końca miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy. Zmiany w tym zakresie wchodzą w życie już z dniem następującym po ogłoszeniu nowelizacji SLIM VAT 2 w Dzienniku Ustaw.

Dotychczas VAT należny z tytułu WNT należało wykazać nie później niż w ciągu tych trzech miesięcy, bo od tego zależało prawo do odliczenia podatku naliczonego za ten sam okres, w którym deklarowany jest VAT należny (oba podatki się „zerowały”). Jeżeli trzymiesięczny termin został przekroczony, to trzeba było skorygować uprzednio złożoną deklarację, natomiast podatek naliczony można było wykazać tylko na bieżąco. W efekcie podatnik płacił odsetki za zwłokę za okres między wykazaniem VAT należnego a odliczeniem VAT naliczonego.

Dotrzymanie dotychczasowego warunku było nie tylko uciążliwe, lecz także czasem wręcz niemożliwe. Zależało bowiem od terminu otrzymania faktury od dostawcy, na co nabywca nie zawsze miał wpływ. Trybunał Sprawiedliwości UE uznał wymóg zapisany w ustawie o VAT za sprzeczny z dyrektywą VAT (wyrok z 18 marca 2021 r. w sprawie C-895/19). Dlatego teraz w art. 86 ust. 10b ustawy o VAT w dwóch miejscach dotyczących WNT oraz importu usług (w pkt 2 i pkt 3) zostaje wykreślone sformułowanie „nie później niż w terminie 3 miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy”.

Jednocześnie potrzebna była zmiana w art. 86 ust. 10h ustawy o VAT – po to właśnie, aby umożliwić podatnikom prawo od odliczenia VAT za ten sam okres rozliczeniowy, w którym deklarowany jest VAT należny. Konsekwencja jest również uchylenie art. 86 ust. 10i ustawy o VAT.

auta osobowe z vat odjętym w 100 proc.

Łatwiej będzie złożyć do urzędu skarbowego informację VAT-26 o pojazdach samochodowych wykorzystywanych wyłącznie do działalności gospodarczej, a więc uprawniających do pełnego odliczenia VAT naliczonego. Dotychczas należało to zrobić w ciągu siedmiu dni od dnia, w którym został poniesiony pierwszy wydatek związany z takim samochodem (dający prawo do 100-proc. odliczenia).

Od 1 października 2021 r. będzie można to zrobić do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym poniesiony został pierwszy wydatek związany z pojazdem, nie później niż w dniu przesłania ewidencji (o której mowa w art. 109 ust. 3 ustawy o VAT), czyli de facto części ewidencyjnej JPK_V7M lub JPK_V7K (zmiana dotyczy również podatników rozliczających się kwartalnie).

Nie zmienia się obowiązek prowadzenia ewidencji przebiegu takiego pojazdu.

Jeżeli informacja VAT-26 nie zostanie złożona w terminie, to będzie się uznawać, że pojazd jest wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika dopiero od pierwszego dnia miesiąca, w którym taka informacja zostanie złożona (dotychczas – dopiero od dnia jej złożenia).

Zmieni się też termin na aktualizację VAT-26 przy zmianie wykorzystania auta (czyli gdy zacznie ono być wykorzystywane również do celów innych niż działalność gospodarcza). Dotychczas należało zaktualizować VAT-26 najpóźniej przed dniem zmiany wykorzystywania pojazdu. Od 1 października br. będzie na to dużo więcej czasu – trzeba to będzie zrobić najpóźniej do końca miesiąca, w którym doszło do zmiany wykorzystywania samochodu.

Wszystkie te zmiany (w art. 86a ust. 12–14 ustawy o VAT) będą miały zastosowanie do wydatków poniesionych, począwszy od 1 października 2021 r. (art. 5 nowelizacji).

ulga na złe długi

Od 1 października br. wydłużony będzie termin na skorzystanie z ulgi – z dwóch do trzech lat od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność (licząc od końca roku, w którym faktura ta została wystawiona). Trzyletni termin będzie skorelowany z wynikającym z kodeksu cywilnego terminem przedawnienia roszczeń przysługującym osobom prowadzącym działalność gospodarczą i mających związek z tą działalnością.

Pozostałe zmiany w zakresie ulgi są skutkiem wyroku TSUE z 15 października 2020 r. w sprawie C-335/19. W związku z tym zlikwidowany zostaje warunek, aby dłużnik nie był w trakcie: postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1588), postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji. Nie będzie takiego wymogu ani na moment dostawy towaru lub świadczenia usługi, ani na dzień poprzedzający dzień skorzystania przez wierzyciela z ulgi na złe długi (czyli złożenia przez wierzyciela korekty deklaracji).

Co więcej, dłużnik nie musi być na moment dostawy towaru lub świadczenia usługi zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT. To oznacza, że wierzyciel będzie mógł obniżyć u siebie podstawę opodatkowania VAT (i podatek należny), nawet gdy jego dłużnikiem będzie konsument (osoba fizyczna) albo podatnik zwolniony z VAT.

W tych dwóch przypadkach wprowadzono jednak przepis (art. 89a ust. 2a ustawy VAT), który ma zabezpieczać interes państwa przed niebezpieczeństwem wykorzystywania ulgi na złe długi w celach oszustw lub wyłudzeń VAT. Dlatego, jeżeli dłużnikiem będzie inny podmiot niż czynny podatnik VAT (np. konsument lub podatnik zwolniony z VAT), to wierzyciel skorzysta z ulgi, pod warunkiem że:

1) wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego lub

2) wierzytelność została wpisana do rejestru długów prowadzonego na poziomie krajowym, lub

3) wobec dłużnika ogłoszono upadłość konsumencką na podstawie odrębnych przepisów.

Nadal natomiast z ulgi na złe długi będzie mógł skorzystać tylko ten wierzyciel, który w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej był zarejestrowany jako czynny podatnik VAT.

części i akcesoria do komputerów

Zmiana dotyczy też załącznika nr 15 do ustawy o VAT, który określa towary objęte obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności. To naprawa błędu, który pojawił się 1 stycznia 2021 r. W wyniku nowelizacji, która weszła wtedy w życie, pozycja 60 załącznika nr 15 otrzymała brzmienie „ex 26.20.1 Komputery i pozostałe maszyny do automatycznego przetwarzania danych oraz części i akcesoria do nich – wyłącznie komputery i pozostałe maszyny do automatycznego przetwarzania danych”.

W stosunku do poprzednio obowiązującego stanu nastąpiło zawężenie o towary klasyfikowane do PKWiU 26.20.1, inne niż komputery i pozostałe maszyny do automatycznego przetwarzania danych (m.in. monitory). Sytuacja ta – jak tłumaczyło MF – wynikła z błędnie przełożonego PKWiU 2008 na PKWiU 2015. Dlatego od 1 października br. zawężenie to będzie wyeliminowane i zakres tej pozycji będzie taki sam, jaki obowiązywał w okresie 1 listopada 2019 r.–31 grudnia 2020 r. Innymi słowy, w załączniku ponownie znajdą się części i akcesoria komputerowe. ©℗

Nowości związane z rachunkiem VAT

Zmiany w tym zakresie zostały wprowadzone zarówno w ustawie o VAT, jak i w ustawie 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1896; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1177; dalej: prawo bankowe).

Zgodnie z nowym art. 108b ust. 5a ustawy o VAT naczelnik urzędu skarbowego będzie mógł zgodzić się na uwolnienie środków z rachunku VAT na rachunek rozliczeniowy, nawet gdy podatnik będzie miał zaległości podatkowe. Warunkiem będzie, aby były one objęte decyzją o ich odroczeniu lub rozłożeniu na raty. Do tej pory, gdy istniały zaległości, naczelnik odmawiał zgody, nawet gdy były one niewymagalne, bo termin ich spłaty został odroczony lub rozłożony na raty. Zmiana wejdzie w życie od 1 października br., ale znajdzie zastosowanie również do wniosków (o uwolnienie środków) złożonych i nierozpatrzonych przed tą datą (art. 6 nowelizacji).

Uregulowana będzie też kwestia uwalniania środków z tzw. rachunku technicznego. Chodzi o przypadki, gdy na dzień rozwiązania umowy o prowadzenie rachunku rozliczeniowego podatnik ma zgromadzone pieniądze na powiązanym rachunku VAT i nie przeniósł ich na inny rachunek VAT ani nie wystąpił do naczelnika urzędu skarbowego o zgodę na ich przeksięgowanie. W takiej sytuacji bank przeksięgowuje te środki na specjalny rachunek (tzw. techniczny), gdzie leżą ona zdeponowane aż do ewentualnej dyspozycji posiadacza.

Od 1 października br. będzie można wystąpić do naczelnika urzędu skarbowego o zgodę na wypłacenie tych pieniędzy. Naczelnik odmówi zgody np. wtedy, gdy podatnik będzie miał zaległości podatkowe (a ich spłata nie została odroczona ani rozłożona na raty) albo gdy będzie uzasadniona obawa, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane.

Jeżeli nie będzie przeszkód, o których mowa w art. 108b ust. 5 i 5a ustawy o VAT, to naczelnik urzędu wyda zgodę w ciągu 60 dni. W postanowieniu określi, jaka kwota ma być wypłacona. O swoim postanowieniu poinformuje bank, który prowadzi dany rachunek techniczny.

Identyczne rozwiązanie wprowadzono dla podmiotów, które nie są podatnikami (np. osób, które zlikwidowały działalność gospodarczą), jeżeli ich pieniądze z rachunku VAT zostały zdeponowane na rachunku technicznym.

Zmiany w prawie bankowym to przede wszystkim możliwość przeznaczenia pieniędzy zgromadzonych na rachunku VAT na zapłatę składek na ubezpieczenie rolników, czyli do KRUS (art. 62b ust. 2 pkt 2 lit. c prawa bankowego). Tak będzie jednak dopiero od 1 stycznia 2022 r.

Wcześniej, bo już od 1 października br., zacznie obowiązywać zmiana, która pozwoli na szerzą konsolidację środków zgromadzonych na dwóch lub więcej rachunkach VAT (art. 62b ust. 1 pkt 3 oraz art. 62b ust. 2 pkt 6 prawa bankowego). Dotychczas przepisy pozwalały na to wyłącznie w ramach jednego banku, czyli podatnik mógł przekazywać swoje środki z jednego rachunku VAT na inny rachunek VAT, ale pod warunkiem że obydwa prowadził ten sam bank. Teraz takie „przekazanie własne” będzie możliwe w ramach wszystkich rachunków VAT należących do tego samego podatnika, a więc również prowadzonych przez inne banki.

Nadal będą obowiązywały ograniczenia co do celu, na jaki mogą zostać wykorzystane środki z rachunku VAT. Jeśli podatnik będzie chciał je przelać na swój rachunek rozliczeniowy, to będzie musiał wystąpić, tak jak dotychczas, o zgodę do organu podatkowego. ©℗