Pięć lat na sprawdzenie zobowiązania podatkowego to dla fiskusa za mało

Ministerstwo Finansów przedstawiło już projekt nowelizacji Ordynacji podatkowej. Ma on dostosować przepisy dotyczące zawieszenia biegu terminu przedawnienia do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 17 lipca 2012 r. (sygn. akt P 30/11). Trybunał stwierdził, że art. 70 par. 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 749 z późn. zm.) – w brzmieniu obowiązującym do 31 sierpnia 2005 r., który pozwala organom podatkowym na wszczęcie postępowania karnegoskarbowego przed upływem terminu przedawnienia bez wiedzy podatnika, jest sprzeczny z konstytucją. Trybunał przyznał też, że mimo późniejszych nowelizacji Ordynacji podatkowej skutek przepisu się nie zmienił, a więc wciąż jest on niezgodny z ustawą zasadniczą.

Planowana nowelizacja to za mało

Eksperci twierdzą, że planowana nowelizacja nie jest dostateczna: samo wprowadzenie obowiązku informowania podatnika o wszczęciu postępowania karnego skarbowego to za mało, by regulacja stała się zgodna z ustawą zasadniczą. Zwracają też uwagę na drugi przepis – art. 70 par. 8 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką. Adwokat Marcin Górski twierdzi, że bywa on również nadużywany przez organy podatkowe.

– Skutek, niewynikający wprost z przepisu, choć widoczny w praktyce, jest taki, że postępowanie podatkowe może trwać przez bliżej nieokreślony czas – wyjaśnia. I ocenia, że art. 70 par. 8 Ordynacji podatkowej też jest niezgodny z konstytucją, podobnie jak par. 6, o którym orzekał trybunał.

Ministerstwo zmienia przepisy

Zgodnie z art. 70 par. 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej organ podatkowy może wszcząć postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, co oznacza, że dochodzi do zawieszenia terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Organy podatkowe nie musiały nawet informować o wszczęciu takiego postępowania, mimo że przerywa ono bieg terminu przedawnienia, co zakwestionował Trybunał Konstytucyjny.

Ministerstwo Finansów zaproponowało więc zmianę przepisów (projekt ustawy z 24 sierpnia 2012 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw).

– Zgodnie z projektem organy będą zawiadamiać podatników o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego – mówi Łukasz Kupiec, ekspert podatkowy w KPMG. Zawiadomienie będzie jedynie informacją, nie będzie więc można go zaskarżyć.

Artur Nowak, radca prawny i partner w kancelarii Domański Zakrzewski Palinka, uważa jednak, że projekt jest wadliwy, a więc nie wykonuje wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sposób prawidłowy. Ekspert tłumaczy, że z wyroku Trybunału wynika, że skutek zawieszenia biegu terminu przedawnienia może powstać tylko w razie wszczęcia postępowania karnego skarbowego, o którym podatnik został zawiadomiony przed upływem okresu przedawnienia.

– Prawidłowe wykonanie wyroku powinno zatem polegać na wskazaniu w przepisie, że wyłącznie, gdy organ podatkowy zawiadomi podatnika o wszczęciu postępowania jeszcze przed upływem okresu przedawnienia, dojdzie do zawieszenia biegu terminu przedawnienia – twierdzi. Jego zdaniem nie może być mowy o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia w sytuacji, gdy wszczęcie postępowania karnego skarbowego następuje przed upływem terminu przedawnienia, a samo zawiadomienie podatnika o tym fakcie następuje już po upływie okresu przedawnienia.

– Uważam, że projekt nowelizacji powinien zostać w tym zakresie zmieniony. W przeciwnym razie powstawanie nowych sporów jest nieuniknione – podsumowuje.

Artur Nowak zwraca też uwagę, że ani wyrok TK, ani zmiana Ordynacji podatkowej nie doprowadzą do zmiany praktyki wielu organów podatkowych, polegającej na wszczynaniu postępowań karnych skarbowych w celu wydłużenia terminu przedawnienia.

Zabezpieczenie na hipotece

Podatnicy mogą mieć do czynienia również z innym wybiegiem organów podatkowych. Chodzi o ustanowienie – np. tuż przed upływem terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych – tzw. hipoteki przymusowej. Lesław Mazur, menedżer w dziale postępowań podatkowych i sądowych Ernst & Young, tłumaczy, że zgodnie z art. 70 par. 8 Ordynacji podatkowej nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe, zabezpieczone m.in. hipoteką. Chodzi w tym przepisie o tzw. hipotekę przymusową, ustanawianą przez właściwy sąd rejonowy na wniosek uprawnionego wierzyciela (w zależności od rodzaju podatku jest nim Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego) z tytułu zaległości podatkowych oraz odsetek za zwłokę. Hipoteka przymusowa jest ustanawiana na nieruchomościach stanowiących m.in. własność lub współwłasność podatnika i podlega wpisowi do księgi wieczystej.

Nadużycia widoczne w praktyce

Skoro zobowiązanie podatkowe zabezpieczone hipoteką przymusową nie przedawnia się, to – jak wskazuje mec. Marcin Górski – w konsekwencji również czas trwania postępowania podatkowego nie jest limitowany, a co za tym idzie, prowadzi do opieszałego działania organów podatkowych i daje podatnikowi poczucie niepewności przez bliżej nieokreślony czas.

Łukasz Kupiec precyzuje, że zobowiązanie podatkowe zabezpieczone hipoteką przymusową nie przedawnia się, ale po upływie terminu przedawnienia może być egzekwowane tylko z hipoteki.

– Widocznym w praktyce nadużyciem jest to, że organy podatkowe najczęściej składają wniosek o wpis hipoteki do księgi wieczystej tuż przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego – stwierdza Marcin Górski.

Łukasz Kupiec zwraca uwagę, że jeżeli wejdzie w życie proponowana nowelizacja Ordynacji podatkowej, podatnicy nie będą informowani przez organy podatkowe o braku przedawnienia ze względu na ustanowienie hipoteki przymusowej.

– O dokonanym wpisie hipoteki przymusowej zawiadamia natomiast sąd wieczystoksięgowy – tłumaczy. Zawiadomienie to może jednak dotrzeć do podatnika już po dniu, w którym upłynął bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Byłaby to więc analogiczna sytuacja do tej, którą rozpatrzył TK w wyroku z 17 lipca br. Zdaniem mec. Marcina Górskiego może to budzić wątpliwości co do konstytucyjności przepisu.

W ocenie Lesława Mazura, w przypadku gdy wpis do hipoteki został dokonany przed dniem przedawnienia zobowiązania podatkowego, a zawiadomienie podatnika o jego dokonaniu nastąpiło już po upływie terminu przedawnienia, ewentualne czynności egzekucyjne można by uznać za pozbawione podstaw prawnych. Podatnik powinien więc na drodze sądowej, poprzez wniesienie apelacji, dążyć do wykreślenia wpisu z księgi wieczystej.