Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Dzięki ciągle udoskonalanemu systemowi kontroli skarbowej urzędnicy skarbowi w 2012 r. ujawnili nieprawidłowości na 3,8 mld zł.
Informatyczny System Wspomagania Kontroli Skarbowej „Iskos” umożliwia szybki dostęp do informacji (baz danych) przydatnych na etapie planowania czynności kontrolnych i w trakcie kontroli. Składa się z wielu różnych aplikacji, wyposażony jest też w moduł analityczny. Efekt? Lepsze typowanie do kontroli i skuteczniejsza walka z oszustami podatkowymi, m.in. wyłudzającymi VAT.
/>
Ministerstwo Finansów i UKS nie chcą mówić o wszystkich możliwościach, jakie daje system. Nasi rozmówcy wskazują jednak, że pozwala śledzić obszary działalności podatników np. po numerach NIP czy PESEL. Wykorzystywana w jego ramach aplikacja ACL umożliwia pobór i analizę danych finansowo-księgowych bezpośrednio z systemów informatycznych kontrolowanych podmiotów, a aplikacja PASW Modeler jest wykorzystywana do typowania podmiotów do kontroli. W połączeniu z innymi, niezależnymi od Iskosu, systemami informatycznymi, jak np. Rendap (o PIT) i Alert (przestępstwa podatkowe i finansowe oraz sprawy prowadzone przez wywiad skarbowy i urzędy kontroli skarbowej), Iskos jest narzędziem, które w ocenie ekspertów daje administracji skarbowej naprawdę duże możliwości.
Klucze do sukcesu
Jednym z elementów systemu Iskos jest moduł analityczny, w skład którego wchodzi m.in. specjalistyczne oprogramowanie PASW Modeler (wcześniej – SPSS Clementine). Programy te umożliwiają dokonywanie złożonych analiz na podstawie różnych danych.
Wykorzystanie możliwości, jakie dają te aplikacje, doprowadziło np. w UKS we Wrocławiu do powiązania danych o liczbie przeszkolonych kandydatów na kierowców z wysokością przychodów deklarowanych przez podmioty świadczące usługi zakresie nauki jazdy. – Wyniki tej analizy pozwoliły zidentyfikować podmioty, które w sposób nierzetelny wykazywały dochody z prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej – twierdzi Michał Karczmarek, rzecznik prasowy UKS we Wrocławiu.
– Podstawą naszej pracy jest informacja, która będzie inicjowała wszczęcie kontroli skarbowej – mówi Joanna Kruz, rzecznik prasowy UKS w Katowicach. Jak twierdzi, tylko w ciągu zeszłego roku, wykorzystując aplikację PASW Modeler, przeprowadzono kilkadziesiąt analiz. W ich wyniku katowicka skarbówka wytypowała 91 kontroli, które zakończyły się wydaniem decyzji na prawie 1,8 mln zł.
Dzięki PASW Modeler UKS w Katowicach w 2012 r. przeprowadził analizę danych, które polska skarbówka pozyskała od zagranicznych administracji skarbowych – z systemów VIES oraz SPR – a dotyczących wewnątrzwspólnotowej dostawy wyrobów stalowych (to branża szczególnie narażona na wyłudzenia VAT). Aplikacja ta posłużyła także do wytypowania 19 z 41 podmiotów, które zostały skontrolowane w 2012 r. w ramach tzw. kontroli koordynowanej. Pomogła też uzyskać informacje na temat wszystkich podejrzanych firm dokonujących wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (WNT) bezpośrednio od analizowanego producenta lub za pośrednictwem przedsiębiorstw w innych krajach. System pozwolił również na wytypowanie grupy podmiotów, które monitorowano z uwagi na podejrzenia o udział w procederze wyłudzania VAT. Model umożliwia także typowanie podmiotów, które są podejrzewane o kupowanie fikcyjnych faktur. Analizy stanowiły podstawę prac i ustaleń dla prokuratur, organów ścigania i organów kontroli skarbowej.
Wykorzystywanie baz danych dostępnych dzięki systemowi Iskos przyczyniło się do wzrostu liczby kontroli prowadzonych przez katowicką skarbówkę. – Ilość posiadanych informacji i właściwa analiza dokumentów spowodowały zwiększenie liczby zakończonych kontroli z 946 w 2011 r. do 1212 w 2012 r. i liczby wszczętych kontroli odpowiednio z 538 do 656 – wymienia Joanna Kruz.
Bazy danych podatników
Bogusław Jóźwik, rzecznik prasowy UKS w Szczecinie, potwierdza, że Iskos składa się z wielu odrębnych, ale sprzężonych baz i aplikacji, które umożliwiają uzyskiwanie zarówno kompleksowych informacji o konkretnym podatniku, jak i przeprowadzanie różnego rodzaju przekrojowych analiz na dany temat. Twierdzi, że konkretne przykłady możliwości systemu trudno jednak podać, bo na poszczególnych etapach gromadzenia danych i ich obróbki korzystają z nich różni pracownicy. – W efekcie produkt końcowy jednych to niejako materiał wyjściowy dla innych – mówi Bogusław Jóźwik.
Alicja Jurkowska, rzecznik prasowy UKS w Warszawie, nie kryje, że możliwość przetwarzania w usystematyzowany sposób olbrzymich ilości danych, to jedna z możliwości, których nigdy wcześniej UKS nie posiadał. Druga to dostęp do baz danych podatników, które do tej pory nie były w zasięgu urzędu bądź były, ale w bardzo ograniczonym zakresie. Przykładem wykorzystania oprogramowania mogą być przeprowadzone analizy określonych branż oraz grup podatników. – Oprogramowanie pozwala na łączenie informacji z baz zawierających dane deklarowane przez podatników w zeznaniach podatkowych z informacjami o rodzajach działalności, licencjach i koncesjach – podkreśla Alicja Jurkowska. To, jak twierdzi, pozwala wytypować grupy podmiotów spełniające założone kryteria, np. mające wydatki wyższe od przychodów, często otrzymujące zwroty podatków czy stosujące nieproporcjonalnie niską marżę.
Typowanie do kontroli na podstawie analiz poprawiło wyniki także UKS w Warszawie. W 2012 r. skuteczność postępowań kontrolnych stricte podatkowych wyniosła 85 proc., podczas gdy w 2011 r. było to 83 proc. Szczególnie duży wzrost skuteczności nastąpił w zakresie kontroli nieujawnionych źródeł przychodów: w 2012 r. wyniosła ona 79 proc., podczas gdy rok wcześniej było to tylko 35 proc.
System pracuje na siebie
System Iskos był elementem dwóch projektów Phare: „Modernizacja systemu podatków i kontroli podatników” oraz „Kompleksowa modernizacja systemów informatycznych kontroli skarbowej”, których realizacja kosztowała łącznie 8,4 mln euro, z czego 21,4 proc. pochodziło z polskiego budżetu. I choć Iskos został zaprojektowany i opracowany w latach 2000–2006, to ciągle jeszcze – jak twierdzi Ministerstwo Finansów – jest poprawiany. Podstawowe funkcjonalności są zastępowane rozwiązaniami nowszymi technologicznie, dostosowanymi do obowiązującego systemu prawnego oraz zadań i organizacji administracji skarbowej. Według MF poprawa skuteczności działania kontroli skarbowej i prowadzonych przez nią postępowań znalazła też wyraz w tym, że w 2012 r. w wyniku działań kontroli skarbowej zatrzymano nienależne wypłaty wnioskowanych zwrotów podatku VAT na kwotę 121,5 mln zł.
/>
Permanentna inwigilacja
Hanna Gajewska-Kraczkowska, adwokat z kancelarii Zakrzewski Domański Palinka, wykładowca na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego
Posiadanie systemu informatycznego przez urzędy kontroli skarbowej wcale mnie nie dziwi. Podobne systemy mają także prokuratura i policja. W przypadku prokuratury jest to SIP, czyli System Informatyczny Prokuratury, który pozwala rozpoznać zakres i stan postępowań karnych toczących się wobec tej samej osoby. Analogicznym systemem jest Krajowy System Informacyjny Policji.
Teraz okazuje się, że także skarbówka ma system do prześwietlania podatników. Niestety, to nic innego jak przejaw totalnej inwigilacji.
