Tylko dwa śledztwa spośród prowadzonych w ubiegłym roku przez Krajową Administrację Skarbową zakończyły się sądowym uniewinnieniem bądź umorzeniem postępowania wobec oskarżonego.
Pozostałe zakończyły się prawomocnym skazaniem lub zgodą sądu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. Utrzymany jest trend rzadkiego skazywania na karę bezwzględnego pozbawienia wolności w przypadku spraw związanych z uszczuplaniem należności publicznoprawnych. Trójka ze skazanych przestępców trafiła do więzienia.
Dominuje kara grzywny nakładana i egzekwowana bezpośrednio od sprawcy.
Tak wynika z danych przedstawionych przez szefową KAS Magdalenę Rzeczkowską w odpowiedzi z 27 kwietnia br. na interpelację poselską nr 21095. Dotyczą one efektów zwalczania najpoważniejszych przestępstw finansowych określonych w kodeksie karnym. Nie obejmują więc wykroczeń i przestępstw karnoskarbowych (posłowie nie pytali o to w interpelacji).
Przedstawione przez szefową KAS statystyki pokazują też szybki wzrost kwot majątku zabezpieczanego w trakcie postępowań przygotowawczych przeciwko finansowym oszustom. W 2015 r. było to niewiele ponad 1,5 mld zł, natomiast dwa lata temu zabezpieczono już prawie 4 mld zł (oficjalnych danych za 2020 r. jeszcze nie ma).
Dane ujawnione przez wiceminister Rzeczkowską dotyczą nie tylko spraw, które KAS prowadzi samodzielnie, ale też tych, które zostały jej powierzone do prowadzenia w całości bądź w części przez prokuraturę.
– Najczęściej chodzi o sytuacje, gdy wątek podatkowy albo ogólnie pojęty wątek finansowy staje się ważnym elementem śledztwa prowadzonego przez prokuraturę – tłumaczy Przemysław Antas, radca prawny, partner w Ontilo. W takiej sytuacji – jak dodaje – niezbędna okazuje się ekspercka wiedza funkcjonariuszy KAS.
Natomiast w przypadku spraw większej wagi prokuratorzy zwykle sami prowadzą postępowania – zastrzegła szefowa KAS. Dodała, że fiskus często nie otrzymuje informacji o wyniku tych postępowań albo otrzymuje je z opóźnieniem.
Ponadto – jak wyjaśniła Magdalena Rzeczkowska – w ramach sprawowanego nadzoru prokuratorzy niejednokrotnie osobiście sporządzają akty oskarżenia i wnoszą je do sądów
– Dane przekazane przez szefową KAS nie pokazują więc pełnego obrazu walki organów państwa z przestępcami finansowymi. Mimo to nawet na podstawie tych częściowych statystyk można zaryzykować tezę o zwiększającej się skuteczności działań fiskusa przy zwalczaniu najpoważniejszych przestępstw podatkowych – komentuje Tomasz Rolewicz, doradca podatkowy i associate partner w EY.
Przestępstwa fakturowe
Z danych wynika, że w 2020 r. KAS prowadziła 1124 postępowania przygotowawcze w sprawach dotyczących wszystkich przestępstw finansowych wskazanych w następujących przepisach kodeksu karnego: art. 258, art. 270, art. 270a, art. 271, art. 271a, art. 273, art. 277a, art. 286, art. 299.
428 z prowadzonych w 2020 r. postępowań przygotowawczych dotyczyło art. 271 kodeksu karnego, czyli poświadczania nieprawdy przy wystawaniu dokumentów. Kolejne 240 śledztw (taką formę najczęściej przybierało prowadzone postępowanie) dotyczyło art. 273 k.k., a więc wykorzystywania sfałszowanych faktur. Wyjątkowo dużo dotyczyło też oszustwa finansowego i wystawiania bądź posługiwania się fałszywymi fakturami z kwotą należności przekraczającą 200 tys. zł. 18 z postępowań prowadzonych przez KAS dotyczyło tzw. zbrodni fakturowej, czyli wykorzystywanie sfałszowanych faktur zawierających kwotę należności ogółem powyżej 10 mln zł.
395 spośród wszystkich wymienionych spraw zostało powierzonych organom KAS do prowadzenia przez prokuratorów.
Przestępstwa VAT-owskie
Z danych udostępnionych przez inny resort – sprawiedliwości – wynika duży wzrost liczby postępowań przygotowawczych, które dotyczą poważnych i najpoważniejszych przestępstw w VAT na przestrzeni lat 2014–2020. O ile w 2014 r. było ich 623, to w ubiegłym roku już 1331.
Coraz więcej ze spraw dotyczy przestępstw wykorzystywania „pustych faktur”, w tym tzw. zbrodni fakturowej. O ile w 2017 r. było ich tylko 15, to w 2020 r. już 321, a w I kwartale br. już 139.
Więzienie to rzadkość
Ze statystyk KAS wynika, że wskutek 58 postępowań przygotowawczych przestępcy zostali postawieni przed sądem, z czego aż 56 skazano bądź sąd zgodził się na dobrowolne poddanie się karze. Tylko trzech zostało skazanych na karę bezwzględnego pozbawienia wolności.
– Ciągle dominuje więc trend nakładania kary grzywny, która jest egzekwowana bezpośrednio od sprawcy – zauważa Tomasz Rolewicz.
Jeden z oskarżonych został w ubiegłym roku uniewinniony, a w jednym przypadku doszło do umorzenia postępowania. – Z perspektywy organów ścigania to dobre informacje. Wyższa liczba uniewinnień wskazywałaby, że organy KAS wnoszą akty oskarżenia w sprawach, które nie powinny trafić do sądu. Można więc przyjąć, że administracja skarbowa przykłada się do prowadzonych postępowań – ocenia Przemysław Antas.
Na zlecenie prokuratorów
Prokuratorzy nie tylko przekazują organom KAS śledztwa do prowadzenia, ale też zlecają im wykonanie określonych czynności, np. przeszukanie, oględziny. W ubiegłym roku występowali o wykonanie 2759 takich czynności, z czego zrealizowanych zostało 2212.
– Dane te – jak zastrzegła wiceminister Rzeczkowska – nie zawierają pełnej liczby czynności zleconych do wykonania przez prokuratorów. Ich obliczenie wymagałoby przejrzenia wszystkich akt w prowadzonych sprawach, a znaczna część tych akt jest w dyspozycji prokuratury bądź sądu.
Zabezpieczenia majątkowe
Wiceminister Rzeczkowska przywołała też dane dotyczące zabezpieczeń majątkowych, które Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło 17 marca br. na posiedzeniu sejmowej komisji finansów publicznych. Wynika z nich, że od 2015 r. do 2019 r. systematycznie rośnie kwota zabezpieczonego mienia i to zarówno we wszystkich sprawach (od 1,5 mld zł do prawie 4 mld zł), jak i w tych, które trafiły do sądu (od 474 tys. zł do ponad 1 mld zł).
Nie są jeszcze znane statystyki za 2020 r., ale – jak poinformowała wiceminister Rzeczkowska w odpowiedzi na interpelację – w ubiegłym roku w ramach postępowań dotyczących wskazanych przestępstw finansowych zabezpieczono ponad 1,7 mld zł.
– Szczególnie istotny wydaje się wzrost kwot zatrzymanego mienia, co może wynikać zarówno z większej liczby prowadzonych postępowań, jak i z poszerzenia kręgu osób, wobec których można orzec przepadek majątku. Mam tu na myśli obowiązujące od 27 kwietnia 2017 r. przepisy o tzw. konfiskacie rozszerzonej – mówi Przemysław Antas.
Jego zdaniem można więc mówić o dobrej zmianie, bo to właśnie przepadek „owoców przestępstwa” uderza najmocniej w zorganizowane grupy przestępcze, które nie mogą „reinwestować” zgromadzonych środków w kolejne nadużycia.
– W przeszłości był to najsłabszy element systemu walki z przestępczością podatkową – puentuje Przemysław Antas.
Postępowania przygotowawcze prowadzone przez organy KAS w 2020 r. w sprawach o przestępstwa określone w wybranych przepisach kodeksu karnego
bd. – brak danych, DPK – dobrowolne poddanie się karze
art. 258 k.k. – udział w zorganizowanej grupie przestępczej albo związku, mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego,
art. 270 k.k. – podrabianie lub fałszowanie dokumentów, np. faktur,
art. 270a k.k. – podrabianie lub fałszowanie faktur w celu wyłudzenia podatku,
art. 271 k.k. – poświadczanie nieprawdy przez funkcjonariusza publicznego lub inną osobę uprawnioną do wystawienia dokumentu, np. faktury,
art. 271a k.k. – wystawianie lub używanie fałszywych faktur zawierających kwotę należności ogółem powyżej 200 tys. zł, w celu wyłudzenia podatku,
art. 273 k.k. – używanie sfałszowanych dokumentów, np. faktur,
art. 277a k.k. – tzw. zbrodnia fakturowa, czyli wykorzystywanie sfałszowanych faktur zawierających kwotę należności ogółem powyżej 10 mln zł,
art. 286 k.k. – oszustwo wobec innej osoby w celu osiągnięcia korzyści majątkowej,
art. 299 k.k. – tzw. pranie brudnych pieniędzy.
