Od 1 lipca br. podatnicy i obsługujące ich biura rachunkowe muszą stosować przepisy wprowadzone ustawą z 20 maja 2021 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, które bezpośrednio wpływają na sytuację wszystkich podmiotów zajmujących się transgraniczną sprzedażą towarów przez internet do konsumentów w Unii Europejskiej. Jednak po miesiącu obowiązywania nowych regulacji przedsiębiorcy wciąż nie są pewni, jak je w praktyce stosować. Kwestię wyjaśniają Klaudyna Matusiak-Frey, konsultant w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy i Magdalena Jaworska, doradca podatkowy, radca prawny i starszy menedżer w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy.

TEMAT: Zmiany w VAT
PROBLEM: Jakie wątpliwości do nowych regulacji mogą mieć klienci biura
1. Czy zmiany wprowadzone w ramach pakietu VAT e-commerce mają zastosowanie do wszystkich sprzedawców internetowych?
Chociaż pakiet VAT e-commerce wprowadza daleko idące zmiany zasad opodatkowania w handlu elektronicznym, które dotykają zarówno sprzedawców z Unii Europejskiej, jak i spoza niej (np. chińskich dostawców), to jego zakres ogranicza się do transakcji między przedsiębiorstwami a konsumentami z UE (B2C). W praktyce nowe przepisy będą miały wpływ na sprzedawcę, który:
  • sprzedaje towary i wybrane usługi unijnym konsumentom czy
  • uczestniczy w transgranicznym transporcie takich towarów.
Nowe przepisy nie zmieniają więc zasad opodatkowania sprzedaży internetowej w kanale pomiędzy przedsiębiorcami (B2B) czy dostaw do krajowych konsumentów dokonywanych przez podatników z siedzibą w UE.
2. Co pakiet VAT e-commerce zmienia z perspektywy konsumenta?
Podatek VAT jest podatkiem pośrednim. Podmiotem ekonomicznie obciążonym z tytułu VAT jest więc finalny nabywca towaru/usługi, który w cenie należnej sprzedawcy płaci również podatek. I choć nowe przepisy dotyczące sprzedaży e-commerce dotykają przede wszystkim sprzedawców internetowych, jak również platformy handlowe, które umożliwiają sprzedaż do konsumentów w państwach członkowskich UE, to właśnie konsumenci poniosą ciężar podatku. Głównym celem wprowadzanych zmian bowiem jest uszczelnienie poboru VAT w kanale B2C. To właśnie konsumenci będą pośrednio dotknięci nowymi przepisami. Dodatkowo – w przypadku towarów importowanych – zmieni się sposób zapłaty przez nich VAT. Jeżeli dostawca bądź platforma handlowa, poprzez którą konsument nabywa towary, skorzysta z procedury szczególnej rozliczenia VAT – Import One Stop Shop (IOSS), cena towarów, jaką nabywca uiści w momencie zakupu, będzie ceną ostateczną, bez dalszych wezwań w celu zapłaty VAT od importu lub innych opłat. Jednak w momencie, gdy zarówno dostawca, jak i platforma handlowa nie korzystają z IOSS, to konsument będzie musiał dopłacić VAT od importowanych towarów i ewentualne inne opłaty pocztowe/przewoźnika na moment dostarczenia do niego towarów.
Podsumowując, w praktyce koszt towarów zamawianych z państw trzecich przez konsumentów z UE wzrośnie o VAT oraz dodatkową opłatę pocztową przy korzystaniu z usług Poczty Polskiej. Zakupy dokonywane np. na chińskich platformach przestaną więc być tak opłacalne dla nabywców, jak przed wprowadzeniem zmian. Całościowo może to jednak stanowić początek wyrównania konkurencji pomiędzy unijnymi i pozaunijnymi dostawcami, przyczyniając się ostatecznie do poprawy jakości konsumenckiej sprzedaży e-commerce.
3. Nie stać mnie (szczególnie na początku wejścia na rynki zagraniczne) na ponoszenie kosztów związanych z rejestracją na VAT i stałą obsługą podatkową w innych krajach. Jak optymalnie kosztowo mogę dokonywać sprzedaży do konsumentów z innych krajów unijnych?
Co do zasady miejscem opodatkowania VAT nowych kategorii transakcji (wewnątrzwspólnotowa sprzedaż towarów na odległość – WSTO oraz sprzedaż na odległość towarów importowanych – SOTI) jest kraj konsumpcji towarów. To oznacza, że w celu rozliczenia VAT według stawki w kraju konsumpcji sprzedawca ma dwie możliwości:
  • zarejestrowanie się na VAT lokalny i rozliczanie podatku poprzez składane cyklicznie deklaracje VAT w państwie członkowskim konsumenta lub
  • rozliczenie VAT w oparciu o procedury szczególne VAT – One Stop Shop (OSS) oraz IOSS w państwie identyfikacji sprzedawcy (w szczególności w państwie jego siedziby).
Właśnie ta druga opcja pod względem kosztów obsługi podatkowej (biura księgowego, doradców podatkowych) może okazać się tańsza. Szacuje się bowiem, że same koszty compliance zagranicznego w jednym kraju rocznie wynoszą średnio 8000 euro. Wybór więc rozliczeń w ramach OSS poprzez jedną deklarację składaną kwartalnie w kraju identyfikacji (dla polskich podatników państwem identyfikacji będzie zasadniczo Polska) może po prostu okazać się tańszy i łatwiejszy. Rozważając więc sposób rozliczeń sprzedaży zagranicznej, warto również wziąć pod uwagę ewentualne koszty obsługi podatkowo-księgowej z tym związane.
4. Czy sporadyczne transakcje na rzecz konsumenta unijnego również wymuszają rejestrację na VAT w kraju konsumpcji?
Miejsce opodatkowania VAT wewnątrzwspólnotowej sprzedaży towarów na odległość do konsumentów w innych krajach UE nie jest uzależnione od liczby przeprowadzonych transakcji, lecz od ich wartości (liczonej globalnie).
Przepisy pakietu VAT e-commerce wskazują, iż limit 10 tys. euro netto determinujący możliwość rozliczania VAT w kraju wysyłki towarów (a więc bez konieczności rejestracji w kraju konsumenta czy na OSS) należy odnosić do sprzedaży wysyłkowej (WSTO) towarów do konsumentów na terenie całej Wspólnoty. Przy czym suma całkowitej wartości netto dostaw towarów wysyłanych lub transportowanych na terytorium państwa członkowskiego oraz całkowitej wartości usług TBE (nadawczych, telekomunikacyjnych oraz elektronicznych) na rzecz konsumentów nie może przekroczyć w trakcie roku podatkowego ani w poprzednim roku podatkowym kwoty 10 tys. euro. Aktualnie z perspektywy podatników to wartość obrotu w sprzedaży do zagranicznych konsumentów w latach 2020 i 2021 ma tutaj znaczenie, a nie częstotliwość zagranicznej sprzedaży konsumenckiej.
5. Czy na platformie spoczywają dodatkowe obowiązki, nawet jeśli nie jest traktowana jako dostawca?
Pakiet VAT e-commerce wprowadził do porządku prawnego krajów UE fikcję prawną, w której platformy ułatwiające sprzedaż do konsumentów w krajach unijnych są traktowane w konkretnych przypadkach tak, jakby same nabyły towar od właściwego sprzedawcy bazowego i dokonały następnie jego (od)sprzedaży do konsumenta. Takie rozwiązanie wiąże się z wieloma nowymi obowiązkami dla tych podmiotów. Jednak nawet gdy platforma nie jest uznawana za dostawcę dla celów VAT, również musi się liczyć z nowym obowiązkiem prowadzenia specjalnej ewidencji dla ułatwianych przez nią dostaw towarów/świadczenia usług. Zakres takiej ewidencji różni się od tej, która jest prowadzona w przypadku, gdy platforma jest uznanym dla celów VAT dostawcą.
Sytuacja, w której platforma nie jest uznanym dostawcą, a mimo to ciążą na niej nowe obowiązki, będzie miała miejsce w przypadku, gdy ułatwia ona:
  • świadczenie określonych usług na rzecz osoby niebędącej podatnikiem;
  • dostawę towarów na terytorium Unii Europejskiej (w tym dostawy krajowe), a właściwy dostawca ma swoją siedzibę w UE;
  • sprzedaż towarów importowanych na odległość w przesyłkach o wartości przekraczającej 150 euro odbywającą się w UE, niezależnie od miejsca, w którym właściwy dostawca/sprzedawca ma swoją siedzibę.
Zasady dotyczące ewidencji specjalnej określono w art. 109b ustawy o VAT. Musi ona zawierać nazwę/imię i nazwisko, adres pocztowy i adres elektroniczny lub stronę internetową dostawcy lub usługodawcy, którego dostawy towarów lub świadczenie usług są ułatwiane poprzez użycie platformy, a także następujące informacje:
  • numer identyfikacyjny VAT lub krajowy numer identyfikacji podatkowej dostawcy lub usługodawcy, o ile jest dostępny;
  • numer rachunku bankowego lub numer rachunku wirtualnego dostawcy lub usługodawcy, o ile jest dostępny;
  • opis towarów, ich wartość, miejsce zakończenia wysyłki lub transportu towarów wraz z datą dostawy oraz, o ile jest dostępny, numer zamówienia lub niepowtarzalny numer transakcji;
  • opis usług, ich wartość, informacje umożliwiające ustalenie miejsca i daty ich świadczenia oraz, o ile jest dostępny, numer zamówienia lub niepowtarzalny numer transakcji.
6. Czy przedsiębiorcy wysyłający swoje towary do konsumentów za granicę muszą śledzić zagraniczne przepisy?
Dokonując sprzedaży na terytorium obcego państwa, nie można pozostawać obojętnym na przepisy regulujące dostawy w tym miejscu. Jednakże pakiet VAT e-commerce pozwala przedsiębiorcom dokonującym dostawy do konsumentów w innych państwach członkowskich na stosowanie ułatwień, które znacząco ograniczają obowiązek monitorowania zagranicznych regulacji podatkowych danego państwa.
One Stop Shop oraz IOSS to tzw. punkty kompleksowej obsługi działające w formie elektronicznych systemów, dzięki którym podatnik może zadeklarować i opłacić w jednym państwie Unii Europejskiej VAT należny we wszystkich państwach UE, do których dokonano sprzedaży konsumenckiej. OSS jest znaczącym ułatwieniem, dzięki któremu po przekroczeniu limitu sprzedaży konieczne jest zarejestrowanie się do celów VAT w tylko jednym państwie, nie zaś we wszystkich państwach członkowskich, do których przedsiębiorca prowadzi sprzedaż na rzecz konsumentów. Co więcej, w związku z tym rozliczenie VAT i płatność podatku też ma miejsce w jednym miejscu (kraju) mimo sprzedaży w wielu państwach członkowskich. Co ważne – szczególnie dla mniejszych przedsiębiorców – dzięki OSS mogą oni liczyć na współpracę z organami podatkowymi jednego państwa oraz w jednym rodzimym języku.
Jeżeli dostawca zarejestruje się do wspomnianych procedur, zastosowanie będą miały przepisy dotyczące fakturowania obowiązujące w danym państwie identyfikacji, co pozwala na uniknięcie śledzenia wymagań dotyczących fakturowania – w niektórych przypadkach – nawet w pozostałych 26 państwach jednocześnie.
7. Rozliczenie VAT w ramach procedury szczególnej OSS w jednym okienku w Polsce wydaje się być kuszącym rozwiązaniem. Na co jednak zwracać uwagę, jak zacznę stosować OSS? Czy ten system rozliczeń ma jakieś wady?
Bez wątpienia jednym z wyzwań dla większości sprzedawców internetowych, którzy mają swoich klientów w innych krajach unijnych, jest obowiązek monitorowania lokalnych stawek VAT dla sprzedawanych towarów. To na podatniku – sprzedawcy – ciąży bowiem obowiązek zastosowania odpowiedniej stawki VAT z kraju konsumpcji. Na tę kwestię szczególnie powinni zwrócić uwagę podatnicy rozliczający się w ramach procedury OSS, której stosowanie nie wymaga praktycznie bieżącego wsparcia podatkowego ze strony zagranicznego doradcy podatkowego/biura księgowego mogących monitorować poprawność stawek VAT. Warto więc śledzić na bieżąco obowiązujące w danym kraju stawki VAT. Pomocne w tym zakresie mogą być odpowiednie zestawienia dostępne na stronie Komisji Europejskiej, przy czym należy pamiętać, że mają one jedynie charakter informacyjny, a więc pozbawione są mocy ochronnej dla podatnika.
Kolejną wadą rozliczeń w ramach OSS jest brak możliwości uwzględnienia w deklaracjach OSS podatku naliczonego poniesionego w innych krajach członkowskich. To oznacza, że składając deklarację OSS, podatnik przy kalkulacji zobowiązania podatkowego nie może pomniejszyć podatku należnego pobranego w cenie od konsumenta z podatkiem od zakupów lokalnych. Realnie więc podatnik w ramach rozliczenia zagranicznej sprzedaży konsumenckiej płaci do urzędu większy podatek (co do zasady podatek naliczony nadal może odzyskać, jednak w późniejszych terminach).
Następną wadą procedury OSS jest brak możliwości wybiórczego rozliczenia transakcji WSTO i usług opodatkowanych w kraju konsumenta – czyli raz w ramach deklaracji OSS, a innym razem w ramach składanych lokalnie deklaracji VAT. Należy pamiętać, że w przypadku wyboru rozliczeń w ramach procedury OSS wszystkie transakcje, które mogłyby korzystać z powyższego uproszczenia, powinny być rozliczone w ramach tej procedury. Regulacje nie wskazują wprost o obowiązku posiadania wyłącznej rejestracji dla potrzeb VAT-OSS lub rejestracji na zasadach ogólnych. W rezultacie obie rejestracje są możliwe. Istotnym jest wówczas wykazanie danych transakcji w odpowiedniej deklaracji.
Podstawa prawna
ustawa z 20 maja 2021 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1163)
ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1243)