Kierownik jednostki, główny księgowy i pracownicy mogą zostać ukarani m.in. za błędy w udzielaniu dotacji, rozliczeniu środków unijnych czy niewłaściwy tryb zamówienia publicznego.

Czy księgowemu grozi kara za zły tryb zamówienia

Główny księgowy jednostki budżetowej, działając z umocowania jej kierownika, udzielił zamówienia publicznego z wolnej ręki, mimo że powinien zastosować inny tryb. Czy może za to ponieść odpowiedzialność?
Z ustaw o finansach publicznych oraz o odpowiedzialności za naruszenie ich dyscypliny wynika, że za gospodarowanie środkami publicznymi odpowiada przede wszystkim kierownik jednostki, ale również główny księgowy, a nawet pracownicy, którym w odpowiedni sposób przekazano obowiązki. Z kolei art. 17 tej drugiej ustawy określa, jakie czyny dotyczące przetargów stanowią naruszenie dyscypliny finansów publicznych. W art. 17 ust. 1b ustawa wprost wskazuje, że naruszeniem jest udzielenie zamówienia:
wykonawcy, który nie został wybrany w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych,
z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych dotyczących przesłanek stosowania trybów ich udzielenia: negocjacji bez ogłoszenia, zamówienia z wolnej ręki lub zapytania o cenę.
Jeśli zatem główny księgowy udzielił zamówienia publicznego w trybie z wolnej ręki, ale nie był to właściwy tryb (nie było podstaw, aby go zastosować), jest to naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Komisja orzekająca może wymierzyć mu karę upomnienia, nagany, pieniężną, a także zakazu pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi. Może jednak również uznać, że sprawca jest winny, ale odstąpić od wymierzenia kary, biorąc pod uwagę rodzaj i okoliczności naruszenia dyscypliny finansów publicznych lub właściwości i warunki osobiste sprawcy, np. to, że nie był wcześniej karany i dążył do zminimalizowania skutków naruszenia.
Podstawa prawna
Art. 53 i 54 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 z późn. zm.).
Art. 17 ust. 1b, art. 31, art. 36 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 168).

Czy urzędnik odpowie za błąd w rozliczeniu

Pracownik urzędu miasta zajmuje się rozliczaniem wydatków budżetowych. Jego przełożonym jest główny księgowy. Czy jeśli urzędnik popełni błąd, np. przy rozliczeniu unijnej dotacji, będzie podlegał odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych?
Pracownicy jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych, czyli m.in. urzędów miasta lub gminy, mogą podlegać odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, pod warunkiem że wykonywanie obowiązków powierzono im na podstawie odrębnej ustawy. Ponadto niewykonanie lub nienależyte wykonanie musi być czynem naruszającym dyscyplinę finansów publicznych. Oba te warunki muszą być spełnione łącznie.
Odrębną ustawą jest np. ustawa o finansach publicznych. Z jej art. 53 wynika, że za całość gospodarki finansowej jednostki odpowiada jej kierownik, chyba że powierzy określone obowiązki pracownikom. Takie przekazanie musi się jednak odbyć na piśmie – w formie imiennego upoważnienia albo zapisu w regulaminie organizacyjnym jednostki. Potwierdzają to orzeczenia komisji orzekających w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Właściwie umocowany do działania pracownik może ponieść odpowiedzialność jedynie za czyn, który jest naruszeniem dyscypliny finansów publicznych. Przykładowo będzie nim wydanie środków publicznych bez upoważnienia, przekazanie dotacji z naruszeniem zasad, błędne rozliczenie środków unijnych.
Podstawa prawna
Art. 53 i 54 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 z późn. zm.).
Art. 4 i 4a ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 168).

Czy kierownik jest odpowiedzialny za nadzór

Główny księgowy dopuścił się naruszenia dyscypliny finansów publicznych, ponieważ nie dochodził zwrotu dotacji, który należał się jednostce samorządu terytorialnego. Czy w takim przypadku jej kierownik, czyli wójt gminy, może ponieść odpowiedzialność za brak należytego nadzoru?
Główny księgowy i kierownik mogą ponieść odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, ale każdy z nich na podstawie innego przepisu. Księgowy będzie winien nieustalenia kwoty dotacji podlegającej zwrotowi do budżetu jednostki, co jest czynem zabronionym na podstawie art. 8 pkt 3 ustawy o odpowiedzialności. Z kolei wójt odpowie za brak kontroli zarządczej. Jak wynika z art. 18c ustawy o odpowiedzialności, naruszeniem jest niewykonanie lub nienależyte wykonanie przez kierownika jednostki obowiązków w zakresie kontroli zarządczej, jeżeli m.in. miało ono wpływ na uszczuplenie wpływów należnych tej jednostce. Z art. 68 ustawy o finansach publicznych wynika, że kontrolę zarządczą stanowi ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy.
Skoro więc główny księgowy dopuścił się naruszenia prawa, a kierownik tego nie skontrolował, to również on może ponieść odpowiedzialność. Zdecyduje o tym zapewne komisja orzekająca.
Podstawa prawna
Art. 68 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 z późn. zm.).
Art. 18c ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 168).

Czy dotacja niezgodna z procedurami to błąd

Rada gminy uchwaliła zasady przyznawania i rozliczania dotacji dla klubów sportowych. Większość z nich dostała je właśnie na mocy tej uchwały. Gmina udzieliła także dotacji jednemu z klubów bezpośrednio z budżetu, a więc nie stosując wymogów określonych przez radę. Środki te mieściły się jednak w planie wydatków budżetowych na kulturę i sport. Czy wójt może ponieść odpowiedzialność za tę dotację?
Zgodnie z art. 221 ustawy o finansach publicznych podmioty niezaliczane do tego sektora i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, a więc np. kluby sportowe, mogą otrzymywać dotacje celowe z budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Przepis ten przewiduje również określony tryb działania. Rada gminy musi uchwalić sposób udzielania dotacji, a jej wysokość musi zostać określona w budżecie gminy. Udzielenie dotacji klubowi sportowemu i rozliczenie jej zgodnie z tymi procedurami nie jest naruszeniem dyscypliny finansów publicznych. Jest nim jednak działanie niezgodne z zatwierdzonym planem. Nie ma znaczenia to, że wydatek został poniesiony zgodnie z budżetem gminy. Potwierdziła to m.in. regionalna komisja orzekająca przy Regionalnej Izbie Obrachunkowej w Łodzi w orzeczeniu z 28 listopada 2012 r. (sygn. akt NDB-5000/Ł/51/2012). Uznała, że wójt, który udzielił dotacji bezpośrednio z budżetu gminy bez zachowania wyznaczonych przepisami prawa procedur i form finansowania dotacji, naruszył dyscyplinę finansów publicznych. Zgodnie z art. 11 ustawy o odpowiedzialności takim naruszeniem jest bowiem dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących dokonywania poszczególnych rodzajów wydatków. Zdaniem komisji orzekającej wójt, udzielając dotacji bezpośrednio z budżetu, przekroczył swoje uprawnienia.
Podstawa prawna
Art. 221 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 z późn. zm.).
Art. 11 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 168).

Czy zwrot środków unijnych jest naruszeniem

W związku z tym, że gmina nie była w stanie wykorzystać części pozyskanej dotacji z UE na finansowanie jednego z zadań, musiała ją zwrócić. Decyzję taką podjął wójt gminy jako kierownik jednostki. Czy za niewykorzystanie środków i konieczność ich zwrotu poniesie karę?
Błędy w rozliczeniu środków unijnych mogą stanowić naruszenie dyscypliny finansów publicznych, ale samo ich niewykorzystanie nim nie jest. Art. 13 ustawy o odpowiedzialności przewiduje cały katalog naruszeń. Należy do nich m.in. niedokonanie w terminie przez otrzymującego lub wykorzystującego środki unijne ich rozliczenia. Naruszeniem jest też niezwrócenie w terminie lub w należnej wysokości kwoty środków związanych z realizacją programów unijnych (jeśli istnieje taki obowiązek). Karę za to ostatnie może ponieść także podmiot, za którego pośrednictwem zwracane są te pieniądze.
Żaden z przepisów nie nakłada więc obowiązku wykorzystania 100 proc. przyznanych pieniędzy unijnych, choć oczywiście jest to wskazane, a wiele jednostek stawia sobie to za cel nadrzędny. Również zwrot środków, o ile jest terminowy i zgodny z obowiązującymi procedurami, nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych.
Podstawa prawna
Art. 13 pkt 7–9 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 168).

Czy jednostka budżetowa może wydać swój zysk

Szkoła uzyskała dodatkowy dochód z wynajmu jednej z sal. Czy może go przeznaczyć na zakup wyposażenia tej sali, nie naruszając dyscypliny finansów publicznych?
Jednostka budżetowa, jaką jest np. szkoła, musi wszystkie środki rozliczać zgodnie z zatwierdzonym planem finansowym, czyli budżetem. Pieniądze, które uzyskuje dodatkowo, musi przekazać do jednostki samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa. Nie może ich przeznaczyć na własne cele. Zgodnie z art. 7 ustawy o odpowiedzialności naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest przeznaczenie dochodów uzyskiwanych przez jednostkę budżetową na jej własne wydatki. Wynika to z tego, że nie jest ona podmiotem prywatnym, którego celem jest zarabianie pieniędzy. Wszystkie jej dochody i wydatki są związane z funkcjonowaniem w sektorze publicznym. Otrzymuje więc środki na wykonywanie zadań oraz funkcjonowanie z budżetu jednostki samorządu terytorialnego lub budżetu państwa. Wszystkie dochody musi więc przeznaczyć na cele określone w planie finansowym, a dodatkowe zyski oddać do budżetu j.s.t. lub budżetu państwa.
Podstawa prawna
Art. 7 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 168).