Gospodarstwa osób fizycznych, których obroty przekroczą 1,2 mln euro, muszą założyć ewidencję księgową. W praktyce tego nie robią.
Zgodnie z zapowiedzią premiera Donalda Tuska od 2013 r. rolnicy mają prowadzić rachunkowość. Jednak zgodnie z wyjaśnieniami Ministerstwa Finansów będzie to uproszczona rachunkowość, tj. księga podatkowa, ponieważ już teraz duże gospodarstwa osób fizycznych mają obowiązek prowadzenia pełnych ksiąg.
Joanna Dadacz, dyrektor departamentu rachunkowości MF, wyjaśnia, że art. 2 ust. 1 ustawy o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223 z późn. zm.) wskazuje jednostki, które mają obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych. Obowiązek ten zależy od tego, w jakiej formie prawnej jednostka prowadzi działalność z uwzględnieniem wielkości przychodów w odniesieniu do osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych i spółek partnerskich, a nie od przedmiotu działalności lub sposobu jej opodatkowania.
A zatem osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych i spółki partnerskie mają obowiązek stosowania przepisów ustawy o rachunkowości, jeśli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wynosiły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1,2 mln euro.
– Dotyczy to także działalności rolniczej – twierdzi Joanna Dadacz.
Swobodna interpretacja
Jednak to tylko teoria, która nie ma żadnego odzwierciedlenia w praktyce. W świetle obecnych przepisów działalność rolnicza nie jest uznawana za działalność gospodarczą. Na tej podstawie rolnicy doszli do wniosku, że nie muszą prowadzić rachunkowości, jeśli prowadzą gospodarstwa indywidualne z przekroczonym limitem obrotów 1,2 mln euro.
Zgodnie z szacunkami Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej liczba gospodarstw indywidualnych osiągających ten limit obrotów wynosi ok. 200.
Doktor Lech Goraj, kierownik Zakładu Rachunkowości Rolnej, ekspert instytutu, wyjaśnia, że w obecnych warunkach kontrowersyjne jest wyłączanie działalności rolniczej z działalności gospodarczej. Stąd spotykane tak eufemistyczne określenia jak np. prowadzenie gospodarstwa rolnego. W przepisach istnieje więcej niż 10 definicji gospodarstwa rolnego, po 5 definicji działalności rolniczej i rolnika. Zatem uporządkowanie tego stanu nie wydaje się łatwe. Trzeba też brać pod uwagę wiele powiązań z innymi aktami wykonawczymi.
Dlatego – według naszego rozmówcy – interpretacja przepisu dotyczącego prowadzenia ksiąg przyjęta przez rolników wydaje się właściwa.
– Nikomu poza rolnikami dane rachunkowe z wszystkich tych gospodarstw nie są bezwzględnie potrzebne – uważa dr Lech Goraj.
Jednocześnie dodaje, że rolnicy indywidualni nie mają obowiązku ustalania podstawy opodatkowania na podstawie jakichkolwiek danych księgowych. Podatek rolny jest wyznaczany na podstawie zasobów posiadanej ziemi rolniczej.
– I to stanowiło przesłankę dla ich wyłączenia z obowiązku ustawowego prowadzenia rachunkowości, gdy obroty w ramach działalności rolniczej przekraczają równowartość 1,2 mln euro – twierdzi dr Lech Goraj.
Wymogi ustawowe
Radosław Gumułka, biegły rewident, prezes Grupy Gomułka, przychyla się do interpretacji ministerstwa. Według eksperta z przepisów o rachunkowości wynika obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych również przez rolników, o ile ich przychody przekroczyły podane tam wielkości.
– Co więcej, dla ustalenia obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych nie ma znaczenia kwestia opodatkowania – błędem jest bowiem sprowadzanie rachunkowości jedynie do funkcji fiskalnej – twierdzi nasz rozmówca.
Ewa Gajewska, menedżer w Grupie Gomułka, dodaje, że przepisy ustawy o rachunkowości są normami o równorzędnym znaczeniu w systemie prawnym i z faktu podlegania lub nie obowiązkowi podatkowemu nie wynikają żadne wytyczne dla oceny wypełnienia lub zaniechania wypełnienia nakazów określonych w odrębnym podsystemie prawa.
Uchwała NSA
Myląca nieco w tym zakresie – według Radosława Gumułki – może być pobieżna lektura uzasadnienia uchwały z 17 stycznia 2011 r. (sygn. akt I FPS 2/10), w której wprawdzie NSA wyraził pogląd, że podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych uzyskujący przychody z działów specjalnych produkcji rolnej nie mają obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych, ale dotyczyło to wyłącznie ksiąg, o których mowa w art. 24a ust. 1 i ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tym samym uchwała ta przesądza wyłącznie o kwestiach podatkowych, nie ingerując w obowiązki wynikające z ustawy o rachunkowości. Paradoksalnie warto też zauważyć, że omawiana uchwała zawężona jest wyłącznie do tzw. działów specjalnych produkcji rolnej, nie próbując nawet odnieść się do przychodów z klasycznej działalności rolniczej, które nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
– Oczywiście warto pytać, czy ustawodawca, konstruując katalog jednostek zobowiązanych do stosowania ustawy o rachunkowości, nie pominął jedynie przypadkiem rolników – zastanawia się Radosław Gumułka.
Wydaje się jednak, że tego typu argumentacja jest z góry skazana na porażkę – szczególnie w obliczu określonych ustawą o rachunkowości sankcji za nieprowadzenie ksiąg rachunkowych lub niesporządzenie sprawozdania finansowego.